Redaksjonen i Vebju Media Ansnes er ikkje større enn at når ferietida kjem, så må det merkast på aktiviteten. Eg har ikkje tenkt å gå heilt i dvale, men nokre veker framover no vil oppdateringane bli færre, mindre omfangsrike og meir tilfeldige enn til vanleg. Når det kjem noko, legg eg ut lenke på Facebook. Elles ligg jo stoffet der, om nokon treng tidtrøyte ein regnversdag. Eg ønskjer alle som les Vebju Media Ansnes - de er langt fleire enn kva eg kunne drøyme om - ein fin sommar.

14. juni 2021

Vi er halvvegs mot vinter

Eit blikk på radio- og TV-programmet før og no

Av og til finn eg artigheit i å studere radio- og TV-programmet frå tidlegare tider. I dag har vi så mange program og kanalar å velje i, at det skal godt gjerast å ikkje finne noko som kan falle i smak.

Men slik har det jo ikkje alltid vore. Eg bladde opp i ei gammal utgåve av Tidens Krav, og tok ein titt på radio- og TV-programmet for 14. juli 1971. På den tida hadde NRK monopol på all kringkasting i Norge. Vi hadde ein radiokanal, og ein TV-kanal. Folkeopplysingstanken sto framleis sterkt i NRK, noko programma også ber sterkt preg av.

I dag sender NRK radio- og TV-program så å seie døgnet rundt - i mange kanalar, til og med. Dette tilbodet hadde dei ikkje for femti år sidan, kan ein trygt seie. Vi ser at TV-kvelden strekte seg frå klokka 18 og fram til Kveldsnytt var over litt over klokka 22. Radioen vart taus ved midnatt, etter å ha servert ein kveldsmeny som m.a. inneheldt balalaikamusikk, ein symfonikonsert og ei forestilling med Radioteatret.

Ja, tidene forandrar seg, og vi med dem. Dei færraste vil vel ønske seg tilbake til radio- TV-tilbodet frå 14. juli 1971. Så kan ein samtidig lure på kor mykje klokare folk blir av å sitte time etter time og glane på ei seglskute som driv rundt i fjordane i Nord-Norge.

Hadde dei no enda hatt eit balalaikaorkester om bord...

Minnerik rundtur i mektig natur

6. juni 2021 vart dagen for ein retteleg rundtur: Bud - Åndalsnes - Valldal med avstikkar til Tafjord og den gedigne demninga ved Zakariasvatnet - Vestnes - Molde - Bud. Eg og Mette hadde med våre respektive mødre/svigermødre i baksetet, så vi var fire i bilen.

Denne turen, der Trollstigen inngår som eit høgdepunkt, byr på storarta naturopplevingar på rekke og rad. Dette er eit område der satsing på reiseliv verkeleg har gjeve resultat. Åndalsnes med Romsdalseggen, Rampestreken og den nye gondolbanen, Trollstigen med dei spektakulære utsiktspunkta og det flotte anlegget på toppen, den turistvennlege valldalsbygda med m.a. Gudbrandsjuvet - ja, ein kan lage ei lang liste. Og fer du først til Valldal, er jo Geiranger heller ikkje langt unna.

Demninga ved Zakariasdemninga er ca. 100 meter høg. For ikkje lenge sidan såg vi deltakarane i Kompani Lauritsen rappellere ned her. Når ein står på toppen og ser ned i den nifse avgrunnen, er det lett å forstå at dei var redde!

Ein minnerik søndag vart det. Turen er med dette anbefalt.

Ein westernhelt ville ha fylt år

Ein av dei mest berømte westernskodespelarane gjennom tidene, John Wayne, vart født 26. mai 1907. Han deltok i heile 250 filmar. Wayne vann Oscar for beste mannlege hovudrolle for rolla i filmen Jente med mannsmot (1969).

John Wayne døydde i 1979.

65 år sidan MGP-sirkuset starta

24. mai er det 65 år sidan den første internasjonale finalen i Melodi Grand Prix gjekk av stabelen i Lugano i Sveits. Vinnar vart vertslandet sin song «Refrain», framført av Lys Assia. 14 land var med i finalen.

Norge deltok i MGP for første gong i 1960. Vi stilte med Nora Brockstedt og «Voi voi». Norge oppnådde ein delt fjerdeplass med songen.

For Norge vart åra som kom prega av både opp- og nedturar i Melodi Grand Prix, mest det siste, før Bobbysocks gjekk heilt til topps i 1985. Seinare var det norsk seier i 1995 og 2009.

Du kan sjå og høyre Nora Brockstedt si framføring i den internasjonale finalen i 1960 her.

Nytt innlegg på Fintenkjarplassen: 8. mai fortener raud farge i kalenderen. Les innlegget her.

Seks år sidan hektisk bokinnspurt

I desse dagar er det seks år sidan eg, Torbjørn og Erling fullførte Søyådalsboka. Minna som kjem opp på mi Facebook-side fortel om ein hektisk periode.

Bildet til høgre er frå korrekturinnspurten på Mediahuset 1. mai 2015. Vi ser Erling og Torbjørn i konsentrert arbeid saman med Åge Fossum. Til venstre det ferdige produktet, som var klart til trykking 4. mai.

Vi starta arbeidet med Søyådalsboka i 2012. Prosjektet balla på seg undervegs, og resultatet vart ei langt meir omfangsrik bok, både når det gjaldt innhald og sidetal, enn vi først såg for oss. Det var ein arbeidssam periode. Men da vi sat med den ferdigtrykte boka i handa, var vi samde om at det var strevet verdt. Stor stas var det også at Bondehuset var nesten fullsett da vi lanserte boka under Vårsøghelga.

Våren etter fekk vi Kleivaprisen for bøkene om Kvenndalen og Søyådalen. Det var ei fin påskjøning etter nesten åtte år med bokarbeid.

Og så skulle det altså bli enda tre bøker. Akkurat det var ikkje i tankane våre da vi la siste hand på Søyådalsboka...

Søndagstur i vakker havnatur

I finveret fann vi ut at vi skulle bruke søndagen til ein biltur. Valet fall på Gossen, ei øy som ligg innafor ein times rekkevidde frå Bud.

To tredelar av dei drygt 3.000 innbyggarane i Aukra kommune bur på Gossen. Resten held til i fastlandsdelen, Julsundet, som ligg klemt mellom Molde og Hustadvika kommunar.

Gossen er stort sett flat som ei pannekake. Her er det korte avstandar, og mykje vakker natur å kvile blikket på. Brukar du eit par timar, har du vel sett det meste. Ein attraksjon er ilandføringsanlegget i Nyhavna, der det like ved også ligg eit flott utsiktspunkt.

Det øvste bildet viser Bud med stoltheita Gulberget sett frå Gossen. Gulberget ragar berre 160 meter over havet. Men apropos utsikt, Gulberget kan ta pusten frå dei fleste.

Bildet under er tatt mot Nordøyane. Ein dis gjer landskapet litt uklårt. Men det vi ser er i alle fall frå venstre Lepsøya, Haramsøya, Skuløya, Fjørtofta og Harøya. Haramsøya, der striden om vindmøllene no står, er litt vanskeleg å sjå, men ligg mellom Lepsøya og Skuløya. Fjørtofta er den mørke ryggen i framkant av Skuløya.

Når Nordøyvegen står ferdig, vil alle desse øyane bli landfaste. Alt det vi ser, høyrer no til Ålesund kommune. Sunnmøringane har også grafsa til seg Orten, Sandøya og Ona, som ikkje er berørt av Nordøyvegen. Folket på desse øyane ville gå til Aukra, men vart ikkje høyrde.

Menn mista makt

17. april 1969 vart den reformvenlege leiaren i Tsjekkoslovakia, Alexander Dubček, avsett etter press frå Sovjet. Han vart erstatta av den Moskva-tru Gustáv Husák.

Under den såkalla fløyelsrevolusjonen tjue år seinare gjorde Dubček comeback, og vart vald til parlamentspresident. Han fekk også vervet som leiar for det sosialdemokratiske partiet.

Dubček døydde 7. november 1992 knapt 71 år gammal, etter å vorte skadd i ei bilulykke to månader før. Ulykka skjedde berre ei veke før han skulle ha vitna mot fleire KGB-offiserar. Dokumentmappa til Dubček forsvann frå ulykkesstaden.

På denne dagen i 1973 kunngjorde president Richard Nixon at alle som hadde vore involvert i innbrotet i kontora til Demokratane året før, Watergate-skandalen, skulle miste jobben. Fleire av dei fekk fengselsstraff. Sjølv berga han eit drygt år til. I august 1974 måtte Nixon gå av som følge av Watergate. Han vart benåda av etterfølgaren Gerald Ford, og unngjekk straff.

Richard Nixon er den einaste amerikanske presidenten som har gått av frivillig. 

Ein jarl, to dronningar og frykt for gulspurv og hare

16. april er ein messedag for Orknøy-jarlen Magnus den heilage, som døydde i 1115. Magnusmesse vart også kalla «tredje dag sommar». Primstavtegn: Primstavteiknet er ei hakke, pil, øks eller eit halvt kors.

I Østerdalen håpa dei at gulspurven heldt seg unna på denne dagen. Dukka fuglen opp så tidleg på våren, varsla det dårleg ver. Det var også ein fordel å unngå haren. Kom det ein hare, og verst var det om den var grå, var det eit teikn på at våren ville bli kald.

Elles er 16. april gebursdagen til langrennsdronninga Berit Mørdre, som ville ha fylt 81 år i dag. Ho gjekk bort i 2016. Berit Mørdre  vann OL-gull i stafett i 1968, men er kanskje aller mest kjent for stafetten under VM i Oslo to år tidlegare, da ho staka forbi svenske Toini Gustafsson på oppløpet og sikra eit sensasjonelt norsk sølv. Det var eit gjennombrot for norsk damelangrenn.

Berit Mørdre vann 30 NM-medaljar. Av desse var 19 gull.

Vi må dessutan gratulere dronning Margrethe av Danmark, som fyller 81 år 16. april 2021. Ho blir 81 år, og har vore landet sitt statsoverhovud i 49 av desse.

«Man føler ved en saadan Katastrofe noget av den samme Rædsel, som man føler overfor store Naturkatastrofer som Jordskjælv og vulkanske Utbrudd»

Nyheita om «Titanic» sitt forlis natt til 15. april 1912 nådde også norske aviser. Tittelen over er henta frå Romsdals Budstikke laurdag 20. april, der avisa stadfestar at katastrofen har funne stad. «Det viser sig desværre, at det siste Telegram, som vi mottok og som meldte, at «Titanic» var sunket, var korrekt. «Titanic» gikk tilbunds Kl. 2.20 Morgen paa 41 Grader og 16 Minutters vestlig Længde. Og Kjæmpeskibet har trukket med sig i Dypet Størsteparten av Passagererne og Besætningen, mellem 1600 og 1700 Mennesker», heiter det i artikkelen.

Tapstalet har i ettertid vorte sett til mellom 1.350 og 1.512 menneske. 705 personar, storparten kvinner og born, vart redda. 21 av dei omkomne var norske. Av desse kom ein mann frå Sjøholt, ei kvinne frå Skodje, ein mann frå Kristiansund og ein mann og ei kvinne frå Romsdals amt.

Vraket av det som for 110 år sidan var verdas største skip, vart lokalisert i 1985 på 3.800 meters djup. Skipet var på 46.328 bruttotonn, og var 882 fot (269 meter) langt. Til samanlikning er lengda på hurtigruteskipa som i dag trafikkerer norskekysten om lag den halve.

Ulykka gjorde eit stort inntrykk. Romsdals Budstikke skriver: «Man føler ved en saadan Katastrofe noget av den samme Rædsel, som man føler overfor store Naturkatastrofer som Jordskjælv og vulkanske Utbrudd. Man synes, Menneskene staar saa magtesløse, - trods al vor Viden, al vor Teknik, kan der dog ske slike forfærdelige Ulykker. Her går det vældige Skib, som er eller skulde være utstyret med alle moderne Sikkerhetsforanstaltninger, med vandtætte Skot og traadløs Telegrafi og meget andet, som skulde trygge Overfarten, trods alt tilbunds med Størsteparten av de ombordværende. Og endda har de Sakkyndige paastaatt, at det var aldeles utænkelig, at et Dampskib som «Titanic» skulde kunne synke».

Artikkelen i Romsdals Budstikke er lang og grundig, og stiller ei rekke kritiske spørmål rundt forliset. M.a. skriv avisa: «Man faar det bestemte Indtryk, at man ikke hadde Redningsapparater nok, at der bare var Baater for en Tredjedel av Skibets Passagerer og Besetning. Hvis dette virkelig forholder sig saa, falder der et frygteligt Aansvar på de forkjellige rette Vedkommende. Man har altsaa ødslet med alt mulig andet på Skibet - Svømmebassiner, Tennispladse o. lign. til Glæde og Forlystelse for Rigfolket, men forsømt det viktigste, Hensynet til Passagerernes og Besætningens Sikkerhet».

Ifølge avisa representerte førsteklassepassasjerende om bord på «Titanic» ein formue på over 600 millionar dollar.

Det var Smørbukk som fann opp v-stilen

På 55. årsdagen til Jan Boklöv 14. april 2021 kan det vere på sin plass å kome med ei skihistorisk korrigering: Det var ikkje han, men Smørbukk, som fann opp v-stilen. Beviset finst på framsida av juleheftet for 1975, der vi ser Smørbukk i eit luftig svev med utprega v-stil.

V-stilen var svært omdiskutert i starten, og som vanleg var Norge imot den nye måten å hoppe på. Eg var også skeptisk, men har gått over til å meine at skihopping aldri har vore flottare å sjå på enn i dag.

Ja, kanskje går det også an å seie at v-stilen redda det estetiske i hoppinga. For ser vi på gamle opptak, vil vi oppdage at den klassiske stilen med kroppen liggande over dei samla skiene forsvann på 80-talet. Da begynte hopparane, med Matti Nykänen og østerrikarane i spissen, å legge skiene på skrå i høve til fartsretninga gjennom svevet, slik at dei saman med kroppen, som peika rett fram, danna ein slags v. Målet var å skape ei større bæreflate. Hengande ski og krokete kne var også vanleg på denne tida. Det var ikkje pent! Eit eksempel på kva eg meiner, finn du i opptaket som eg har lenka til under artikkelen.

Vi gratulerer foregangsmannen Jan Boklöv med dagen. Sjølv om Smørbukk var først ute, vil svensken i historiebøkene for alltid stå som mannen som revolusjonerte den moderne hoppsporten.

Lenke: Andreas Felder i Kulm 1986.

Det er sommar - i alle fall på primstaven

Kalenderen viser 14. april, og primstaven fortel oss at dette er første sommardagen. På primstaven er dagen som regel merka med ei grein med lauv.

Som så mange andre av merkedagane på primstaven, knyter det seg også ulike tradisjonar til denne. Norsk historisk leksikon fortel at dagen mange stader var såkalla halvhelg, og i enkelte bygder i Valdres og på Vestlandet tok folk fri frå arbeidet på den første sommardagen.

Over det meste av sør-Norge var 14. april faredag for tenestefolket.

Svært mange verteikn er knytta til denne dagen. Over heile landet var frost og snø varsel om ein dårleg og kald vår, medan ein varm sommardag spådde god sommar. Elles var verteikna ulike rundt om i landet. Er du interessert, kan du lese meir om dette her.

Ulike som politikarar - fødd på same dato

13. april, den siste vinterdagen, kan vi minnast eit knippe norske politiske profilar som alle vart fødde på denne datoen. Det har seg slik at både Per Kleppe, Thorbjørn Berntsen, Berge Furre og Kaci Kullmann Five kom til verda 13. april. Av desse lever berre Thorbjørn Berntsen. Stil og ståstad er ulik, men alle har på kvar sitt vis sett spor etter seg.

Thorbjørn Berntsen vart fødd i 1935, og var i mange år ein markant Ap-politikar av den gamle skulen. Han var stortingsrepresentant i perioden 1977-1997, og vart både miljøvernminister og nestleiar i partiet. Berntsen er rekna for å vere hovudmannen bak den arbeidsmiljøloven som Norge har i dag.

På grunn av sin ofte uortodokse stil fekk Berntsen kallenamnet «Leppa fra Grorud». I 1993 kalla han sin britiske ministerkollega «ein drittsekk», og mindre oppstyr vart det ikkje ni år seinare da han uttala at «...at noen har truet seg til å danse med Anniken Huitfeldt på et fylkespartimøte - den personen må ha vært jævla full». Berntsen og Huitfeldt avslutta feiden kort tid etter.

Per Kleppe (1923-2021) sat som statsråd i fire Ap-regjeringar i åra 1971 til 1981. Av desse var han finansminister i perioden 1973-1979. Kleppe var handels- og skipsfartsminister frå 1971 til 1972, og han avslutta sin politiske karriere som minister for samordna langtidsplanlegging i åra 1980 og 1981.

Kampen mot inflasjon og arbeidsløyse var ei sentral sak på Kleppe si tid, og mange vil hugse den dåverande finansministeren for motkonjunkturpolitikken og dei såkalla «Kleppe-pakkane».

Berge Furre (1937-2016) var politikar, historikar og teolog. Han vart i si tid ekskludert frå Arbeidarpartiet, og deltok i etableringa av SF/SV i 1961. Frå 1976 til 1983 var Furre leiar av SV, og han sat på Stortinget i perioden 1973-1977, da SV-gruppa talde heile 16 representantar.

Ved sida av partipolitikken hadde Furre ei lang rekke med verv og engasjement. Han var m.a. medlem av Lund-kommisjonen, som undersøkte dei hemmelege teneste i Norge, og han sat i Nobelkomiteen. I 1998 vart han ordinert som prest.

Om Kaci Kullmann Five hadde levd, ville ho ha fylt 70 år 13. april 2021. Ho var fødd i 1951, og døydde i 2017. Si rikspolitiske karriere starta ho i 1977, da ho vart leiar i Unge Høgre. Seinare vart det stortingsplass frå 1981 til 1997, og ho sat som den første kvinnelege leiaren av Høgre frå 1991 til 1994. Kaci Kullmann Five var handels- og skipsfartsminister i regjeringa Syse (1989-1990). I 2003 vart ho medlem av Nobelkomiteen. Frå 2015 og livet ut var ho leiar av komiteen.

Det går feil veg på indre Nordmøre

Endeleg vår i lufta - og Mette sette personleg rekord

Det skjer store ting på ein søndag. Endeleg vart veret slik at vi kunne ta oss ein tur på kyststien. Litt kald sno, rett nok, men sola gjorde at vi likevel fekk ein fin rusletur.

Vi var heller ikkje dei einaste som ville nyte vårveret. I dag var det godt med folk på kyststien.

Og ikkje nok med det. Mette sette ein solid personleg rekord etter kneoperasjonen. Dette vart den klart lengste turen til no, så her går det rette vegen!

10. april: Kong Haakon og Paul McCartney sa nei - og verda fekk farger

Denne dagen kan ein dvele ved nokre hendingar som på kvar på sitt vis - ja, heilt utan samanlikning - kom til å påverke ettertida.

På Elverum 10. april 1940 møtte kong Haakon og utanriksminister Halvdan Koht den tyske ministeren Bräuer. Bräuer kravde at Norge skulle overgje seg, og at kongen utnemnde ei tyskvennleg regjering leia av Vidkun Quisling. Verken kongen eller Koht ville ta stilling til kravet utan at regjeringa vart konsultert.

Same kveld vart det halde statsråd i Nybergsund. Her kom kong Haakon med sitt berømte nei, og skal ifølge referatet ha sagt: «Jeg kan ikke utnevne Quisling, som jeg vet ingen tillit har verken i vårt folk som helhet, eller i dets representasjon, Stortinget. Hvis regjeringen ville gå med på tyskernes krav - så er det ingen annen utvei for meg enn å abdisere.»

Kongen sitt nei skulle kome til å bety mykje for mobiliseringa og kampen mot dei tyske okkupantane.

Eit anna nei frå denne datoen, nærmare bestemt i 1970, påverka verken krig eller fred. Men det var altså 10. april 1970 at Paul McCartney kunngjorde at han forlet The Beatles, som dermed vart oppløyst. Hendinga kan trygt omtalast som musikkhistorisk. Beatles er den dag i dag rekna for å vere den mest populære popgruppa som nokon gong har eksistert. Salet av plater er estimert til 1 - 2,5 milliardar eksemplar.

I Southhampton la «Titanic» ut på jomfruturen sin 10. april 1912, og på dagen seksti år seinare starta NRK prøvesendingar i farger. «Tjuvstarten» fann stad nyttårskvelden 1971, da kong Olav sin tale vart sendt i farger.

Stortinget vedtok med 94 mot 34 stemmer å innføre fargefjernsyn 10. desember 1971. Senterpartiet, Venstre og enkeltrepresentantar frå KrF og Ap stemte imot. Motstanden vart begrunna med at fargefjernsyn var meir umoralsk enn TV i svart-kvitt fordi ein lettare kunne forveksle TV-bilda med verkelegheita når dei kom i farger.

I dag er det også rart å tenke på at Dagbladet faktisk gjekk imot fargefjernsyn på leiarplass.

Når det ikkje finst anna råd, får ein mimre litt...

På ein aprilfredag etter påske, der vermeldingane spår mest inneliv dei næraste dagane, kan det vere greit å mimre litt. Dette bildet er tatt på Tæla 9. april 2016, som det året faktisk var andre laurdagen etter påske. Skjærtorsdagen var så tidleg som 24. mars.

April  og mai er dei finaste ski-månadane i fjellet. Eg har alltid meint at dei som avsluttar skisesongen når påska er over, ikkje veit kva dei går glipp av. Men dette har kanskje noko med mi totalt fråverande interesse for våronn i hagen å gjere?

Eg la ut dette bildet på Facebook for fem år sidan med slik tekst: «Tror dette blir en fin dag. Snart tur.» Eg hugsar ikkje kor det bar, men ein fin tur vart det nok.

Det blir ikkje skitur på Tæla denne helga. Men kanskje om nokre dagar? Ein får leve i håpet.

Da eggelikøren kom inn i norsk politikk

7. april 1973 såg Anders Langes parti til sterk nedsettelse av skatter, avgifter og offentlige inngrep dagens lys. Partiet skifta i 1977 namn til Fremskrittspartiet.

Folk si oppfatning av kva som var sømmeleg og kva som var kontroversielt var heilt annleis for 48 år sidan enn i dag. Anders Lange braut med alle konvensjonar. Han drakk eggelikør på TV, og målbar i mange saker standpunkt som i det trauste sosialdemokratiet Norge skapte moralsk indignasjon.

Det siste leveåret sitt, frå 1. oktober 1973 til dødsdagen 18. oktober 1974, sat Lange på Stortinget. Året er omtala som «absurd teater», der Lange viste verken evne eller vilje til å lære seg dei parlamentariske spelereglane.

Få trudde at partiet skulle klare å slå rot ute i folket. Men etter at Carl I. Hagen tok styringa i 1978 og gjorde Frp stuereint, starta ei utvikling som i 2015 altså skulle bringe partiet inn i regjeringskontora. I mars 2006, ein dryg månad før Siv Jensen overtok som formann, oppnådde Frp 34,9 prosent på ei meningsmåling.

Det har opp gjennom åra vore stifta mange politiske parti i Norge, ofte som resultat av intern strid i allereie eksisterande parti. Splittinga av Venstre i 1972 er kanskje det mest kjente dømet. Nokre av dei nye har vist ei viss evne til å overleve, i alle fall i delar av landet. Men ingen er i nærleiken av Fremskrittspartiet når det gjeld suksess.

Ein dato for katastrofer

To store katastrofer knyter seg til 7. april. På denne dagen skjedde både den store Tafjordulykka og  «Scandinavian Star» sitt forlis.

Det var om natta den 7. april 1934 at tre millionar kubikk med stein rasa frå Langhammaren og ned i Tafjorden 700 meter under. Raset skapte ei enorm flodbølge, som tok livet av 23 menneske i Tafjord, der det på denne tida budde om lag 270 personar. Flodbølga gjorde også stor skade i nabobygdene Fjørå og Sylte. Totalt mista 40 menneske livet som følge av katastrofen.

Brannen om bord på «Scandinavian Star», som natt til 7. april 1990 var på veg frå Oslo til Frederikshavn, tok heile 159 menneskeliv. Det var 383 passasjerar og 99 besetningsmedlemmar på skipet. Det rår mange teoriar om korleis brannen oppstod, og det har i ettertid vorte avdekt at etterforskinga var mangelfull. Den mest utbreidde oppfatninga er at brannen var påsett.

Eit stykke norsk krigshistorie er at Aftenposten på denne dagen i 1940 trykte ei melding frå Berlin om at eit angrep på Norge var venta. Avisa vart ikkje trudd. To dagar seinare vakna nordmennene til eit okkupert land.

Nesten så ein blir versjuk...

Kalenderen viser 6. april, og som værdama på TV2 sa tidlegare i dag: Vi er snart ei veke inn i den andre vårmånaden. Ja, du verda for ei lykke. Ingenting er som våren!

Eg er normalt ikkje så opptatt av veret. Det blir som det blir, uansett. Men akkurat no tykkjer til og med eg at det er tungt. Først ei miserabel påskehelg, vermessig sett, og så møter første ørkdagen etter påska oss med enda meir regn, snø og vind. Ein kan bli versjuk av mindre.

Eg ser på Yr, som eg eigentleg ikkje trur så mykje på, at det heller ikkje er spesielt mykje betring i sikte dei nærmaste dagane. Vi kan visst sjå fram til ei helg med grisever, når den tid kjem. Men altså: Meteorologane har det med å ta feil. Håpet lever.

På denne dagen for 123 år sidan kom diktaren Aasmund Olavsson Vinje til verda. Eg avsluttar denne pessimistisk stemte epistelen med ei strofe frå Vinje sitt dikt «Vaaren» for å minne både meg sjølv og eventuelt andre versjuke om at det midt i alt styggveret likevel er grunn til å sjå lyst på livet.

Enno ein Gong fekk eg Vetren at sjaa,
for Vaaren at røma;
Heggen med Tre som der Blomar var paa,
eg atter saag bløma.
Enno ein Gong fekk eg Isen at sjaa,
fraa Landet at fljota,
Snjoen at braana, og Fossen i Aa,
at fyssa og brjota.
Graset det grøne eg enno ein Gong,
fekk skoda med blomar.
Enno eg høyrde at Vaarfuglen song,
mot Sol og mot Sumar. 

Tilbake til kvardagen etter verdas lengste påskeferie

Ei påske som reint værmessig vart svært så lite minneverdig, er straks over. Ole Nordmann må tilbake til kvardagen, etter det som er sagt å vere verdas lengste påskeferie. Vi deler denne plasseringa med Danmark og Island. Desse tre landa er dei einaste i verda der påska består av fem samanhengande helge- og helligdagar, med fri både skjærtorsdag, langfredag og 2. påskedag. I andre land er ein eller fleire av desse tre dagane vanleg kvardag.

Desse landa har fire samanhengande helge- eller helligdagar i påska: Storbritannia, Finland, Tyskland, Australia og Spania. Tre dagar: Sverige, Frankrike og Italia. Kortast påske har USA, der høgtida kun er ei vanleg helg.  (Kjelde: Aftenposten).

Når det gjeld den norske påskefeiringa, er det vel også rett å seie at den i dag strekker seg over mykje meir enn fem dagar.  Folk dreg gjerne til hyttene sine i god tid før palmehelga, slik at påskeferien for mange har vorte halvanna veke lang.

For eigen del fekk eit par døgn på Tæla. Svært dårlege vermeldingar gjorde at eg braut opp 1. påskedag. Det var nok ei fornuftig avgjerd. Men sjølv om påskeveret var noko av det mest miserable eg har opplevd, vart det trivelege dagar i eige selskap i Tælastuå. Hyttenabo Bjarne braut seg også opp liene påskelaurdag, slik at vi fekk ei triveleg kaffestund i lag. Bortsett frå nokre ryper, såg eg ikkje snurten av andre levande vesen under opphaldet.

No er den 30. hyttesesong på Tæla i gang for både meg og Bjarne. Det skal ikkje bli lenge til neste tur.

Ein gammal tradisjon: Fake news for moro skuld

Har du vorte narra april i dag? I så fall er du utsett for ein gammal skikk, som ingen heilt veit korleis oppstod. Vil du vite meir om dei ulike teoriane om opphavet, kan du lese om dette på Wikipedia.

Media har opp gjennom åra servert mange aprilspøkar av det fornøyeleg slaget. Ein av dei mest kjente her til lands, er da Aftenposten 1. april 1950 meldte at folk kunne møte opp på Vinmonopolet for å kjøpe vin i bøtter. Forklaringa på det gledelege tilbodet var at tapperiet på Hasle hadde gått tom for flasker. For å unngå å brenne inne med store mengder med rødvin, ville polet ifølge Aftenposten selje vin svært rimeleg til kundar som møtte opp med bøtter eller anna eigna emballasje. Folk gjekk fem på, og det danna seg køar som her ved utsalet på Majorstuen.

37 år seinare slo Bergens Tidens til med ein spøk av same slaget. Avisa meldte at Vinmonopolet hadde konfiskert 10.000 liter med smuglarvin, og at bergensarane var inviterte til å få ein del av varene i staden for at herlegdomen gjekk i kloakken. 200 kvinner og menn møtte opp utanfor polet med flasker, bøtter og spann!

Ein oversikt over gode aprilspøkar finn du her. Usmakelege forsøk på å vere morosam på 1. april finn du ved å klikke her.

I VG kan du lese om årets aprilspøkar.

Fokuset på fake news har gjort at NRK og dei fleste største norske avisene har slutta med å publisere aprilspøkar.

Eit lite minne om ein heidersmann

Det har plutseleg vorte fjorten år sidan denne heidersmannen gjekk bort. Rundt påsketider tenker eg ofte på min gode ven og læremeister Gunnar Bele. Alle dei fine turane vi hadde saman er minne som eg for alltid vil bere med meg.

Da vi tok over hytta på Tæla var det mykje som måtte reparerast. Gunnar var til uvurderleg støtte. Ja, utan hjelpa frå han er det ikkje godt å seie korleis det hadde gått med restaureringsprosjektet. Gunnar hadde den fine eigenskapen at han alltid sette andre framfor seg sjølv. Vi har mykje å takke han for.

Bildet er tatt på Botnfjellet ein av dei første dagane i mai 2004. Det var berre vi to på tur, mellom mektige fjell i den store stilla.

Ekte vennskap og naturoppleving.

Ein treng ikkje å seie så mykje. Slike stunder ligg bortanfor orda og gjev varig rikdom.

Vi er mange som saknar Gunnar.

Det skal koste litt...

Bildet viser transport av utstyr til Tæla i 1975. Vi ser Odd og Berit Ormset, saman med ein gjest (lengst t.h.) som eg ikkje har namnet på. Følget ser ut til å vere komne fram til Haukarstokken. På denne tida var det ikkje bru over elva på Hyldbakkan, slik at turen var betrakteleg lengre og tyngre enn i dag. Det var vanleg å seie at når ein kom fram til Haukarstokken var turen halvgått i tid, men ikkje i distanse.

For oss som held til på Tæla no, var det eit stort framsteg da gangbrua kom. Seinare gjorde vegen til Nordviksetra det lettvint å kjøre scooter opp til hytta. Børene og turane har derfor vorte lettare enn før. Men alt slitet er ikkje borte. Og det er greit. Det skal koste litt å kome seg opp på Tæla. Det er ein del av hytteluksusen.

Berit og Odd Ormset tok over «Tælastuå» etter Ane og Peder Kvendbø, som starta bygginga tidleg på 50-talet. Ane var tante til Berit. Vi som i dag er eigarar av dette paradiset, har mykje å takke dei tidlegare eigarane for. Alle fire er no borte. Ikkje minst sender vi ofte varme tankar til bygningsmannen Peder, som for 70 år sidan satsa så stort og bygde ei hytte på heile førti kvadratmeter på stølen. Det var i ei tid da hytter på 12-15 kvadrat framleis var normalen i dette området.

«Sidan eg var gutunge har Bjørn Wirkola trona øvst i mi private rangering av skihopparar. No har han fått ein ved sida av seg. Sterkare får eg ikkje sagt det»

Nytt innlegg på Fintenkjarplassen.

Om ei øydelagt ski, forventningar og ei veke utan klokkeklang

Vi er inne i den stille veka. Som gutunge og ungdom likte eg dagane før sjølve høgtida ekstra godt. Livet gjekk i sakte fart. Ja, det var nesten som om dei alltid trivelege Myra-karane hadde ekstra god tid når dei kom for å hente posten.

Det meste handla elles om å førebu helgedagane og, ikkje minst, sjå til at ski- og turutstyret var i orden. Ein skitur var obligatorisk kvar dag i påska, uansett ver. Om det var aldri så håplaust, vart det minimum ein tur til skihytta for å drikke eit glas appelsinsaft. Elles var Strengen, Tæla og Fossafjellet faste mål.

Apropos utstyr; eit år heldt eg på å hamne i alvorleg trøbbel. Ein av dagane før påske, måndag eller tysdag, datt eg skikkeleg etter eit til meg å vere uvanleg langt skihopp. Skia stod i vinkel, og i nokre fortvilte minutt såg eg for meg ei påske utan skiturar.

Heldigvis hadde far min gode kontaktar. Den brotne skia var sendt til Rindal. Der vart den reparert på rekordtid og påskehelga var berga. Eg meiner reparasjonen skjedde på Landsem skifabrikk.

Uttrykket «den stille veka» har for øvrig for ikkje noko med ferie og fritid å gjere. Forklaringa på uttrykket ligg i at kyrkjeklokkene tradisjonelt ikkje ringer denne veka. Ein kan eventuelt slå på klokkene med ein dymbill, ei treklubbe som gjev ringing med ein dempa klang, les eg på Wikipedia.

Den stille veka er tida mellom palmesøndag og påskedag. Ho vert òg kalla den heilage veka (latin Hebdomas sancta) eller Den store veka (Hebdomas maior). Når folk kallar desse dagane for påskeveka, er det eigentleg feil - påskeveka begynner 1. påskedag.

Medan eg skriv desse linene ausar regnet ned i Bud. Et ser på webkameraet på Nesøya at forholda i «mine fjell» heller ikkje er så mykje skryte av. Vermeldinga for påska finst det akkurat no inga trøyst i. Det skal bli vått og grått både ute mot storhavet og på Kvennbøtæøla, der eg har tenkt å opphalde meg frå fredag og ut påska.

Men veret får bli som det blir. Langfredag traskar eg opp liene om det så regnar oppover. Covid-19 sørga for hytteforbod i fjor. Vergudane skal ikkje få ta frå meg denne hyttepåska. Det finst da grenser.

Eit 120-årsminne om ei populær kronprinsesse

Kronprinsesse Märtha kom til verda 28. mars for 120 år sidan. Kronprinsesse Märtha var dotter av prins Carl av Sverige og prinsesse Ingeborg av Danmark. Hennar fulle namn var Märtha Sofia Lovisa Dagmar Thyra.

21. mars 1929 gifta ho seg med den to år yngre kronprins Olav. Dei to var søskenbarn, da kong Haakon var onkel til Märtha.

Kronprinsesse Märtha døydde 5. april 1954, berre 53 år gammal. Dødsårsaka var hepatitt, og smitta fekk ho i seg etter ei blodoverføring i samband med ein operasjon i USA under krigsåra.

Märtha var ei svært populær kronprinsesse. Dødsfallet utløyste landesorg i Norge. Kong Haakon, som sette svigerdotter si høgt, skal ha sag til C. J. Hambro: «Det burde heller ha vært meg, gamle, unyttige mann.»

Sommartid igjen - og eit trist minne

Det er 27. mars og siste dagen med vintertid. Natta som kjem skal altså klokka stillast, om du da ikkje har ei som ordnar dette sjølv. Og ho skal stillast fram. I morgon vaknar vi til sommartid, etter ei uvanleg kort natt.

Historia viser at det har litt att og fram med sommartid i Norge. Sommartid vart gjennomført i 1916 og innført igjen frå 1940 til 1945. Frå hausten 1940 til hausten 1942 var det også sommartid om vinteren. I Norge hadde vi så sommartid i perioden 1959-65, før det vart pause fram til 1980. Etter det har vi nordmenn pliktoppfyllande stilt klokka to gonger i året - om ikkje alltid rette vegen.

EU planlegg å avvikle ordninga med sommar- og vintertid. Men saka har vorte utsett, m.a. på grunn av pandemien.

På denne dagen i 1980 velta Alexander Kielland-plattforma i Nordsjøen. Av dei 212 personane om bord mista 123 livet. Av desse vart 93 funne, dei seks siste da plattforma vart snudd i 1983. Dette er den største industriulykka nokon gong her til lands.

Det er vanleg at folk hugsar kor dei var da Brå brekte staven. Mange hugsar vel også kvar dei var og kva dei gjorde denne forferdelege marskvelden for 41 år sidan.

Kan du reglane for påskehøgtida?

Ved inngangen til påskehelga har regjeringa kome med ei lang rekke anbefalingar for korleis vi alle kan bidra til å få gjennomført ei så trygg og smittefri feiring av høgtida som mogleg.

Det er mykje å sette seg inn, og - som vi har sett - lett å gjere bommertar. Kjenner du anbefalingane, eller hadde det kanskje vore greit med ei oppfrisking?

Regjeringa sine anbefalingar finn du her.

Maria bodskapsdag med endeleg beskjed om hytteforbod

25. mars for eitt år sidan vart det klart at flere hundre tusen hytteglade nordmenn måtte halde seg heime i påska. Regjeringa kunngjorde at dei strenge tiltaka frå 12. mars vart forlenga til over påske.

For eigen del tenkte eg vel at eit såpass offer måtte vi hytteglade tole, i ei tid der ein skummel og ukjent pandemi herja. Når så påska på våre trakter kom med det verste veret som tenkast kan, gjekk det i grunnen nokså bra. Attpåtil sleit eg med ein kranglevoren rygg gjennom påska. Eg var i grunnen veldig godt nøgd med styggeveret.

Påskedagane brukte eg m.a. til å blogge om eksperimentet heimepåske, som eg ikkje hadde opplevd sidan 1992. Innlegga finn du her: Dag 1, Dag 2, Dag 3, Dag 4, Dag 5.

Skjebnen til hyttepåska vart avgjort på Marimesse om våren, kanskje meir kjent som Marias bodskapsdag. Den ortodokse kyrkja feirar alltid dagen den 25. mars. Denne datoen er ni månader før 25. desember, juledagen,

I den katolske kyrkja gjeld visse unntak for feiringa. Om dagen fell i den stille veka eller i påskeveka, vert han feira måndagen etter Kvitesøndag, 2. søndag etter påske. Fell han saman med ein fastesøndag, vert han feira måndagen etter. (Kjelde: Wikipedia).

På primstaven er marimesse om våren lagt til 25 mars, og markert med ei krone, ein kvinnefigur, eit hovud eller eit tre.

På denne dagen i 1957 vart Romatrakten, som la grunnnlaget for EEC, underteikna av Vest-Tyskland, Frankrike, Italia og BeNeLux-landa. Det som den gongen var eit samarbeid mellom seks land, har i dag vorte til eit EU med 27 medlemsland der det bur nesten ein halv milliard menneske.

Tapte medaljer og ei finsk tragedie

Onsdag 24. mars fyller langrennsløparen Erling Jevne 55 år. Jevne har ei imponerande merittliste. Men truleg kunne den ha vore enda betre.

Under VM i Trondheim i 1997 tok han sølv på femmila bak finske Mika Myllylä, og det same skjedde på tremila året etter under OL i Nagano. Myllylä vart seinare tatt i doping. Så det uunngåelege spørsmålet er: Var Myllylä rein i 1997 og 1998?

Finnen tok også to VM-gull i 1999, og viste i denne perioden ei imponerande evne til å prikke inn formen til dei store meisterskapa.

Begge dei nemnte løpa var uhyre sterke prestasjonar frå Jevne si side. I Trondheim slo han tredjemann Bjørn Dæhlie med over eitt minutt. Men det var altså ikkje nok.

Det må leggast til det ikkje finst bevis for at dei finske løparane var dopa i Trondheim og Nagano. Men faktum er i alle fall at under ski-VM 2001 i Lahti testa Myllylä og fire andre finske løparar positivt for doping. Dei hadde brukt stoffet hemohes, vart fråtekne gullmedaljen i stafett og vart utestengde frå skisporten i to år i ettertid.

For Mika Myllylä resulterte dopingavsløringane i ei personleg tragedie. Han fekk store problem, med alkoholmisbruk og valdsepisodar. Han vart funnen død i heimen sin sommaren 2011, berre 41 år gammal.

Ein oversikt over Erling jevne sine prestasjonar i langrennsløpya finn du her.

Majesteten som måtte abdisere

Fjellet Skåla er eit karakteristisk og dominerande landemerke på sørsida av Fannefjorden. Kjører du E39/fv 62 gjennom Kleive og Hjelset, kan du ikkje unngå å sjå den flotte fjellformasjonen.

Heilt sidan Bolsøy og Molde kommunar vart slått saman i 1964, har Skåla med sine 1.128 meter over havet vore det høgste fjellet i Molde. Men kommunereforma, som gjorde Molde, Nesset og Midsund til ein kommune, tvinga majesteten til å abdisere.

Frå 1. januar 2020 var den høgste toppen i Molde Nesset-fjellet Kleneggen, som ragar heile 1.964 meter over havet. Og det er langt frå det einaste fjellet i gamle Nesset som er høgare enn 1.128 meter. Skåla vart skuva langt ned på lista.

I 14 år budde eg på Hjelset og hadde fri utsikt til Skåla. Som pendlar mellom Hustadvika og Sunndalsøra i åtte år helsa eg på fjellet noko slikt som 3.300 gongar. Eg kan ikkje skryte av å ha vore på Skåla. Men vi er likevel god kjente, eg og denne prektige toppen som tronar mellom Fannefjorden og Langfjorden.

Skåla er synleg frå eit vidt omland, Surnadal inkludert.

Dagbladet har så rett!

Dagbladet tek på leiarplass eit kraftig oppgjer med NRK sin kulturprofil. Avisa meiner at NRK sviktar si oppgåve som formidlar av mangfaldet i norsk kulturliv, og skriv m.a.: «De kan ikke bare løpe etter hva de tror publikum allerede vil ha, de må anstrenge seg for å finne måter å åpne nye dører på».

Eg er så einig. Hvis ikkje allmennkringastaren tek  ansvar, kven vil da gjere det? Svaret er enkelt: Ingen.

Les heile leiarartikkelen her.

På spissen: Ein søppelplass for uvesentleg skvalder og tanketom musikk

Litt om sol og måne på ein grå måndag

To dagar etter vårjamdøgn er det grått og vått her ute i Bud. Det er måndag, den siste før vi over helga går inn i den stille veka.

Påska er ei merkeleg høgtid, på den måten at det er månen som bestemmer når ho skal kome. Men heller ikkje vårjamdøgn har ei heilt konstant plassering på kalenderen. Vårjamdøgn varierer mellom 20. og 21., og ein sjeldan gong den 19. mars.

I år var det altså den 20. mars.

Påska kjem på eit tidspunkt som mange vil kanskje vil oppfatte som litt tidleg i år. 1. påskedag fell på 4. april. Men legg vergudane godsida til, kan det likevel bli fine dagar.

Påskedagen kan tidlegast kome 22. mars og seinast 25. april. 1. påskedag på 22. mars skjedde sist i 1818 og vil ikkje gjenta seg igjen før i 2285. Det hender ikkje så ofte, med andre ord.

Sist 1. påskedag kom på 25. april var i 1943. Neste gong er 2038.

Spesielt interesserte kan gle seg til at vårjamdøgn neste gong kjem på 19. mars i 2096.

Påskeminne på Bendiktsmesse

«24. påske på rad i Tælastuå». Dette var teksten på eit minne som kom opp på Facebook-minne frå 21. mars 2016. Det var mandag før påske, og feiringa var allereie i gang på Tæla.

No går det mot påske igjen. Etter hytteforbodet i fjor, skal det bli fint å kome opp på Tæla. Litt amputert blir det rett nok også i år. Mette er i full opptrening og stor framgang etter kneoperasjonen, og må halde seg heime. Ho siktar seg inn mot første halvdel av juni. Sjølv reknar eg med å bli på hytta to - tre døgn i påska, alt etter veret.

For meg blir dette den trettiande sesongen på Tæla, og den tjueåttande påska i Tælastuå. Mette tek fatt på sin tiande hyttesesong. Det er utruleg kor fort tida går.

21. mars er det etter primstaven Bendiktsmesse eller Bendiksmesse, og er i den katolske kyrkja til minne om Benedikt fra Nursia, stiftaren av Benediktinerordenen. Dette var hans dødsdag. 

I norsk folketradisjon blir Bendiktsmesse også kalla «Bendik prøvesvin» eller «Bent prøvesvin», fordi ein gris no burde tåle eit hardt stokkeslag utan å falle dersom vinterforinga hadde voregod nok, vårjamdøgn eller åt-tid. Frå Midt-Norge og nordover meinte ein at veret på St. Hanskvelden blir som det var denne dagen. (Kjelde: Wikipedia).

Fleire kjente personar har gebursdag på dennne datoen: Åge Aleksandersen (f. 1949), Ingrid Kristiansen (f. 1956), Ole Funnnar Fidjestøl (f. 1960) og Marit Bjørgen (f. 1980). 21. mars var også kong Olav sin bryllupsdag. Han gifta seg med sitt søskenbarn Märtha i 1929.

60-årsjubileum for banebrytande presteordinering

19. mars 1961 var ein merkedag for den norske kyrkja, da Ingrid Bjerkås vart ordinert som prest i Vang kyrkje av Hamar-biskop Kristian Schjelderup. Ingrid Bjerkås var Norges første kvinneleg prest.

Ordineringa skapte stor debatt, i ei tid da motstanden mot kvinnelege prestar var sterk. Også i bispekollegiet rådde det ulike syn i saka. Fleirtalet var motstandarar av kvinnelege prestar.

Seks av biskopane kom med ei erklæring der dei tok prinsipielt avstand frå kvinnelege prestar. Biskopane viste til Bibelen, og nekta å samarbeide med ein kvinneleg prest. Dei hevda også at prestar og lekfolk burde kunne boikotte Ingrid Bjerkås. Fleire av dei kristelege organisasjonane som var tilknytta kyrkja kom med liknande opprop, og konservative prestar trua med aksjonar.

Ingrid Bjerkås var 60 år da ho vart ordinert som prest. Ei mindre kjent side ved denne foregangskvinna er kanskje for mange at ho var aktivt med i motstandsarbeidet under krigen. Ho vart arrestert i 1943, og sat på Grini fram til like før krigen var over.

I 2021 er halvparten av dei norske biskopane kvinner. Verda har endra seg. I denne samanhang vil vel dei fleste også meine at ho har gått framover.

På Tæla for første gong

Eit minne på Facebook kjem opp og fortel at for ni år år sidan, 18. mars 2012, vakna eg og Mette saman på Tæla for første gong. Turen opp dagen før gjekk lett, så buaværingen fekk heldigvis eit blidt første møte med dei bratte liene.

Neste tur var skjærtorsdag, to og ei halv veke seinare. Det hadde kome frykteleg mykje snø i palmehelga, og i meterdjup laussnø og regn brukte vi tre timar på turen opp. Men folk med saltvatn i årene er ikkje så lettskremte. Mette klaga ikkje, og det vart ei rett så triveleg påskehelg.

Resten er historie, som det heiter. I dag er hytta på Tæla ein livsstil like mykje for Mette som for meg.

På primstaven heiter denne dagen Petri martyris, og er til minne om den heilage Peter av Verona (Peter Martyr) (1205-1252). Primstavteiknet for dagen er ein piggstav. I samsvar med dette blir dagen også kalla Per pekk i vatn; «Per» kom no og prøvde isen med ein slik stav.

18. mars 2021 fyller skiskyttardronninga Tora Berger 40 år og den svenske alpinisten Ingemar Stenmark 65 år. På denne dagen i 1968 vart det innført postnummer over heile Norge.

Ein dag for regjeringsskifte

Ifølge primstaven er det Gjertrudsmesse 17. mars. I nyare tid har Norge skifta regjering to gonger på denne dagen.

Først primstaven. Wikipedia skriv om Gjertrudsmesse: Gjertrudsmesse, gjertrudsdagen eller byrkjedøgra den 17. mars er ein merkedag som opphavleg vart feira til minne om heilage Gjertrud, som levde på 600-talet som dotter til kong Pipin den eldre og var abbedisse i Belgia. Primstavmerket for dagen er ei pil, eit kors eller ei grein.

Etter norsk folketradisjon begynte bjørkesevja å stige denne dagen. Sju veker seinare ville bjørka ha lauv. Ei anna overlevering fortel at det gjerne var storm og uvêr denne dagen. I Solør sa ein om Gudmunds-dagen 16. mars at om det snødde då skulle Gudmund «legge rågån på kornkarrene». Om det framleis snødde dagen etter skulle Gjertrud «sope rågån av kornkarrene».

17. mars 1971 danna Trygve Bratteli (Ap) si første regjering, etter at Per Borten (Sp) hadde kasta korta tidlegare i månaden. I oktober året etter gjekk regjerings Bratteli av, etter at fleirtalet av folket hadde sagt nei til norsk EF-medlemsskap. Lars Korvald (KrF) tok over som statsminister. Denne regjeringa vart sittande til etter valet i 1973, da Bratteli igjen vart statsminister.

Jens Stoltenberg (Ap) vart statsminister for første gong på denne dagen i 2000. Regjeringsskiftet kom etter at Kjell Magne Bondevik hadde stilt kabinettspørsmål på den såkalla gasskraftsaka. Men Stoltenberg-regjeringa fekk ei kort levetid. Arbeiderpartiet gjorde eit historisk dårleg val i 2001, og Stoltenberg måtte gå av. Bondevik II-regjeringa vart danna, og sat heile perioden 2001-2005.

Skikongen fyller 70 på Gudmundsmesse

16. mars 2021 er Oddvar Brå sin 70-årsdag. Brå er ein av Norges mest meritterte langrennsløparar gjennnom tidene, sjølv om han aldri vart nokon stor meisterskapsløpar. Si einaste individuelle gullmedalje i meisterskap tok han under VM i Oslo i 1982, da han vann 15-kilometeren. Under stafetten i same VM skjedde det berømte stavbrekket i duellen med Aleksandr Zavjalov.

Oddvar Brå har 16 NM-titlar, som er fleire enn nokon annan har klart. I tillegg tok han 12 sølv og bronse i NM. I 1984 vart Brå norgesmeister i 20 km terrengløp.

Primstaven viser at Oddvar Brå jubilerer på Gudmundsmesse, som vart feira til minne om den islandske biskopen Gudmund Arason av Hólar (1161-1237).

I eit gammalt vermerke heitte det at snødde det på Gudmundsdagen, vart det kronår for korn, medan kom det snø dagen etter, som er Gjertrudsdagen, vart det uår. 

Ny benk på Skarvan: Her kan du ta ein kvil og nyte utsikta

Fossafjellet og Bollknubben er mykje bruka turmål for dei som vandrar i dennen delen av Trollheimen. Mindre påakta er Skarvan, som ligg mellom dei to nemnte toppane. Men kanskje blir det ei endring på dette no?

No har altmulegmannen Gunnar Nordvik montert ein kvilebenk på Skarvan, der farande fjellfolk kan nyte den vakre utsikta. Benken er eit flott arbeid frå Gunnar si hand.

Skarvan, 720 m.o.h., ligg 66 meter lågare enn Fossafjellet og 153 meter lågare enn Bollknubben. Utsikta frå benken er likevel overveldande. Her er det fritt utsyn til fjord og fjell i alle retningar. Eg anbefaler alle å ta ein tur! Kortast er det å gå frå Nordviksetra. Frå Tælastuå tek turen ein snau time i lett og fint terreng.

Gunnar køyrde opp proviant til hytta vår på Tæla søndag som var. Det vart ein kjempefin tur i flott ver og på fint føre. Men det er utruleg lite snø i fjellet no. På returen la vi turen om Skarvan, for å ta den nye benken i augesyn.

Du kan lese meir om Gunnar og benken på Skarvan på todalen.no.

Eit historisk svev - men var den eine dommaren for raus?

To veker etter at han hadde vunne sitt andre VM-gull i Oslo, sette Bjørn Wirkola verdsrekord med 146 meter i Vikersund 13. mars 1966. Det var eit fenomenalt skihopp, som fekk 5x19,5 og 1x20 i stil av dommarane. Eg hugsar enno kor fantastisk vi tykte det var å sjå svevet i sakte film på Sportsrevyen om kvelden.

Stilkarakterar var diskusjonstema også for 55 år sidan. I avisene var det påpeika at dommaren som ga 20 var for raus, da Wirkola eit lite sekund på veg over kulen så vidt var ute og styrte med høgrehanda. Elles kan ein vel seie at hoppet har gått inn i historia som eit av dei aller vakraste. 146 meter var ubegripeleg langt i 1966.

«Negrene» testa ut borgarrettslova - enno lever rasehatet i USA 

På ein surfetur i Nasjonalbiblioteket sitt avisarkiv, kom eg tilfeldigvis over denne artikkelen frå Arbeiderbladet, datert 6. juli 1964.

Loven om borgarrettar frå 1964 skulle hindre ei kvar form for diskriminering i det amerikanske samfunnet. Artikkelen fortel om farga amerikanarar, her omtala som «negrene», som ville sette lova på prøve og dei reaksjonane dette vekte. Vi les om ein restauranteigar som heller ville gå i fengsel, enn å sleppe farga menneske inn i restauranten sin.

Tankevekkande lesing, vil eg seie. Og sjølv om borgarrettslova no er 57 år gammal, lever diskrimineringa av svarte i beste velgåande i USA. Alle har vi ferskt i minnet det grufulle politidrapet på George Floyd i mai 2020. Black Lives Matter-rørsla vart stifta i 2013, etter at ein sivil mann drepte den mørkhuda 17-åringen Michael Brown. Drapsmannen vart i retten frikjent. 

Ei absurd nettside – og eittårsjubileum for nedstenginga

Det er nøyaktig eitt år sidan koronaviruset tvinga styresmaktene til å stenge ned landet. 12. mars 2020 vart ein dag for historiebøkene. Aldri før hadde så inngripande restriksjonar vore sett i verk i fredstid.

Etter som nyheitssendingane i løpet av veka hadde vorte stadig meir prega av pandemien, forstod vi at noko ville skje. Pressekonferansen der tiltaka vart gjort kjent, var likevel ein seanse som gjorde eit sterkt intrykk. Med eitt var kvardagen totalt endra. Restriksjonar og reglar som ingen hadde fantasert om, var plutseleg ein brutal realitet.

12. mars 2020 vart ein svært spesiell dag også i redaksjonen i Aura Avis. Bildet viser ein skjermdump eg tok av fronten på auraavis.no ut på dagen. Eg la bildet ut på Facebook og skreiv over: «Etter 43 år i media kan jeg bare slå fast følgende: Noe mer absurd har jeg aldri opplevd. Dette er fronten på auraavis.no torsdag 12/3 kl. 13».

Pandemien tok heilt styringa over oss. Folk fekk aldri nok korona-informasjon, og dei første døgna etter nedstenginga vart arbeidsdagane på både 16 og 17 timar. Etter eitt år med pandemi er det publisert meir enn to tusen koronarelaterte artiklar på Aura Avis si nettutgåve.

Marsdagane i fjor var prega av stor uvisse. Ingen visste heilt korleis viruset ville te seg framover. Vi førebudde oss på at det ville ta tid før covid-19 var nedkjempa. Men at situasjonen skulle vere like dramatisk eit år seinare, var det nok berre dei færraste som kunne sjå for seg. Same dag som landet vart stengt ned, skreiv eg i ein kommentar: «Det kommer nok til å gå bra. Til slutt. Men ingen vet hvordan veien videre ser ut, eller hvor mange som blir syke. Tanken er ubehagelig, men ikke til å komme unna.»

Nei, ingen slapp unna. No lovar Solberg, Høie, Stoltenberg og Nakstad at det berre gjenstår ein motbakke før landet kan opnast igjen. Eg vel å tru på dei. Ja, eg orkar rett og slett ikkje noko anna.

Landet vart stengt på Gregusmesse

Primstaven fortel at 12. mars er Gregusmesse, pave Gregor den store sin messedag. Gregusmesse var en viktig merkedag om våren og vart delvis rekna som vårjamdøgn: «Gregors tid, natt og dag like vid». Primstavteiknet er ein rokk eller fugl - eigentleg ei due, som var eit av Gregors attributter, men i Norge tradisjonelt identifisert som kråke. På Jæren var Gregusmesse flyttedag for tenarar. (Kjelde: lokalhistoriewiki.no).

Med fjernsynet kom den store verda inn i stua

11. mars er det 105 år sidan den britiske politikaren Harold Wilson vart fødd. Han sat som statsminister for Labour i åra 1964-1970 og seinare i tidsrommet 1974-1976. Wilson døydde i 1995.

I dag er han sikkert for dei fleste eit namn i ei uendeleg mengde av internasjonale toppolitikarar som har kome og gått. Når eg skriv nokre liner om Wilson, er det fordi han er den første britiske statsministeren eg lærte namnet på. Heime på Kvennbø fekk vi fjernsyn allereie i 1963. Blant dei som ofte dukka opp i Dagsrevyen var Wilson. Verdsnyheiter rett inn i stua, med bilde, var noko heilt nytt den gongen. Vi lærte namna fort.

Andre politikarnamn som sit spikra frå den tida - ja, eg hugsar enno korleis dei såg ut, er Walter Ulbricht, Ludwig Erhard, Charles de Gaulle, Nikita Khrustsjov og John F. Kennedy. Kennedy er ei historie for seg. Eg gløymer aldri fjernsynet si ekstrasending med meldinga om at han var skoten og drepen.

Walter Ulbricht var den fremste kommunistleiaren i DDR på denne tida, medan Ludwig Erhard var rikskanslar i Vest-Tyskland i åra 1963-1966. Charles de Gaulle sat som president i Frankrike frå 1959 til 1969, og er vel kanskje den franske presidenten som flest hugsar i dag.

Tidleg på 60-talet kvilte det eit slags mytisk slør over den lukka Sovjetunionen. Vi lærte kva kommunisme og diktatur var. Mannen som sette ansikt på den mektige kommuniststaten var blide Nikita Khrustsjov, som leia Sovjetunionen frå 1953 til 1964. Han sjarmerte mange, men var nok ein ulv i fåreklede.

Gode tal for mi gamle avis!

Ei flott nyheit å vakne til i dag, 10. mars, var at opplaget i Aura Avis held fram med å stige. Auken var på 59 i siste kvartal av 2020, og avisa har sitt høgste opplagstal på åtte år. Posisjonen som den heilt dominerande avisa i Sunndal og Tingvoll er dermed ytterlegare stadfesta.

Eg visste at Aura Avis var i gode hender da Ingrid Ellevset tok over etter meg som redaktør i oktober i fjor. Ho var rett og slett den beste erstattaren avisa kunne få. Tala talar sitt tydelege språk. Her blir det gjort mykje godt arbeid. Eg blir ikkje overraska om auken forsterkar seg i første kvartal 2021.

Kvinnene sin kampdag

8. mars er den internasjonale kvinnedagen. Det første forslaget om ein slik dag kom frå den kjende, tyske politikaren Clara Zetkin på den sosialistiske Andre Internasjonalen sin kvinnekonferanse i København i 1910. I 1975 erklærte FN 8. mars som internasjonal  kvinnedag.

I Norge vart kvinnedagen markert første gong i 1915. Då heldt Kvinneforbundet i Arbeidarpartiet folkemøte for fred, og kommunisten og feministen Aleksandra Kollontaj frå Russland heldt tale i Oslo.

I Norge blir kvinnedagen markert over heile landet, sjølv om oppslutninga i dag ikkje er riktig den same som tidlegare, da mange av krava frå i 70-talet no er innfridde. 8. mars 1978 nådde markeringane eit høgdepunkt, då 20.000 kvinner og menn gjekk i tog rundt om i landet.

På denne dagen i 1984 vart det 14. vinter-OL opna i det da fredelege Sarajevo i Jugoslavia. 19 år seinare vart Bente Skari den første norske kvinna som vann tremila i Holmenkollen.

Bussentusiasten ville ha fylt 59

7. mars kan det passe godt å ta fram eit bilde av bror Bjørn, som ville ha fylt 59 år i dag. Til hausten blir det ti år sidan han gjekk bort. Åra går fort.

Bildet er tatt i tunet i Utigard Kvennbø påska 1968. Bjørn er her seks år gammal. Som gut var han levande opptatt av bussar og alt som rørte seg på anlegget til Surnadal Billag på Øra. Den flotte sjåførlua fekk han av onkel Erling Sæthervik. Den brukte han kvar dag i fleire år.

Påskedagen i 1968 var 14. april. Det hadde vore ein retteleg snøvinter, og som vi ser er det midt i april enno mykje snø att. (Klikk på bildet for å gjere det større).

Ein leiar av verkeleg stort format

Det er forskjell på å vere sjef og leiar. Det siste er mykje vanskelegare enn det første.

Hopptrenar Alexander Stöckl er ein ekte leiar. Forutan å vere kanskje verdas beste hopptrenar når det gjeld det reint sportslege, viser han også gong på gong at han har omsorg for sine utanfor bakken. Vi hugsar korleis han stod fram nærast som ein far da Marius Lindvik måtte operere ei betent tann midt under Hoppuka. Alexander Stöckl tok jobben som privatsjåfør og følgde Lindvik til klinikken i Østerrike.

No les vi i rapportane frå Oberstdorf at Stöckl er den som sørger for mat på døra til isolerte Halvor Egner Granerud og mediesjef Steinar Bjerkmann, og sørger for at dei har det så bra som råd er.

Og ikkje nok med det. I staden for at Granerud skulle bli sittande for seg sjølv på eit hotellrom med takvindu heilt fram til 17. mars, har Stöckl klart å ordne ei leilegheit med terrasse for den uheldige hopparen.

Skihopparane har nesten ikkje vore heime sidan sesongen starta. Ein kan berre tenke seg kor trygt det må kjennast for dei dei som sit makteslause heime at trenaren stiller opp på denne måten når ulukka er ute.

Trenar, lagbyggar og omsorgsperson. Alexander Stöckl er ein leiar av verkeleg stort format. 

Nysnø og raude reknestykke

Det er torsdag 4. mars. Kong vinter har vore innom og lagt eit tynt, kvitt slør over Buaværet. Men nysnøen blir nok ikkje liggande lenge. Til helga er det meldt regn.

Elles er det ein heilt vanleg morgon på heimekontoret, med Politisk kvarter og det som høyrer til. Rødt-leiar Bjørnar Moxnes var gjest i dag. Han er flink til å snakke, men etter mi meining ikkje fullt så god til å rekne. Det er fascinerande å høyre på folk som på den eine sida har råd til alt, og på den andre sida meiner at staten skal stå for all verdiskapinga.

Men det er valår, så tvilsame reknestykke vil det kome mange av framover - frå alle politiske hald. Det er berre å gle seg/grue seg (stryk det som ikkje passar).

Alt blir bra - til slutt

På ein grå og fuktig marsdag kan det vere like greit å drøyme seg litt bort. Eg blar meg gjennom mapper med Tæla-bilde, og finn mellom tusenvis av andre dette frå 11. august 2006. Sola har akkurat gått ned bak Haugastrengen, og kveldshimmelen ber bod om ein morgondag med like fint ver.

Slike stunder er det godt å drøyme om no, etter eit år med korona. Alt blir bra. Vi kan ikkje slutte å tru på det.

Andre Bjerke seier det så fint:

Tro ikke mørket når lyset går ned
i skumringens fang.
Alltid er det på jorden et sted
soloppgang.

Femti år sidan ein berømt lekkasje

2. mars er det på dagen femti år sidan regjeringa Borten gjekk av. Avgangen, som er ein av dei mest sagnomsuste i nyare norsk historie, skjedde etter at Dagbladet hadde omtala eit hemmeleg notat frå ein samtale mellom ein norsk embetsmann og ein frå Europakommisjonen.

Statsminister Per Borten fekk skulda for å stå bak lekkasjen. Ettertida viste at det ikkje var tilfelle. Borten hadde vist notatet til leiaren for Folkebevegelsen mot norsk medlemskap i EEC, Arne Haugestad. Men heller ikkje Haugestad var Dagbladet si kjelde.

Det var derimot statsministeren sin rådgjevar, Ole N. Hoemsnes. Hoemsnes innrømte dette i boka «Skjebnedøgn - om Borten-regjeringens fall», som kom ut i 1986.

Eg var så få heldig å få intervjue Hoemsnes over ein lang middag i samband med utgjevinga. Det var verkeleg ein interessant kveld.

28 år sidan vi tok farvel med 10-øringen

1. mars 1993 vart 10-øringen tatt ut av bruk. Dermed var det berre 50-øringen att av myntar verdt mindre enn ei krone. I 1972 vart 1- og 2-øringen tatt ut av sirkulasjon, medan 5- og 25-øringen vart tatt ut i 1982. 50-øringen forsvann 1. mai 2012.

Enn så lenge har vi kontantar til å betale med. Men før eller sidan vil det kontantfrie vere ein realitet. Det spørs kor lenge det går. For eigen del er eg allereie kontantfri. Lommeboka med myntar og sedlar la eg bort for fleire år sidan.

Statsministermord mellom Hjelset og Kleive

Om morgonen 1. mars 1986, som nybakt 30-åring, fekk eg vite at statsminister Olof Palme var myrda. Attentatet skjedde i Stockholm klokka 23.21 kvelden før.

Nokre hendingar gjennom livet brenn seg inn i minnet med så stor kraft at dei blir verande der for alltid. Eg veit at eg sat i bilen, og skrudde på radioen for å høyre Dagsnytt kl. 08.00. Det skjedde mellom Hjelset og Kleive, nokre hundre meter vest for Kleive sentrum. Sjokket var stort.

Resten er historie, som det heiter. Drapet på den svenske statsministeren er 35 år seinare framleis ikkje oppklart. Kanskje får vi aldri vite svaret.

Mediabildet var heilt annleis den gongen. Ingen hadde høyrd om internett. Kveldsnytt vart sendt klokka 22.40 den 28. februar 1986, og radioen hadde si siste Dagsnytt-sending på seks timar ved midnatt. Folk flest fekk difor ikkje vite om drapet før neste morgon.

Avisene, med unntak av dei få som kunne trykke eit nytt opplag av laurdagsavisa, kunne ikkje skrive om Palme-drapet før 3. mars. 28. februar var på ein fredag, og laurdagsavisene var på veg ut til abonnentane da meldingane frå Sverige begynte å tikke inn. Søndagsaviser var enno ei ukjent oppfinning.

I dag ville dei færraste nordmenn ha gått til sengs utvitande, dersom det hadde skjedd eit statsministermord i Sverige ein drøy halvtime før midnatt.

Ein historisk dag og eit kongeleg skihopp

Kombinertjentene Gyda Westvold Hansen, Mari Leinan Lund og Marte Leinan Lund sto for ein historisk bragd, da dei sikra tredobbelt seier under VM i Oberstdorf.

27. februar 2021 vil gå inn som ein av dei største dagane i skihistoria. Endeleg har likestillinga nådd kombinertsporten. Og for ein måte det skjedde på!

For 99 år sidan på denne dagen skreiv kronprins Olav på sin måte skihistorie, da han 19 år gammal gjorde sitt første hopp i Holmenkollen. Kronprins Olav var ein ivrig vinteridrettsmann i ungdomsåra. Han vann premie i fleire renn, og var altså deltakar i Holmenkollrennet.

27. februar 1922 vart det sett to bakkerekordar i Holmenkollen. Først hoppa Narve Bonna 43,5 meter, som var ein og ein halv meter lengre enn Josef Henriksen sin rekord frå 1918. Deretter nådde Jacob Tullin Thams 47 meter. Denne rekorden skulle bli ståande i seks år.

Etter krigen sette Olav Stavik bakkerekord med 70 meter i 1947. Toralf Engan hoppa 80,5 meter i 1962, medan Bjørn Wirkola vart førstemann over 90 meter med eit hopp på 91 meter i 1968.

Tom Levorstad sprengde 100-metersgrensa med bakkerekord på 105 meter i 1980. Førstemann som passerte 130 meter var surnadalingen Olav Magne Dønnem. Han sette bakkerekord med 131 meter i 1999.

I dag er bakkerekorden i Holmenkollen 144 meter, sett av Robert Johansson 9. mars 2019.

Verdas mest kjente bøfjording fyller år

26. februar fyller Ole Gunnar Solskjær 47 år. Solskjær gjekk frå Molde til Manchester United i 1996, og vart verande i klubben til 2007. I løpet av desse åra utvikla han seg til å bli ein av klubben sine mest legendariske spelarar gjennom tidene.

I 2018 tok Solskjær over som manager i Manchester United. Litt over to år seinare sit han framleis i managerstolen. Dette til stor irritasjon for dei mange sjølverklærte forståegpåarane som meinte han var ueigna til jobben. Nokre periodar med motgang har det vore, men i dag kan vi slå fast at Solskjær som manager for Manchester United meir og meir liknar på ein stor suksess.

Ole Gunnar Solskjær har gode gener, da han som eg er halvt bøfjording. Det hjelper på - til og med i ein av dei tøffaste managerjobbane i verda.

På denne dagen er det også 55 år sidan Gjermund Eggen vann femmila, og dermed sitt tredje gull, under ski-VM i Oslo. 

Kor var du da Oddvar Brå brekte staven?

25. februar er ein høgaktuell dag for å stille dette spørsmålet. For 39 år sidan, på denne dagen, skjedde det som i ettertid har vorte til ei av skihistoria sine mest ikoniske hendingar.

Det var VM-stafett i Holmenkollen. Oddvar Brå gjekk siste etappe for Norge, og hadde akkurat sett inn det siste rykket for å kvitte seg med Aleksandr Zavjalov. Men så skjedde det: Løparane kom for nær kvarandre, og Brå brekte staven. Etter nokre kaotiske sekund fekk han ein ny stav av Terje Bogen, som anstrengde seg slik at han pådrog seg ein strekk. Den nervepirrande innspurten enda med at Norge og Sovjet delte gullet.

Oddvar Brå har seinare fortald at han var irritert. Han meinte at uhellet var Zavjalov si skuld, og at han utan stavbrekket ville ha vunne åleine.

– Jeg kunne godt tenke meg at det ikke hadde skjedd, for jeg hadde taket på ham. Men slik er det alltid. Det ville jo aldri blitt en like kjent stafett hvis alt hadde vært normalt, sa Brå i eit intervju med NRK for ei tid tilbake .

Han fortel at dei to løparane i dag er vener og vel forlikte.

For eigen del hugsar eg godt kvar eg oppheldt meg under stafetten i 1982. Eg såg løpet saman med kollegaene i avisa Indre Nordmør. Vi hadde fått tak i eit lite TV-apparat, og let avis vere avis under stafetten.

Ein dag til minne om Peter - og ei tragisk togulykke

22. februar er Peterstoldag. Dagen vert feira til minne om at Peter vart kyrkja sitt overhovud. Andre norske namn på dagen er Per varmestein og  Per heilstein. Frå denne dagen meinte ein mange stader at vinteren var slutt, og at ein var ferdig med den mørkaste tida. Sjøisen kunne brytast opp rundt innefrosne skiip, fordi det ikkje ville fryse på igjen, og telen gjekk opp av jorda.

Ei tragisk hending på denne dagen i nyare tid var Tretten-ulykka 22. februar 1975, da eit nordgåande persontog og eit sørgåande ekspresstog kolliderte ein kilometer nord for Tretten stasjon i Gudbrandsdalen. 27 personar mista livet og 25 vart såra. Dette er den største togulykka i fredstid her til lands. Til saman var 800 passasjerar om bord på dei to toga.

47 år sidan det historiske treskiløpet

19. februar er det 47 år sidan Magne Myrmo gjekk i mål på Lugnet stadion i Falun og vart den siste verdsmeisteren på treski. Han vann rennet ni tidelar føre Gerhard Grimmer frå DDR.

Overgangen til glasfiberski går inn i rekka av endringar som har revolusjonert skisporten. Som vanleg var Norge imot denne gongen også.

Oddvar Brå skreiv kontrakt med Fischer allereie etter 1973-sesongen. Dette skapte stort oppstyr, som enda med at Brå vart tvinga til å halde fram med Landsem sine treski. Fischer-kontrakten hamna til og med i Stortinget, der alvorstynga politikarar snakka om tradisjonar og arbeidsplassar.

Men utviklinga let seg ikkje stoppe. Norsk langrennssport måtte omstille seg, og det same vart skifabrikkane tvinga til. Det låg inga framtid i å produsere treski lenger.

15-kilometeren i Falun i 1974 gjekk midt på dagen. Eg gjekk på gymnaset på Tingvoll på denne tida, og eg hugsar at vi fekk fri til å sjå innspurten. Minnet om Magne Myrmo på oppløpet har brent seg fast. Ikkje fordi han gjekk på treski - det var vi vel ikkje så opptekne av  der og da - men fordi løpet var så spennande.

Ei kongeleg gullmedalje

På denne dagen, 18. februar 1960, starta dei olympiske vinterleikane i Squaw Valley. Norge tok tre gullmedaljer: Knut Johannesen vann 10.000 meter skøyter på legendariske 15.46.6, som var ei forbetring på heile 46 sekund av Hjallis sin like legendariske rekord på 16.32.6. Roald Aas delte gullet med Jevgenij Grisjin på 1.500 meter skøyter og Håkon Brusveen vart olympisk meister på 15 km langrenn.

Brusveen kunne takke kong Olav for gullet. Brusveen vart opprinneleg tatt ut som heimeverande reserve. Men han fekk plass på laget i siste liten, etter det som i ettertid er skildra som ei aktiv innblanding frå kong Olav si side.

Det var Aftenposten sin journalist Sverre Fodstad som tok kontakt med slottet, etter at heile Norge meinte Håkon Brusveen var forbigått i OL-uttaket. Journalisten fekk dette svaret gjennom Kong Olav sin kabinettsekretær: «Jeg ser gjerne at Brusveen blir med til Squaw Valley».

Og det vart han altså. Heldigvis!

Bildet er frå Tidens Krav si førsteside 24. februar 1960, lasta ned frå Nasjonalbiilioteket. (Klikk på bildet for å gjere det større).

Fjella, dei står der dei står, dei veit kor dei hører til

Orda i overskrifta tilhøyrer diktaren Olav Duun.

Fjella som står på bildet er frå venstre Talstadhesten (913 m.o.h.), Heian (694 m.o.h.) og Kvannfjellet (981 m.o.h.). Eit flott syn, på ein dag med klår himmel, kvite marker og vebju.

Etter ein lang periode med glitrande vinterver, er det grått og snødrev i lufta her i ytre denne måndagen. Vi får vel finne oss i det. Som kjent er det ei tid for alt. Men minna, og bilda, om veker som folk knapt har opplevd maken til, kan vi bere med oss.

Og fjella dei står der, uansett ver og til evig tid.

Her kan du teste VM-kunnskapane dine

Vi er inne i ein hektisk VM-periode for vinteridretten. Kor mykje kan du om VM-historia i nordiske greiner? Her er ein uhøgtideleg quiz, der du kan teste deg sjølv. Om du vil gjere det lettvint, er det berre å google i veg. Dei fleste svara kan du finne på den måten. Men da er vel kanskje det meste av tidtrøyta borte? Fasiten blir også publisert på denne sida om nokre dagar. Lukke til!

1. Kvar vart det første VM etter krigen arrangert?
Svar: Lake Placid.
2. Når vart det første meisterskapet etter overgangen frå fjerdekvart til annakvart år arrangert?
Svar: 1985.
3. Kven var arrangørby dette året?
Svar: Seefeld.
4. Kor mange gongar har Oslo vore VM-arrangør etter krigen?
Svar: 3.
5. Ein japansk by har vore både OL- og VM-arrangør. Kva er namnet på byen?
Svar: Sapporo.
6. Magne Myrmo vart den siste verdsmeister på treski. Hva heiter arenaen der han gjekk i mål?
Svar: Lugnet.
7. Når vart laghopp innført som VM-øving?
Svar: 1982.
8. Dei norske stafettdamene tok ei sensasjonell medalje under VM i Oslo i 1966. Kva var valøren?
Svar: Sølv.
9. Kor mange VM-gull tok kombinertløparen Fred Børre Lundberg?
Svar: 2.
10. I kva øving tok Harald Grønningen sitt einaste VM-gull?
Svar: Stafett.
11. I kva VM vart Gundermetoden innført i individuelle konkurransar?
Svar: 1985.
12. Eit av meisterskapa i Lahti vart ein stor dopingskandale for vertslandet. Kva år var det?
2001.
13. Kvifor deltok ikkje Torgeir Brandtzæg i ski-VM i 1966?
Svar: Han hadde lagt opp, etter ein stygg skade året før.
14. På 50 km under VM i Trondheim i 1997 tapte Erling Jevne gullet til ein finsk løpar, som seinare vart tatt for doping. Hva var namnet på denne løparen?
Svar: Mika Myllylä
15. Kven tok det første norske individuelle VM-gullet i damelangrenn?
Svar: Berit Aunli.
16. Kva år vart Arild Monsen frå Molde verdsmeister i stafett?
Svar: 1985.
17. Kor mange individuelle VM-gull har Oddvar Brå?
Svar: 1.
18. Ein bakar var verdsmeister i kombinert i 1962. Kva var namnet?
Svar: Arne Larsen.
19. I 1954 vart ein rindaling nummer 5 på 50 km i VM. Kva var namnet?
Svar: Edvin Landsem.
20. Kva heiter den norske kombinertløparen som i VM i 1999 og 2001 til saman tok tre gull?
Svar: Bjarte Engen Vik.
21. I kva år vann Marit Bjørgen sitt første VM-gull?
Svar: 2003.
22. Kven vann hopprennet i normalbakken i 2013?
Svar: Anders Bardal.
23. Kven tok det første VM-gullet på 15 km langrenn på glasfiberski?
Svar: Jozsef Luszczek, Polen
24. Kven er den siste norske skihopparen som har tatt både VM- og OL-gull?
Svar: Espen Bredesen.
25. I kva år tok Bjørn Dæhlie sitt første VM-gull?
1991.

Nøtter:

1. Kva heitte nordmannen som vart nummer 15 i normalbakken i 1966?
Svar: Ronald Jensen.
2. I 1991 deltok eit svensk brødrepar i hopp. Kva het dei?
Svar: Per-Inge og Staffan Tällberg.
3. Personen på bildet gjekk ein distanse under VM i Oslo i 1966. Kven er dette?
Svar: Jo Eggen.