Fintenkjarplassen - nyaste innlegg:
«Tenn eit lys og finn fram ei god bok. Ja, gjer noko som er unyttig»
På spissen - nyaste innlegg:
På tide at dei uvaksinerte tek ein for laget?
Min musikk - nyaste innlegg:
Eit musikalsk gullår: Her er mine 1971-favorittar
7. desember 2021
Nordmørsk på plate
Frå dag til dag: 45 år har gått siden Ottar Roaldset ga ut plata «Oppsong for nordmøringar». Les meir.
7. desember 2021
Lesestoff til jul
Frå dag til dag: Årsskriftet til Stangvik Historielag er i handelen. Mykje godt lesestoff! Les meir.
7. desember 2021
Postkort frå ytre
Gamle foto: Tre gamle postkort frå landskapet ut mot Hustadvika i dag. Les meir.
5. desember 2021
Eit minne: På sign(er)ingsferd
Frå dag til dag: Sal og signering av bøker har vore eit triveleg innslag i adventstida for meg, Erling og Torbjørn dei siste åra. Enno er fire av bøkene på lager. Les meir.
5. desember 2021
Kabaret i seksti bilde
Bildeseriar: Vi tek eit tilbakeblikk på Bud damekor sin kabaret frå 2015, «Hva var vel livet uten deg». Serien er på seksti bilde. Les meir.
2. desember 2021
Spenning bak kvar luke
Frå dag til dag: Vi to einsame gamle vart berika med ein adventskalender på ein basar. No er det opningsseremoni kvar dag. Les meir.
2. desember 2021
Ute av kontroll
På spissen: Koronaviruset set stadig nye smitterekordar. Det er vanskeleg å tru at situasjonen er under kontroll. Les meir.
2. desember 2021
Det skiftande lyset
Lyset i Lisjesundet: Bildeserien legg på seg litt etter kvart. No er det første desemberbildet kome inn i galleriet. Les meir.
1. desember 2021
Spreke jubilantar
Frå dag til dag: To gamle travarar, Smørbukk og Vangsgutane, held koken. I år kan desse julehefta feire 80-årsjubileum. Les meir.
1. desember 2021
Gammal julestemning
Gamle foto: Inspirert av vebju pg ekte julestemning utandørs, bladde eg litt i Nasjonalbiblioteket sitt utval av gamle julebilde. Les meir.
1. desember 2021
Uvanleg mykje snø
Natta ga oss rundt 30 cm med snø. Det vart ei skikkeleg trimøkt med måking. I blåtimen har det på nytt kome nokre centimeter.
.jpg?ph=3ee4d447a3)
28. november 2021
Møtt med hat og fordommar
På spissen:
Valet av Masud Gharahkhani som stortingspresident synleggjer eit folkedjup fylt av rasisme og fordommar. Les meir.
28. november 2021
Idyll i i vinterland
Bildeseriar:
Vi har hatt ei gnistrande vinterhelg her i ytre. Vakrare enn dette kan det ikkje bli. Eg har dokumentert idyllen med
ein ny bildeserie. Les meir.
Lyset i Lisjesundet. Nytt bilde er lagt til.
25. november 2021
Lokale fotballheltar
Gamle foto: Dette fotballbildet
frå 50-talet er eitt av dei som er lagt til i galleriet. Les meir.
25. november 2021
Den første snøen
Frå dag til dag: Primstaven viser Karimesse, og snøbyger har lagt eit kvitt slør over Bud. Les meir.
25. november 2021
Da kongen kom
Frå dag til dag: På denne
dagen for 116 år sidan gjekk kong Haakon i land på Vippetangen. Les meir.
24. november 2021
Siste hand på ny avis
Frå dag til dag: Avisa Indre Nordmør såg dagens lys 24. november 1979. Ei lite tilbakeblikk finn du her.
24. november 2021
Glimt frå Trollheimen
Gamle foto: Eit par bilde frå Trollheimen er lagt til i galleriet i dag. Vi skal ein tur til Folldalen og Trollheimshytta. Les meir.
22. november 2021
Ein utriveleg kveld
Frå dag til dag: Mordet på John F. Kennedy skapte uhygge blant folk. På denne kvelden 22. november 1963 lærte eg eit nytt ord, mord. Les meir.
22. november 2021
Rindal anno 1911
Gamle foto: Mangt og mykje har forandra seg i Rindal i løpet av dei siste 110 åra. Fleire nye bilde er lagt til i galleriet. Les meir.
22. november 2021
Ei fin julegåve
Buakalenderen 2022 kom nettopp i hus Utgjevar er Bud Sogelag. Kalenderen er eit verdifullt lokalhistorisk dokument - og dermed ei i fin julegåve.
21. november 2021
Dette bør vi slutte med
På spissen: Eit viktig smitteverntiltak har vore å kutte ut handhelsinga. Vanen bør gravleggast for godt. Les meir.
21. november 2021
Lyspunkt på Marioffer
Frå dag til dag: Eit lite hol i skydekket på Marioffer, i år ein mørk novembersøndag. Det gjeld å få med seg lyspunkta. Les meir.
Lyset i Lisjesundet: Nytt bilde er lagt til.
19. november 2021
Glede over ny skule
Frå
dag til dag: I desse dagar for femti år sidan vart nyskulen i Bøfjorden offisielt
opna. Les meir.
19. november 2021
Eksotisk innslag på isen
Frå dag til dag: Den danske skøyteløparen Kurt Stille fyller 87 år 19. november. Les meir.
19. november 2021
Storm ved Hustadvika
Video: Ein videodnutt frå ein svært våt og stormfull dag i Bud. Du kan sjå videoen her.
18. november 2021
Konge i republikkland
Frå dag til dag: Bildet er tatt under kong Haakon sitt besøk i Surnadal i 1931. I november 1905 stemte fleirtalet av surnadalingane mot monarkiet. Les meir.
18. november 2021
Staselege hus og gamle bilar
Gamle foto: Vi tek ein tur til Ålvundeidet og Opdøl i dag. Bilda viser staselege hus og møblar på Opdøl, samt eit glimt av biltrafikken på Ålvundeid for hundre år sidan. Les meir.
Ny bildeserie: Lyset i Lisjesundet
Det alltid skiftande lyset i Lisjesundet utanfor Bud er fascinerande å følge med på. No har eg tenkt å fange lysprakta ved å bygge opp ein bildeserie. Enno inneheld den berre fem bilde. Målet er å om eit års tid vere oppe i minst hundre. Ingen av dei kjem til å vere like. Følg med. Dei første bilda finn du her.
-1-0.jpg?ph=3ee4d447a3)
15. november 2021
Gammal tråvar ute igjen
Frå dag til dag: Tradisjonsrike «Jul på Nordmøre» er straks på plass i butikkane. Juleheftet kjem ut for 86. gong. Les meir.
15. november 2021
Eit triveleg minne
Skiftande ver: I dag er det nesten ikkje «utvarranj» i Bud. Eit Facebook-minne hjelpte mot versjuka på ein haustgrå dag. Sjå bilda.
15. november 2021
Endeleg reint flagg
Merkedag: 15. november 1899 vart det «det rene, norske flaggg» for første gong heist utanfor Stortinget. Unionsmerket var borte.
14. november 2021
Eit overraskande skifte
Frå dag til dag: 14. november 1951 kunngjorde avisene den overraskande nyheita om at Einar Gerhardsen ville overlate statsministertaburetten til Oscar Torp (t.h.). Les meir.
14. november 2021
Ein snev av julestemning
Snart advent: Idet vi er komne halvvegs ut i november, minner Coop i Bud oss om at adventidstida nærmar seg. Det er triveleg med lys i mørketida!
11. november 2021
Vart funnen etter eitt år
Frå dag til dag: Ein rypejeger frå Tingvoll forsvann under rypejakt i bæverdalsfjella i 1976. Les meir.
11. november 2021
Mange om beinet
Fisketur: Denne fiskaren utanfor Vikan har fått selskap av ein horde med svoltne måsar. Klikk for å forstørre.
9. november 2021
Bodø/Glimt-legenda jubilerer
Frå dag til dag: Harald Berg fyller 80 år på denne dagen. Han er verkeleg ein omtale verdt. Les meir.
9. november 2021
Ei gammal røykstue
Gamle foto: Ei gammal røykstue på Venås i Tingvoll er mellom dei bilda som er lagt til. Sjå bilda.
8. november 2021
Fluorpuss på grøftekanten
Frå dag til dag: Eit kuriøst minne frå barneskulen, da vi hadde fluorpuss på ein grøftekant. Les meir.
8. november 2021
Ein tur til Svalbard
Gamle foto: I dag skal vi ein tur til Svalbard, og ein vending innom Bergset ved Hustadvika. Sjå bilda her.
8. november 2021
Haustleg magi
Solnedgang: Flotte fargar over Midsund, Gossen og Nordøyane. (Klikk for å forstørre).
7. november 2021
Vårsøg over haustleg seminar
Frå dag til dag: Målfolk frå heile fylket var laurdag samla på Sunndalsøra til inspirasjonsseminar. Svein Sæter skapte vårsøg med foredraget sitt. Les meir.
7. november 2021
Til minne om ein som omkom
Gamle foto: Gjennom nokre gamle bilde skal vi minnast Martin Polden frå Kvennbømyra, som omkom på Svalbard i 1962. Sjå dei første bilda her.
5. november 2021
Gruveulykka som ramma Kvennbøen
Frå dag til dag: På denne dagen er det 59 år sidan Kings Bay-ulykka på Svalbard. Ein kvennbøgarding var blant dei omkomne. Ulykka utløyste eit politisk drama og to regjeringsskifte i løpet av kort tid. Les meir.
5. november 2021
Glad eg ikkje vart lærar
På spissen: Eg har stor respekt for dei som går inn i læraryrket, som eg ein gong i tida også lukta på. Men korleis kan dei halde ut den endelause straumen av reformer? Eg hadde aldri i verda klart det. Les meir.
4. november 2021
Ei jervhistorie frå Åsskard
Frå dag til dag: Store sauetap fekk bøndene i Åsskard til å tru at jerv hadde vore på ferde i 1961. Les meir.
4. november 2021
Eit triveleg minne
Gamle foto: M.a. eit par bilde av Surnadal Trekkspelklubb, der faren vår var ein ivrig medlem. Sjå bilda.
4. november 2021
Haustprakt i Bud
Haustprakt: Hausten er tida for dei spektakulære solnedgangane ute ved kysten. (Klikk for å forstørre).
3. november 2021
Eit gammalt postkort
Gamle foto: Dette gamle postkortet frå Tingvoll er eitt av bilda som no er lagt til i galleriet. Sjå dei her.
1. november 2021
Snart vinter
Frå dag til dag: Kalenderen viser 1. november og primstaven helgemesse. Før i tida kunne vi begynne å gle oss til vinteren. Les meir.
1. november 2021
Kva no, MFK?
På spissen: Molde Fotballklubb toppa ein lang berg og dalbane-periode med stortap mot Strømsgodset. Gullet glapp igjen. Les meir.
1. november 2021
Eit årleg paradoks
Bildeseriar: Hausten er ei vakker og forunderleg årstid. Livet i naturen går til grunne, men gjev oss samtidig dei finaste farger. Sjå bilda.
30. oktober 2021
Tilbakeblikk på eit fotballeventyr
Frå dag til dag: Fotballfeberen herja i Bøfjorden og på Kvennbø i 1967. Bøfjord vann 4. divisjon Nordmøre, og spela kvalifisering om opprykk til 3. divisjon. Les meir.
30. oktober 2021
Frå Vindøldalen til Harøya
Gamle foto: Fem nye bilde er lagt til i galleriet. Vi skal
til Vindøldalen, Bud, Trollstigen og Harøya. Du kan sjå bilda ved å klikke her.
29. oktober 2021
Bli med
til Kjerag
Bildeseriar: Tolv år har gått sidan eg fekk oppleve Kjerag og Kjeragbolten. Bli med på ein spektakulær tur. Ein stor bildeserie finn du her.
29. oktober 2021
Ein gammal helt fyller år - og ei mislykka husbygging
På denne dagen fyller Johann Olav Koss53 år. Koss er ein av norske skeisesport sine største stjerner gjennom alle tider. Krona på verket sette han under Lillehammer-OL i 1994, der han tok tre gull. Koss la opp etter jubelåret 1994 i ein alder av berre 26 år.
29. oktober 1996 la regjeringa Thorbjørn Jagland fram si erklæring for Stortinget. Her vart «Det norske hus» lansert. Da den tiltenkte byggmeisteren, Terje Rød-Larsen, måtte gå av som statsråd etter berre ein månad, forsvann tanken om «Det norske hus».
28. oktober 2021
Tre lag vart til eitt
Frå dag til dag: Dette er fotballaget som mønstra for det nyfusjonerte Surnadal IL i 1966. Den første kampen gjekk mot Søya. Les meir.
28. oktober 2021
Simonsmesse i dag
28. oktober er simonsmesse. Dette var messedag for apostlane Simon og Judas Taddeus. I Norge vart simonsmesse enkelte plassar kalla fyribod, det vil si om snø eller sledeføre. På Vestlandet var det skikk å «be bustad» denne dagen. Primstavteikn: kors (med to par armer), slede, sliul og anna. (Wikipedia).
På denne dagen fyller Microsoft sin grunnleggar, Bill Gates, 70 år. Fotballspelar Erik Thorstvedt fyller 59 år.
28. oktober 2021
Hjorten måtte forast
Gamle foto: I fleire av dei store snøvintrane på 60-talet trekte hjorten ned på ekrene. Der fekk den mat. Tre bilde frå Østbødalen finn du her.
27. oktober 2021
Idyllen som brast
Gamle foto: Aluminiumsverket endra heile sunndalssamfunnet Sjå dette bildet frå 1940 og fleire nyleg tillagte foto i fullt format her.
27. oktober 2021
Ei lang reise
Frå dag til dag: Eit gammalt intervju i Tidens Krav inspirerte meg til nokre betraktningar om eit langt yrkesliv - og ni rundar rundt ekvator. Les meir.
27. oktober 2021
Aktivitet i nabolaget
Ein ny tremannsbolig reiser seg her i Robinsonmarka. Eg og Mette får nye naboar. Ikkje så veldig langt unna, heller. Men med godt naboskap blir dette bra.
26. oktober 2021
Endringar på Vebju Media Ansnes
Nettsida Vebju Media Ansnes nærmar seg 1-årsdagen med raske steg. I høve jubileet blir det gjort nokre endringar på sida.
Den nye toppen har du sikkert lagt merke til. I tillegg vil det dukke opp ei ny side i menyen til venstre, «Frå dag til dag». Dette blir staden for dei små og store epistlane som du til no har lese på framsida. På framsida vil du heretter finne lenke med ein kort ingress til både desse sakene og alt det andre blir publisert på dei ulike sidene. Altså meir likt ei vanleg avis, for å seie det slik.
Det blir også oppretta ei arkivside i menyen, dit det viktigaste av det som har vore publisert på framsida gjennom det første året etter kvart blir flytta.
26. oktober 2021
Ein greinalaus politisk klovn
På spissen: Frank Sve (Frp) var nær ved å bli klubba ned i sitt første innlegg på Stortinget. Les meir.
26. oktober 2021
Ein trimtur på kyststien
Bildeserie: Haustdagane er fine - så lenge det er opphaldsver. I dag vart det ein tur på kyststien. Sjå bilda.
25. oktober 2021
Ein konsert vi aldri gløymer
Da eg slo på PC'en i dag tidleg, dukka det opp eit svært så triveleg minne frå 25. oktober 2014. Blant alle dei fine gåver vi fekk da vi gifta oss fem månader før, var ein tur til London. Inkludert i denne var også ein konsert i Royal Albert Hall.
Den kvelden gløymer vi aldri. Ein fullsett sal, London Symphony Orchestra og eit kor på 400 songarar - det var overveldande. Hovudpost på programmet var «Carmina Burana» av Carl Orff, som er eit verk samansett av 24 middelalderdikt på latin frå samlinga «Carmina Burana».
Ved sida av musikken: For ei oppleving det var å sitte i denne berømte salen og nyte musikken. Og for ein kvalitet på lyden!
Eg og Mette pynta oss til konserten, da vi trudde at dette kom til å bli både høgtideleg og stivbeint. Men der tok vi feil. Folk kom i alt frå dongery til dress. Ute i foajeen var det ei mengde med pubar. Glaset kunne ein ta med til plassen sin inne i konsertsalen. Det hadde vi ikkje trudd.
Royal
Albert Hall er oppkalla etter prins Albert, dronning Victoria si ektefelle, og vart
innvia 19. mars 1871. Salen har plass til 9.000 personar. Av
omsyn til sikkerheita, er det i dag ikkje lov å sleppe inn fleire enn 7.000.
24. oktober 2021
76 år sidan landssvikaren vart avretta
24. oktober 1945 var dagen da landssvikaren Vidkun Quisling endte sitt liv. Han vart avretta ved skyting på Akershus festning. Sjølve avrettingva vart gjennomført kl. 02.40 på natta. Eksekusjonspeletongen bestod av ti mann, som skaut frå om lag åtte meters avstand. Kommandøren skaut til slutt Quisling gjennom pistol.
Saka mot Quisling vart gjennomført på kort tid. Han vart arrestert 9. mai 1945, og 10. september same år dømt til døden for høgforræderi av Eidsivating lagmannsrett. Anken vart forkasta av Høgsterett, og 24. oktober skjedde altså avrettinga.
Landssvikoppgjeret etter krigen resulterte i 30 dødsdommar. Av desse vart 25 fullbyrda. Dødsstraff vart heilt avskaffa i Norge i 1979. Den siste avrettinga vart gjennomført i 1948.
24. oktober 2021
TV-aksjonen: Nesten ti milliardar siden 1974
Inntektene av årets TV-aksjon, som går av stabelen 24. oktober, går til Plan International Norge sitt arbeid for å bekjempe barneekteskap. Det dystre bakteppet er at kvart tredje sekund blir ei jente gifta bort.
TV-aksjonen vart første gong avvikla i 1974. Da vart det samla inn 22,5 millionar kroner til Flyktningerådet. Gjennom alle desse åra har vi nordmenn vist stort engasjement, og gitt bortimot ti milliardar kroner.
Flyktningerådet fekk også tildelt aksjonen i 1979. Da kom det inn 74,1 millionar kroner. På ein statistikk der alle innsamlingsresultata blir omrekna til 2020-kroner, står aksjonen i 1979 framleis med rekorden. 74,1 millionar kroner i 1979 tilsvarar 293,9 millionar 2020-kroner. Til samanlikning kom det inn 228,1 millionar i fjor.
(Kjelde: Wikipedia).
Siste exit for Gro
23. oktober 2021 er det på dagen 25 år sidan Gro Harlem Brundtland gjekk av som statsminister og overlet stafettpinnen til Thorbjørn Jagland. Det var for øvrig tredje gong at Gro forlet statsministerposten.
Jagland danna regjering, men vart sittande berre eitt år. Ved valet i 1997 stilte han det berømte 36,9-ultimatumet. Arbeiderpartiet oppnådde berre 35,0 prosent. Regjeringa Jagland gjekk av, og bana veg for Kjell Magne Bondevik si første regjering. Til samanlikning var oppslutninga til Ap i år på 26,3 prosent, noko som utløyste uhemma jubelscener i partiet. Tidene forandrar seg...
Etter at Jagland gjekk av som statsminister, starta ein brutal maktkamp om topposisjonane i partiet. Heile spelet, som Jagland skildrar i bind 1 av sjølvbiografien «Du skal eie det selv», enda med at Jens Stoltenberg vart både partileiar og statsministerkandidat.
22. oktober 2021
Da verda heldt pusten
I oktober 1962 var det nære på at Cuba-krisa sendte verda ut i ein ny storkrig. Flyfoto viste at Sovjet bygde rakettbasar på Cuba. USAs president, John F. Kennedy, erklærte i ein TV-tale 22. oktober at USA ville blokkere skipstrafikken for å hindre leveransane, og kravde avvikling av anlegga.
Dramatiske dagar følgde, med sovjetiske lasteskip på veg mot blokadelina. Situasjonen vart løyst ved direkte forhandlingar og den påfølgande sovjetisk tilbaketrekkinga.
Så til noko meir triveleg: 22. oktober 2021 kan vi gratulere Johannes Høstflot Klæbo med 25-årsdagen. På tross av sin enno unge alder, har han ei imponerande merittliste å sjå tilbake på.
Høstflot Klæbo har vunne tre OL-gull, seks VM-gull, ein VM-bronse, fire NM gull og ein NM-bronse. Frå junior-VM har han tre gull og to bronse. Rekka av enkeltseirar i verdscupen har så langt stoppa på 40.
I sesongen 2018/2019 vann Johannes Høstflot Klæbo Tour de Ski som den yngste mannlege løpar nokon gong.
Det er vel i grunnen berre å vente på fortsettinga. Til vinteren er det igjen OL....
22. oktober 2021
Kvar vart det av terningen?
I dette forferdelege haustveret kan det kanskje hjelpe med eit hyggeleg sommarminne frå Tæla.
Laurdag 9. juli 2005 hadde vi besøk av Gudrun og Gunnar. Det vart utandørs yatzy. På ein veranda med glipe mellom golvborda kan det vere risiksport.
Det gjekk ikkje betre til enn at ein terning hamna under golvet. Gunnar tok som vanleg ansvar, lokaliserte terningen og fekk lirka han fram. Spelet kunne gå vidare og kvelden var berga.
21. oktober 2021
41 mista livet da «Sanct Svithun» gjekk ned
21. oktober 1962 gjekk hurtigruteskipet «Sanct Svithun» ned på havstykket Folda utanfor Rørvik i Trøndelag. Av dei 89 personane som var om bord mista 41 livet.
Årsaka til forliset var feilnavigering, som truleg oppstod som eit resultat av ei misforståing mellom los og rormann. Men alle forhold rundt forliset vart ikkje klårlagt, da alle på den siste vakta; kaptein, los, førstestyrmann og rormann omkom.
Du kan lese meir om forliset her.
Andre hendingar som er verdt å merk seg på denne datoen er at i 1975 vart den første norske oljen pumpa i land frå Ekofisk i Nordsjøen til Teeside i Storbritannia. Den store jazzsongarinna Radka Toneff døydde denne dagen i 1982, berre 30 år gammal. Ti år seinare hadde Benedicte Adrian og Ingrid Bjørnov premiere på musikalen sin «Which Witch» i London. Resultatet vart kritikarslakt og økonomisk ruin.
21. oktober 2021
Søya på ville vegar i 1968
Vi som vaks opp i området rundt Søya veit godt kva flaum er. Før elva vart retta opp, gjorde ho ofte stor skade når vatnet hamna på ville vegar.
Hausten 1968 gjekk Søya over sine breidder. Tidens Krav omtala flaumen torsdag 24. oktober. Som avisa peikar på, hadde oppretting av elva vore på tale i lang tid. Det skulle enno gå nesten 20 år frå 1968-flaumen til planane vart gjennomførte.
20. oktober 2021
Ei lita historie om ei handgjerningslærarinne
På nettet kom eg over dette flotte bildet av Ingeborg Kvendbø (f. 1906) frå Åslykkja. Ingeborg var i mange år handarbeidslærarinne i Surnadal.
Bildet er frå 1950, da ho var handgjeringslærarinne, som det heitte den gongen, på Tynset Folkehøgskole. Eg fann også ein notis i avisa Østlendingen for 14. februar 1952, der vi ser at Ingeborg underviste på eit kveldskurs i prydsaum på Tynset.
I nettsøket mitt dukka det opp ei ei lita melding om Ingeborg i Bergen Arbeiderblad. Den stod 21. september 1939, og viste at Hosanger skulestyre da tilsette Ingeborg som handgjeringslærarinne i Molvik og Bysheim kretsar. Om ho verkeleg tok denne jobben, har eg ikkje klart å finne ut. Tilsettinga skjedde på eit tidspunkt der storkrigen truga ute i Europa, så kanskje vart ho heime?
Ingeborg var tidleg ute med å ta sertifikat. Ikkje anna enn eg har klart å finne ut, var ho den første kvinnelege bilsjåføren på Eidet.
Ho og søstera Ann var venninner med bestemor mi Berta, og var ofte på besøk i Utigard. Eg har mange trivelege minne om dei begge. Bror Bjørn hadde eit ekstra nært forhold til Ingeborg og Ann. I mange år var det fast tradisjon at han ut på dagen julaftan vart køyrt til Lykkja for å utveksle presang med dei to.
19. oktober 2021
Den største masseprodusenten av norsk populærmusikk i historia
Dersom du er i 60-åra og aldri har høyrt «Jeg vil ha en blå ballong» med Arne Bendiksen - ja, da var du ikkje spesielt interessert i Ønskekonserten. Eg var ikkje meir enn sju år da Bendiksen gjorde den til ei landeplage. Ønskekonsert stod som regel på heime, og på denne tida var det få program som ikkje hadde eit Bendiksen-innslag. «Den siste mohikaner» var ein annan gjengangar først på 60-talet.
Arne Bendiksen var født 19. oktober 1926, og ville altså ha fylt 95 år på denne dagen om han hadde levd. Han gjekk bort 26. mars 2009.
I si samtid betydde Arne Bendiksen utruleg mykje for norsk populærmusikk. Han starta som medlem av gruppa The Monn Keys. Seinare ga han ut plater på eiga hand og skreiv gjennom åra eit utal av hits for andre artistar. Bendiksen deltok i Melodi Grand Prix ei rekke gongar, både som artist, komponist og dirigent.
Diskografien til Arne Bendiksen er nesten ufatteleg omfattande. Sjå berre her:
Album og EP: 11 utgjevingar.
Singlar: 22 utgjevingar.
I tillegg har Arne Bendiksen medverka på - hald deg fast - over 300 plater saman med andre artistar. Han må vere den største masseprodusenten av norsk populærmusikk i historia.
Arne Bendiksen var oppteken av at musikken skulle vere songbar og spreie humør. Han var ingen rockar, for å seie det slik.
For innsatsen sin innafor norsk musikkliv vart han heidra med fleire høgthengande prisar.
19. oktober 2021
Kontrastar i haustfjellet
Desse to bilda frå Tæla er tatt praktisk talt på same dato, med sju års mellomrom. Bildet t.v. er frå 19. oktober 2014, det andre vart tatt 18. oktober 2021.
Endringane skjer fort i haustfjellet. Det er ikkje meir enn eit par veker sidan vi sat og drakk kaffe på hytteverandaen i landvind og 17-18 grader. I går møtte Tæla meg med full vinter.
17. oktober 2021
Primstaven fer ikkje med tomt prat
Eit terrassegolv dekt av hagl er ei påminning om at primstaven ikkje fer med tomt prat. Vi er inne i dag fire på vintersida. Fjella i Hustadvika er dekte av snø. Her heilt ute mot svaberga har det kome nokre skikkelege haglelingar.
Ja, vinteren bankar på. Denne helga snør det mange plassar i landet. Det er tid for å ta på vinterdekk, slik eg skal gjere i morgon. I same slengen blir det også ein dagstur til Tæla for å ordne til vinteren. Eg er litt spent på både ver og føre.
Så nokre tilbakeblikk:
17. oktober 1973 iverksette OPEC oljeboikott overfor land som støtta Israel under Yom Kippur-krigen. Konsekvensen vart ein auke i oljeprisen med 200 prosent. Vi fekk den såkalla oljekrisa, som førte til at det her i landet vart køyreforbod nokre helger i november og desember.
Det var sikkert tungvint for mange. Men oljekrisa baud også på artigheit og trivelege minne. Eg hugsar vi sparka frå Eidet til Trudvang på kino. Det same gjorde ungdom frå Lykkjebygda. Til saman vart vi eit langt tog.
I Storbritannia sette oljekrisa varige spor etter seg ved at den førte til innføring av søndagskampar i fotball.
I eit tilbakeblikk kjem ein heller ikkje denne dagen utanom politikken. 17. oktober 1997 danna Kjell Magne Bondevik si sentrumsregjering. Fire år seinare gjekk Jens Stoltenberg si regjering av, etter å ha tatt over for Bondevik i 2000. Bondevik vart på nytt statsminister. På denne dagen i 2005 kom så Jens Stoltenberg tilbake med si raudgrøne regjering, som vart sittande i åtte år.
16. oktober 2021
Ein dag for viktige hendingar
I nyare tid er fleire store hendingar knytta til 16. oktober.
I 1973 på denne dagen vart det gjort kjent at Nobels fredspris skulle gå til Henry Kissinger frå USA og Le Duc Tho frå Nord-Vietnam. Le Duc Tho nekta å motta prisen. Mange meinte at Kissinger burde ha gjort det same.
Fem år seinare vart polakken Karel Jósef Vojtyla valt til pave Johannes Paul 2. Han var den første ikkje-italienske paven på 450 år, og tok over etter Paul Johannes 1, som døydde etter berre 33 dagar i Vatikanet.
Offisiell dødsårsak var hjarteinfarkt. I ettertid har det likevel gått mange rykte om at paven vart forgifta. Dette har aldri vorte bevist.
På den heimlege politiske arenaen vart Jan P. Syse (H) statsminister 16. oktober 1989. Samarbeidsregjeringa bestod av Høgre, KrF og Senterpartiet. Levetida til regjeringa vart berre litt over eitt år. 29. oktober var det over, og Gro Harlem Brundtland kunne danne si tredje regjering.
Syse-regjeringa vart sprengt av EU-saka. Striden fram mot folkeavrøystinga i 1994 var i gang. To år før denne avrøystinga, 16. oktober 1992, vart EØS-avtalen vedteken i stortinget.
15. oktober 2021
Framsynte bøfjordingar satsa på hyttebygging
Bøfjorden er ein populær plass å slå seg ned på for folk som vil bygge hytte. Dei mange hyttene som har kome dei siste åra, gjer at bygda har fått nytt liv og aukande aktivitet.
For femti år sidan var hyttebygginga i Bøfjorden heilt i startgropa. Laurdag 2. oktober 1971 hadde Tidens Krav ein reportasje om det lokale firmaet Åsi-Tre, som da hadde starta bygging av hytter for sal ved Åsskardfjorden.
Mykje har skjedd siden den gongen. Åsi-Tre er er ikkje meir, men ideen om å satse på hyttebygging i Bøfjorden var svært framtidsretta. Det ser vi i dag.
15. oktober 2021
Khrusjtsjov tok Norge med eit smil - før han vart avsett
På denne dagen i 1964 vart Nikita Khrusjtsjov avsett som leiar for Sovjetunionen. Han hadde da styrt det mektige og lukka landet sidan 1958.
Same år som han gjekk av, var Khrusjtsjov på statsbesøk i Norge. Han ga Sovjetunionen eit heilt anna ansikt enn det nordmennene var vande med, og vart faktisk nokså populær her til lands. Da han kom til Norge, sendte fjernsynet direkte. Det var ikkje daglegdags den gongen.
Leonid Bresjnev tok over etter Khrusjtsjov. Han sat ved makta til han døydde 10. november 1982. Jurij Andropov vart ny Sovjet-leiar, men allereie i februar 1984 døydde også han. Andropov var sjuk i store delar av si tid som leiar, og viste seg ikkje offentleg dei seks siste månadene han levde.
Konstantin Tsjernenko kom så til makta. Det gjekk heller ikkje så bra. Allereie 10. mars 1985 døydde han, noko som bana vegen for Mikhail Gorbatsjov.
Resten er verdshistorie.
14. oktober 2021
Den første vinterdagen varslar korleis vinteren blir
Da er vinteren her - i alle fall på primstaven. 14. oktober er den første vinterdagen, og primstaven skal snuast.
Er du oppteken av veret og gamle verteikn, må du kikke ut og sjå korleis veret er på 14. oktober. Frå gammalt trudde folk at denne dagen varsla korleis vinteren blir. Av den grunn vart dagen i Verdal kalla vinterspåmannen.
Her er nokre av teikna ein måtte merke seg:
- Godt ver i dag gir ein bra vinter, og den første snøen let vente på seg.
- Kald vinterdag gir mye snø til vinteren.
- Blir himmelen grønnaktig i dag, vil frosten snart kome.
- Er vinterdagen varm og klår, med frost om natta, skal det kome regn før tre dagar er gått.
Fleire stader var det viktig å få all avling i hus før vinterdagen. I Solør trudde dei at det ville bli ein hard vår, dersom det kom snø før låvedøra var lukka om hausten. Rundt om landet heldt dei seg til dette ordspråket: «Da skal alt være i hus som føder mann og mus».
Primstavmerket 14. oktober er ein vott. Men dette treng ikkje å ha noko med vinter å gjere. Messedagen 14. oktober markerte at pave Calixtus skal ha lidd martyrdauden. Hansken/votten var ein del av det geistlege antrekket.
Andre meiner på si side at det er like sannsynleg at votten symboliserer den kalde årstida.
14. oktober 2021
Ein ny dag for politikk
Når hendingar frå tidlegare tider dukkar opp i desse tider, handlar det gjerne om politikk. På den første vinterdagen 2021 vart altså Jonas Gahr Støre regjeringssjef i Norge. I 1997 på denne dagen gjekk regjeringa til Thorbjørn Jagland av. Kjell Magne Bondevik sentrumsregjering tok over. Gro Harlem Brundtland si første regjering gjekk av 14. oktober 1981. Den vart erstatta av ei rein Høgre-regjering med Kåre Willoch som statsminister.
13. oktober 2021
Ein mirakuløs redningsaksjon
Mange vil hugse natt til 13. oktober 2010, i alle fall om dei blir påminte om hva som skjedde. Det var den natta dei 33 chilenske gruvearbeidarane, som hadde vore innsperra 700 meter under jorda i 69 døgn, på mirakuløst vis vart frakta opp i dagen.
For eigen del skulle eg på arbeid dagen etter. Men direktesendinga frå redningsaksjonen greip meg slik, at deg vart sittande å sjå på TV til klokka fem om morgonen. Da vart den første arbeidaren heist opp. Heile aksjonen tok 24 timar.
Det gjekk 17 dagar før omverda fekk kontakt med dei innesperra arbeidarane. Da dukka ein liten lapp opp: «Vi er i god behald alle 33 i tilfluktsrommet». Lappen var festa til eit bor som vart drilla ned i tunnelen.
Det utløyste ein redningsaksjon som engasjerte ei heil verd. Men det skulle altså ta ytterlegare 52 døgn før alt var klart. Vatn, mat, medisin og seinare kommunikasjonsutstyr og aktivitetar til gruvearbeidarane vart levert gjennom ei smal sjakt medan dei venta på redninga. I starten av aksjonen såg det for øvrig ut til at det ville ta heile fire månader før arbeidarane kunne hentast ut. Slik vart det heldigvis ikkje.
Ein rik forretningsmann ga kvar og ein av arbeidarane ein motorsykkel og fem millionar chilenske pesos, som utgjer om lag 60.000 norske kroner.
Elles vart ikkje livet i dagslyset berre ein dans på roser for gruvarbeidarane. Nokre gjekk tilbake til gruva, men det finst også mange historier om rusmisbruk og psykiske problem.
I juni 2018 vart vi vitne til eit liknande drama, da eit guttefotballag på tolv og trenaren deira vart innesperra i ei grotte i Thailand. Dei gjekk inn i grotta 23. juni. Eit plutseleg og kraftig regn fylte grotta med vatn, noko som gjorde det umogleg å kome seg ut. I dagane 8. - 10. juli vart spelarane og trenaren redda, i ein bergingsaksjon som omfatta meir enn 10.000 menneske.
13. oktober 2021
Ein dag for regjeringsskifte
13. oktober har også i tidlegare tider vore dagen for store innanrikspolitiske hendingar. I dag la altså Ap og Ap fram sin ferske regjeringsplattform. Går vi 32 år tilbake i tid, viser historiebøkene at Gro Harlem Brundtland si regjering gjekk av og overlet regjeringsmakta til Jan P. Syse og hans mannskap. 13. oktober 1973 gjekk Lars Korvald si samlingsregjering av og vart erstatta av ei ny Ap-regjering leia av Trygve Bratteli.
12. oktober 2021
Mexico City: Eit overveldande møte med OL-byen frå 1968
12. oktober 1968 vart sommar-OL opna i Mexico City. Eg var tolv år den gongen, og hugsar mykje av det som skjedde. Ikkje minst er fantomhoppet til Bob Beamon i lengde eit minne som sit spikra. Han greidde 8,90 m., og slo den gamle verdsrekorden med 55 centimeter. Det skulle gå 23 år for nokon klarte å overgå dette resultatet.
Eg har vore i Mexico City. Reisa skjedde i 2005, da vi, etter eit eksotisk opphald i den vesle landsbyen San Augustinillo lengst sør på stillehavskysten, avslutta ferien med å besøke storbyen.
For ein kvennbørgarding var møtet med byen overveldande. Eg har vore i mange store byar rundt om i verda. Men Mexico City var rett og slett enorm - og veldig kaotisk. Det bur over 20 millionar menneske i sjølve storbyområdet. Aldri i verda om eg hadde tora å sette meg bak eit ratt her! Og ikkje spør meg korleis drosjesjåføren, som sette oss av midt i den kokande gryta, klarte å finne oss att i folkehavet til avtala tid mange timar seinare.
Under innflyginga kunne vi sjå endelause slumområde. Ingen veit heilt kor mange som held til her. Sentrum byr derimot på mykje spennande og mange vakre bygningar. Fascinerande var det også å sjå området der arkeologane dreiv med utgravingar for å finne restar av den gamle aztekerkulturen.
Mexico City har vore ramma av fleire jordskjelv. Fleire av dei høge bygningane var prega av dette. Dei stod rett og slett på skeive.
Har du lyst på ein ferie som verkeleg viser deg ei anna side av verda, er Mexico eit godt alternativ. Men landet ligg ikkje akkurat utanfor stuedøra vår. Flyturen mellom Amsterdam og Mexico tok tretten timar!
11. oktober 2021
Ein seksti år gammal rutetabell: Ting tok tid
Ein gammal rutetabell for Surnadal Billag kan framkalle mange nostalgiske minne. Eg fann denne i Tidens Krav for 11. januar 1961. Surnadal Billag brukte da over ei halv avisside på å gjere det som i dag framstår som eit imponerande breitt rutetilbodet kjent.
Med ein far som i alle år jobba i selskapet, fekk eg allereie som liten gut eit spesielt forhold til Surnadal Billag. Det var stas å kome inn på billagsbygget på Øra og sjå alle bussane og det som foregjekk. Og enda gjevare var det sjølvsagt å få sitte på med bussen. 1961 var vel det året eg for første gong tok bussen til Trondheim. Som ein ser av tabellen, tok turen frå Skei den gongen tre timar.
Vegstandarden, i tillegg til dei mange ferjene, gjorde at reisene var mykje meir tidkrevjande enn i dag. Trondheim - Surnadal 3 timar, Trondheim - Kristiansund 5 timar, Trondheim - Molde 7,5 timar og Trondheim - Ålesund 9 timar - ja, det var andre tider. Surnadal Billag hadde ikkje direkteruter til Molde og Ålesund på denne tida. Bussane frå Surnadal korresponderte med Angvik Auto, som igjen hadde korrespondanse med Vestnesruten.
Lokalrutene er eit kapittel for seg. For seksti år sidan bidrog bussane til å knyte bygder og og nabobygder saman. I Surnadal og mange andre kommunar er den funksjonen i dag heilt borte.
Folk hadde betre tid i gamle dagar, og mange hadde ikkje bil. Vi ser t.d. at bussen frå Todalen brukte to timar på turen til Øra. I 1961 gjekk det også direkterute frå Todalen til Kristiansund. Turen, ein veg, tok over fire timar. Av denne tida gjekk ein halv time med til å kome seg frå Todalen til Nordvik!
10. oktober 2021
Skoften: Ingen andre fjell gir deg så mykje utsikt per høgdemeter
Fjellet Skoften i Hustadvika har ikkje meir enn 368 høgdemeter å slå i bordet med. Likevel byr den vesle toppen, som ligg så ope til i landskapet, på ei utsikt som nesten tek pusten frå ein. Rundskuet på toppen er overveldande vakkert. Ifølge turboka for Fræna, er det Skoften det fjellet i området som gir mest utsikt for minst innsats.
Eg har vore der to gongar, sist i oktober 2016. Det var ein gnistrande blank søndag, som ga oss ei naturoppleving av dei sjeldne.
Det finst fleire ruter til toppen. Den mest vanlege er å gå opp frå Sylte skole i Malmefjorden, og så følge ryggen på Skoften mot søraust. Stien har eit kortare parti som er nokså bratt, men er fin å gå på. Dette er absolutt ein overkommeleg tur for alle.
Fjellet er med dette
anbefalt. Eg skal i alle fall dit igjen.
(Klikk på bilda for å gjere dei større).
9. oktober 2021
Slitaren som til slutt kapra OL-gullet
I dag skal vi minnast nok ein stor norsk skiløpar. Hadde Harald Grønningen levd, ville han ha fylt 87 år 9. oktober. Han gjekk bort 26. august 2016.
Eg lurar på om ikkje Harald Grønningen og Magnar Lundemo var dei to første første langrennsløparane eg lærte nanmet på. Da eg og eldste bror min i svært ung alder begynte å konkurrere på ekrene heime på Kvennbø, var eg Grønningen og han Lundemo. Eg vann alltid i kraft av aldersforskjellen. Men det skulle etter kvart kome til å jamne seg ut, og vel så det.
Harald Grønningen deltok i alle VM og OL frå 1960 til 1970. Også under OL i Sapporo i 1972 var han med i den norske troppen. Men han vart sjuk, og kunne ikkje gå.
På slutten av ein lang karriere tok Grønningen, som mange vil karakterisere som ein ekte slitar, sitt einaste individuelle meisterskapsgull på 15 km i OL i Grenoble i 1968. Den nervepirrande sekundstriden med Eero Mäntyranta i dette løpet er langrennshistorie. Grønningen hadde startnummer fem, og finnen hadde fordelen av å gå på tidene til konkurrenten. Men det hjelpte ikkje. Marginen i Grønningen sin favør vart til slutt 1,9 sekund.
I same OL var Grønningen med på det norske laget som tok stafett-gull.
Elles fordeler Grønningen sine meisterskapsmedaljar seg slik: Stafettsølv i OL 1960 (Squaw Valley), sølv på 15 km og 30 km i OL fire år seinare (Innsbruck), VM-sølv på 15 km i 1962 (Zakopane) og VM-gull i stafett i 1966 (Oslo).
I NM tok Harald Grønningen ni gull, fire sølv og sju bronse. I tillegg vann han NM-bronse i skogsløp i 1961.
I 1961 vart Grønningen tildelt Holmenkollmedaljen og Sportsjournalistenes statuett som årets idrettsnamn. I 1966 fekk han Olavstatuetten. Haner også æra med Lahtimedaljen og Gråkallmedaljen.
Etter at skikarrieren var begynte Grønningen som
selgar av motorsager og skogsutstyr for Jobu. Den jobben hadde han til han vart
pensjonist. Ofte besøkte den gamle storløparen skogdagar rundt om på bygdene.
Det hjelpte nok på oppmøtet!
9. oktober 2021
Siste merkedag på sommarsida
På primstaven heiter denne dagen Dionysii martyris. Det er den siste merkedagen på sommarsida av primstaven. 14. oktober tek vi fatt på vintersida.
Dionysii martyris (festum Dionysii martyris), er til minne om den franske nasjonalhelgenen Dionysus. Primstavteiknet er fisk, bispestav eller flagg. Norske nemningar på dagen er denis- eller dinesmesse, Deients dag og anna. (Wikipedia).
8. oktober 2021
Klimaendringane tek knekken på breane våre
.jpg?ph=3ee4d447a3)
Breane i Norge er på kraftig retur. Temperaturauken dei neste 100 åra kan føre til at svært mange norske brear rett og slett forsvinn.
- Sjølv om det kan bli ein auke i nedbøren, kan ikkje det kompensere for auka issmelting og kortare vintrar med snø. Snøsmeltinga vil halde fram med auka intensitet, slik at to tredelar av ismassane våre kan vere borte om 70-100 år, skriv NVE på si nettside.
Det eine bildet her tok eg på ein tur over Tæla hausten 2014. Aldri har eg sett breen som ligg under toppen av ytre Sula så liten som dette året. Det var faktisk berre blåisen, kanskje tusenvis av år gammal, att. No har breen lagt på seg litt igjen, på same måte som farten på bresmeltinga varierar frå år til år i den norske fjellheimen. Men det store bildet er ubønnhørleg: Breane våre kjem bort - om vi menneska ikkje greier å få kontroll på temperaturstigninga på jorda.
I 2004 var eg borte ved Supphellebreen i Fjærland, som er ein brearm frå Jostedalsbreen. I sommar var eg der igjen. Endringane som har skjedd i løpet av 17 år var skremande å sjå.
På Norsk Bremuseum si nettside kan ein lese at det i 2017 vart gjort funn av ein stor steinblokk, som vart brukt som fastmerke da frontposisjonsmålingar starta opp i 1899. Det var statsgeologen John Bernhard Rekstad (1852-1934) som oppretta dette merket for å måle avstanden til breen. Den gongen målte han 77 meter til brekanten. I dag ligg steinblokka litt over 400 meter frå breen, noko som betyr ein tilbakesmelting på over 300 meter sidan 1899.
NVE sine målingar viser at for eit utval på 30 brear, var gjennomsnittleg tilbakesmelting 572 meter, 12 meter per år, i perioden 1960-talet - 2018. Tal til ettertanke - i alle fall om ein er oppteken av framtida til kloden og etterkomarane våre.
8. oktober 2021
Fritt val i eit fritt land
Det norske valet 8. oktober 1945 var det første frie parlamentsval i eit av dei tidlegare tysk-okkuperte land i Europa.
Valet sikra Arbeiderpartiet eit knapt fleirtal for å regjere åleine, og Einar Gerhardsen vart statsminister. Partiet sat med makta fram til 1965, med unntak av ein månad i 1963. Ein annan stor vinnar ved valet i 1945 var Norges Kommunistiske Parti, som fekk elleve mandat. Kjelde: NTB/SNL.
7. oktober 2021
Var Torgeir Brandtzæg den eigentlege oppfinnaren av v-stilen?
Var Torgeir Brandtzæg den eigentlege oppfinnaren av v-stilen i hopp? I samband med at den tidlegare storhopparen fylte 80 år 6. oktober, har spørsmålet på nytt dukka opp i sosiale media.
Det er eit faktum at svært mange svevbilde av Brandtzæg viser det ein kan kalle ein forsiktig v-stil. Kor bevisst Brandtzæg sjølv var på denne skiføringa veit ikkje eg. Men han hoppa som regel svært langt. Det vitnar dei gamle resultatlistene om. Ogndølen vart også kjent for sin svært dristige stil. Det vart sagt at han åt iskrem frå skituppane.
Torgeir Brandtzæg fekk ein suksessrik, men kort karriere. Etter eit stygt fall i finske Pitkävuori i 1965 måtte han legge opp, før han hadde fylt 24 år. 13. mars 1964 klarte for øvrig Brandtzæg å hoppe 97 meter på trening i Holmenkollen. Bakkerekorden på det tidspunktet var 84,5 meter. Da gjekk han over ende og øydela hælen i nedslaget, som i realiteten skjedde ute på sletta.
I 1964 tok Torgeir Brandtzæg bronse i begge bakkane under OL i Innsbruck. Han vann Hoppuka 1964/65, rennet i Lahti i 1965 og NM stor bakke i 1963, 1964 og 1965.
7. oktober 2021
Ein dag til minne om den heilage Brita - og litt anna
7. oktober er Britemesse. Dette er ein gamma norsk merkedag som vart feira til minne om den heilage Brita, som fekk helgenstatus i 1391. Ho grunnla birgittaordenen og oppretta eit kloster i Vadstena.
Dagen er merkt på primstaven med ei bok, eit hus, piler, to lyngkvistar eller ein karde. Han blei også kalla kåldagen.
I landbruket var dette tida då ein skulle hausta vinterkålen. Karden var rekna som eit teikn på at ein skulle byrja ullkardinga. I naturen meinte ein at bjørnen tok til å grave hi og tørka lyng til det.
Husmerket viser til klosteret, medan boka viser til heilage Birgitta sine openberringar. Karden er ei forvansking av boka. Lyngkvistane er knytte til bjørnehiet. (Wikipedia)
På denne dagen er det 23 år sidan flyplassen på Fornebu vart nedlagt. Det er 49 år sidan regjeringa Bratteli gjekk av etter EF-nederlaget i 1972, og det er 36 år sidan a-ha gjekk til topps på amerikanske Billboards Top 100-liste med «Take On Me».
2. oktober 2021
Litt nostalgi frå oktober 1971
På ein laurdag kan det passe med litt 50 år gammal nostalgi. Eg klikka meg inn på Tidens Krav for 2. oktober 1971, og fann fleire innslag som vekte gamle minne.
Som for eksempel «Signaturtipperne». Dette var lenge før den digitale tidsalderen. Tippestoffet i avisene var derfor viktig for dei mange som jakta på den rette kombinasjonen av 1, x og 2. Mykje har forandra seg, men som vi ser, er mange av laga dei same som vi i finn på tippekupongen i dag.
I 1971 var framleis 12 rette det gjevaste ein kunne vinne på tippe- og lotterifronten. Frist for å levere kupongen var onsdag, og endelege premiesummar kom på Dagsnytt først tysdagen etter kamphelga.
Eg tek også med radio- og TV-program for den første oktorberhelga i 1971. Det var så ymse med programmet på denne tida, kan ein vel seie med 2021-brillene på. Men for femti år sidan kunne folk gle seg over både Erik Bye og Familien Ashton på helgekveldane. Det var store greier.
1. oktober 2021
Jubileumsboka for Ranes og Øye kyrkjer: Lokalhistorie på sitt beste
Da eg møtte i Ranes kyrkje som 50-årskonfirmant nyleg, fekk eg ei flott gåve av soknerådet: Bernt Bøe si bok om Øye og Ranes kyrkjer i Surnadal. Boka markerer 150-årsjubileet til begge kyrkjene. Ranes kyrkje vart bygd i 1869 og Øye kyrkje i 1871.
Trur du kanskje at dette ikkje er ei bok for deg? At kyrkjehistorie er noko fjernt og kjedeleg, berre berekna på «spesielt interesserte»? Da vil eg seie: Om du begynner å bla i denne boka, er sjansen for at du endrar oppfatning veldig stor.
Dette er ikkje berre ei historie om to kyrkjer. Boka er også i stor grad lokalhistorie i ordets vidaste forstand. Bernt Bøe har skrive ei bok som femnar vidt, og som set kyrkja inn i ein brei samanheng. Her kan du lese om musikklivet som er knytta til kyrkja, prestegardane, bedehusa, søndagsskulane og mykje meir.
Ein stor styrke med boka er det rike og svært interessante bildetilfanget. Eg rekna raskt opp meir enn 200 bilde og illustrasjonar. Bilda er både frå gammal og nyare tid. Mange surnadalingar vil finne bilde av seg sjølv i denne boka, som er på 174 lettlesne sider. Ei lokalhistorisk praktbok. Rett og slett!
Boka om Ranes og Øye kyrkjer kan du kjøpe på ARK bokhandel Surnadal, Coop Mega Surnadal, Kyrkjelydshuset og i resepsjonen på Svorka. Prisen er 300 kroner.
1. oktober 2021
Gratulerer med dagen til verdas fremste stilhoppar
Er han den fremste stilhopparen gjennom alle tider? Når vi 1. oktober gratulerer Toralf Engan med 85-årsdagen, kan det passe å stille spørsmålet. Svaret mitt er enkelt: Ja.
Det var mange som hoppa fint på Engan si tid. Men med fullklaff leverte han svev som vel var så nær det estetisk perfekte som det er mogleg å kome.
Toralf Engan var født på Hølonda, og representerte, som Oddvar Brå, idrettslaget Leik. På første halvdel av 60-talet var Engan på toppen av karrieren sin. Han vann VM-gull i Zakopane i 1962, OL-gull og -sølv i Innsbruck i 1964 og Hoppuka i 1962/63. Her vann Engan tre av fire renn. I tillegg kjem ei lang rekke med andre triumfar, mellom dei førsteplass i Holmenkollen i 1962 og i Svenska Skidspelen i 1961, 1962 og 1963.
Gratulerer med dagen, gamle helt!
30. september 2021
Ap og Sp tar tradisjonen vidare
Norge får ei ny mindretalsregjering. Arbeiderpartiet og Senterpartiet skal regjere utan å ha eit parlamentarisk fleirtall å støtte seg på. Dei held seg dermed til det som dei siste femti åra har vore tradisjonen her i landet.
Alle regjeringar sidan 1971 har vore mindretalsregjeringar, med unntak av tre: Kåre Willoch si regjering frå juni 1983 til etter stortingsvalet i 1985, Jens Stoltenberg si andre regjering frå 2005 til 2013 og Erna Solberg si regjering frå 22. januar 2019 til 24. januar 2020. Med til historia høyrer også at Norge hadde ti mindretalsregjeringar mellom 1920 og 1940.
Den første mindretalsregjeringa etter krigen vart danna av Kåre Willoch etter valet i 1981. Det var også den første reine Høgre-regjeringa sidan 1928 - tilfeldigvis same år som Willloch vart født. Denne regjeringa fungerte fram til våren 1983, da Senterpartiet og KrF kom med og sikra ei fleirtalsregjering.
Bildet viser framsida til Tidens Krav 15. september 1981, dagen etter stortingsvalet. Den da svært Ap-tru avisa fann trøyst i at «A holdt stillingen i fylket» og at det vart eit «nytt godt A-valg i Kristiansund», men må elles konstatere at Willoch vann valet.
Bildet av Mørebenken viser det som for mange vil vere kjente fjes. Av dei nye på Mørebenken dette året var Rikard Olsvik frå Rindal. Han vart sittande i tre periodar.
30. september 2021
To nissar i konsentrert arbeid
Dette bildet dukka opp via eit minne på Facebook. Eg fell for freistinga til å legge det ut. Vi ser underteikna og Åge Fossum ved Mediahuset på Sunndalsøra i konsentrert arbeid med 2014-utgåva av «Jul på Nordmøre». Dei same julenissane tar straks fatt på arbeidet med å lose årets hefte i hamn. (Foto: Eistein Bæverfjord).
29. september 2021
Primstaven med gladmelding: Det blir godvêr neste sommar
29. september er Mikkjelsmesse. I Norge markerte dagen slutten på innhaustinga og byrjinga på jaktsesongen. Men best av alt: Slik vêret var denne dagen, skulle det òg bli neste sommar. Og da er saka klar: Det blir ein fin sommar i 2022. Vêret på Mikkjelsmesse har vore makalaust fint på våre kantar i år.
Mikkjelsmesse er ei gammal kristen høgtid til minne om erkeengelen Mikael. Dagen var ei viktig høgtid i mellomaldereuropa, og det knytte seg mange ulike tradisjonar til han. På primstaven vart denne høgtida vist mellom anna med ei skålvekt eller eit strålande englefjes.
Vidare skriv Wikipedia om denne dagen:
Ein tok til å dyrka erkeengelen Mikael i Austkyrkja på 300-talet. I løpet av det neste hundreåret spreidde skikken seg til Vestkyrkja. Fordi Mikael blei sett på som leiar for den himmelske hærskaren blei dette ein dag ein kunne feira alle englane på.
Mikkjelsmesse var etter Kristian den femtes norske lov heilagdag under namnet St. Mikkels Dag fram til 1770 i Noreg, då han vart avskaffa under Festdagsreduksjonen. Dagen vart feira for å takka Gud for grøden. I kyrkjene vart det preika over Evangeliet etter Matteus, 18. kapittel, versa 1 - 10, Kven er den største i Himmelriket.
I mai 1999 vedtok Kyrkjemøtet å gjeninnføre markeringa av «Erkeengelen Mikael og alle englars dag» som ein valfri høgtidsdag. Feiringa er lagt til søndagen som kjem nærast Mikaelsdagen den 29. september.
Det er fastsett ein eigen liturgi for Mikkjelsmesse.[1] Preiketeksten etter første tekstrekka er som før henta frå det 18 kapitlet i Matteusevangeliet, etter andre rekka er det henta frå Johannesevangeliet 1,47-51.
23. september 20201
Ei fotballegende fyller år - og no sluttar han kanskje for godt?
I dag gratulerer vi Åge Hareide med 68-årsdagen. Gåva han fekk på forskot, cuptap for Viking, var nok ikkje det han ønska seg mest. Men han står det heilt sikkert over. For tida går det mykje betre i serien, der Riosenborg er ein del av det rekordjamne beitet i toppen. Dessutan er trofesamlinga allereie omfattande.
Hareide har tidlegare lagt opp som trenar både ein og fleire gongar, og så ombestemt seg. Litt overraskande gjorde han det i sommar kjent at han vil slutte i Rosenborg etter berre denne eine sesongen, og gje seg som trenar for godt. Han forsvinn vel frå Rosenborg. Men om dette er Hareide sitt endelege farvel til trenargjerninga, gjenstår å sjå.
Som spelar hadde Åge Hareide ei lang og ærerik karriere for Hødd, Molde, Manchester City og Norwich. Eg hugsar godt da han returnerte til Molde etter opphaldet i England i 1984. Stemninga på gamle Molde stadion var elektrisk da Hareide kom ut på banen. Berre få minutt ut i kampen slo han til med ei sklitackling som fekk det til å gjalle mellom tribunane. Eg hugsar ikkje kven det var som fekk svi. Men eg vil tru han kjente smellen godt.
Åge Hareide fekk 50 kampar for det norske A-landslaget og 15 for aldersbestemte landslag.
Trenarkarriera er innhaldsrik. Best har Hareide gjort det i utlandet, med ei suksessrik tid som trenar for det danske landslaget som eit imponerande høgdepunkt. Som trenar for det norske landslaget gjekk det ikkje fullt så bra. Han har vore trenar i Molde Fotballklubb, Helsingborgs IF, Brøndby IF, Rosenborg Ballklub, Örgryte IS og Viking FK. Hareide har trena Helsingborg og Rosenborg til seriemeisterskap, og Molde, Helsingborg og Rosenborg til kvart sitt cupmeisterskap.
Med si merittliste har den nybaka 68-åringen etter mi meining gjort seg fortent til merkelappen «levande legende». Av og til kan han vere irriterande arrogant. Men i det store og heile ser vi ein jovial og open kar, som gjennom eit langt liv har lagt ned ein utruleg innsats for norsk fotball.
22. september 2021
Mjølkekontrolløren - ein populær gjest
Fjøskontrollløren eller mjølkekontrolløren, eg trur han vart kalla begge delar blant folk, høyrer historia til. Tidleg på 60-talet var derimot besøk av kontrolløren enno eit fast innslag i kvardagslivet.
I ei verd som ikkje var så veldig stor, var det stas når Jakob Melhus, kontrollør for Stangvik og Eidet, kom på besøk. Etter at han var ferdig ute i fjøset, sette han seg ned ved kjøkkenbordet og noterte ned måleresultatata. Det var spennande å sjå på.
Slik eg hugsar desse besøka, var det ingen stressa mann som kom til gards. Jakob hadde tid til å prate med oss smågutane, og servering var sjølvsagt obligatorisk. Vi likte han godt.
Tabellane over er henta frå Tidens Krav fredag 22. september 1961. Eg ser at Laila frå Utigard Kvennbø står på lista over dei høgstytande kyrne. Eg hugsar kua. Far min var fersk gardbrukar den gongen.
Eit nostalgisk innblikk i ei anna tid.
22. september 2021
Ein forfriskande jubilant
På denne dagen fyller prinsesse Märtha Louise 50 år. Ho kom til verda 22. september 1971.
Märtha Louise skulle bli ei prinsesse som ikkje var redd for å gå eigne vegar. Ho har ikkje vore offisielt medlem av kongehuset etter at ho gifta seg med Ari Behn i 2000. Sidan har ho heller ikkje vore tiltala som H.K.H. Gebursdagen hennar vart sløyfa som flaggdag frå 2005.
Eg har ikkje flaggstong. Men hadde eg hatt, ville eg ha flagga i dag. Eg tykkjer Märtha Louise er ei forfriskande dame.
Eit saftig uyttrykk
Tidleg på 60-talet lærte eg eit ord som eg sidan aldri har gløymt: «Høkkublåsar». Karane brukte dette ordet når dei tala om boksing, som tidleg på 60-talet kunne vere eit samtaleemne blant fredelege eidsbygger.
Boksing har aldri vore praktisert på Eidet, i alle fall ikkje i organiserte former. Men folk las Tidens Krav og Romsdalsposten, og fekk med seg at svensken Ingemar «Ingo» Johansson slo Floyd Patterson og tok VM-tittelen i tuingvekt. Det skjedde på denne dagen i 1959. Eg har inntrykk av det vekte ei viss interesse.
Sjølve bokseterminologien var det vel ingen som forstod seg på. Å seie «uppercut» vart for avansert. Men «høkkublåsar», derimot, den satt!
21. september 2021
Ein idyll som er lett å oversjå
Vegane der vi ofte køyrer er fulle av idyllar, men vi legg ikkje merke til dei. Når ein blir godt nok kjent, er det det er lett å miste skogen av syne for berre tre.
Frå gymnasdagane og fram til no har eg farta på strekninga Rykkjem - Meisingset tusenvis av gongar. Eigentleg er heile turen ei einaste stor naturoppleving. Men når tida er knapp og tankane kretsar om alt anna enn naturen, blir det til at ein ikkje ser.
Ei av mange perler på denne vegen er Håkkåsvatnet mellom Tingvoll og Meisingset. No er traseen omlagt her, men det er framleis mogleg å stoppe på for å nyte den vakre utsikta. Arbeidet med nyvegen har for øvrig skapt eit nytt og ope landskap mellom Håkkåsvatnet og Stølvatnet. Her er det verkeleg flott!
Dette bildet er tatt hausten 2003. Eg var på veg til eit møte i Kristiansund, men tok meg likevel tid til ein liten fotostopp for å forevige hauststemninga.
21. september 2021
Ein konge døydde og eit blad vart til
På denne dagen i 1957 døydde kong Haakon VII. Han var født 3. august 1872 i København, og vart dermed 85 år gammal. Haakon VII fekk eit slag medan han bada under eit opphald på Bygdøy kongsgård 29. juni 1955. I fallet brekte han beinet, og måtte etter dette bruke rullestol. Kronprins Olav fungerte som regent under den langvarige sjukdommen til kongen, som den siste tida ikkje viste seg offentleg.
Haakon VII var ein høgt respektert monark, ikkje minst på grunn av innsatsen under krigen.
21. september 1978 kom den førte utgåva av bladet Se og Hør ut. Grunnleggaren Knut Haavik skapte eit heilt nytt prpdukt i den norske bladfloraen, og opplevde enorm suksess. Se og Hør vart i løpet av sensasjonelt kort tid det største vekebladet i Norden. I 2002 var opplaget på 424.687 eksemplar.
20. september 2021
Overskotsmenneske – også førti år etter
Det blir eit dykk i det lokale avisarkivet i dag. I Tidens Krav for 19. september 1981 fann eg dette intervjuet med bøfjordingen Bernt Bøe. Eit knapt år etter bokdebuten «Kring ein fjord» var han i full gang med eit nytt prosjekt.
Overskotsmenneske, skriv intervjuaren. Karakteristikken har ikkje vorte mindre treffande med åra. Bernt Bøe er framleis i full sving som kulturrbeidar, og har sett fotefar etter seg som vil synast for all ettertid.
19. september 2021
Konfirmantjubileum: Gråe hår, sjarmerande rynker og eitt og anna høyreapparatet
Siste helga i august var eg i konfirmasjonen til Elias, den yngste av nevøane mine. To veker seinare deltok eg på 50-årsjubileum for oss som vart konfirmerte i 1971. Tida går, og perspektivet på livet endrar seg med åra.
Apropos perspektiv: Olav Karlsen var presten som konfirmerte oss. Vi opplevde vel han som ein nokså tilårskomen mann. Men i 1971 var han altså berre 63 år gammal...
Av dei 65 som vart konfirmerte i Øye og Ranes sokn i 1971, var vi 25 som 12. september møtte opp til gudsteneste i Ranes kyrkje. Etterpå var det kjøtt å påsse og sosialt samvær på Hammerstuene. Det vart ein overlag til dag. For eigen del trefte eg fleire som eg knapt har møtt sidan ungdomsskulen. Andre har eg hatt kontakt med opp gjennom åra.
Eg tykkjer det var ein staseleg gjeng som samla seg i kyrkjebenkane. Gråe hår, nokre sjarmerande rynker og eitt og anna høyreapparatet her og der - ja da. Men det høyrer med. Vi har halde oss godt. Den gylne 1956-årgangen kan dette med å eldast med stil!
Takk til alle for ein minnerik dag!
19. september 2021
Julelektyren er i rute
Så er det på på'an igjen, som dei seier i Bergen. Jula
nærmar seg, og om berre ei par månader skal juleheftene ut i butikkane. Tida
går fort. Det er ikkje ein floskel, men ei sanning.
Samtidig med at eg skjøttar nettvakta for Aura Avis denne helga, puslar eg med stoffet til «Jul på Nordmøre» og årsskriftet til Stangvik Historielag. Heller ikkje dette året har nokon gitt meg sparken, så eg sit framleis i redaksjonen for begge hefta. I historielaget leiar arbeidsjarnet Marit Haugen redaksjonen. Eg og Torbjørn Polden er handlangarar. I «Jul på Nordmøre» er eg leiar for skriftstyret. Med meg har eg Reidunn Halle frå Surnadal og Karin Ormbostad frå Kristiansund.
«Jul på Nordmøre» kjem ut for 86. gong i 2021. Eg meiner det går an å seie at heftet er ein kulturinstitusjon på Nordmøre. Karin har sørga for at det no finst ein samla oversikt over alle bidrag og skribentar frå starten og fram til i dag. Det er verkeleg ein imponerande katalog!
Årsskriftet til Stangvik Historielag begynner også å få respektabelt med år på baken. Heftet såg dagens lys i 2007, og har sidan kome ut kvart år. Til saman er det som er produsert ei stor og verdifull samling med lokalhistorie.
Eg tykkjer det er meiningsfylt å få vere med på dette. For min del startar eg arbeidet med «Jul på Nordmøre» i juni. Marit trur eg held på mest heile året. Det er som kjent ingenting som kjem av seg sjølv.
Eg håpar og trur at begge hefta har mange gode år framfor seg. Utfordringa blir truleg å finne folk, gjerne yngre, som er villige til å engasjere seg i arbeid som dette. Med mine 65 år er eg klart yngst i begge redaksjonane. Det må vi sjå på som eit lite tankekors.
11. september 2021
Gode ord, gåver og ei stor overrasking til Mette
Sjef for Bud og Hustad Forsikring, Ole Morten Sørvik, sørga for at Mette vart takka av etter 40 år i selskapet på ein fantastisk flott måte. Fredag kveld var alle tilsette med følge samla til fest i Kristiansund.
På den originale restauranten Jullum6 venta ein sju retters middag av det himmelske slaget. Her var det også taler og gåveoverrekkingar.
Fri for overraskingar var festen heller ikkje. Etter at vi hadde sett oss til bords, dukka plutseleg Jorunn og Marit opp for å delta på mamma sin kveld. Ikkje eit ord hadde lekka ut på førehand! Her hadde Ole Morten gjort eit grundig forarbeid. For hovudpersonen sjølv, Mette, vart nok dette den aller største rosinen pølsa.
Ein verkeleg flott kveld, som sette eit verdig punktum for Mette sin lange yrkeskarriere.
10. september 2021
Ein idyllisk rundtur i nærområdet
Eg trur faktisk det er helse og trivsel i kvart tråkk. Mi karriere som syklist er ikkje så lang enno, men uansett - det har vorte mykje meir trim enn før etter innkjøpet av tohjulingen.
Etter at regnet ga se torsdag denne veka, tok eg ein rundtur i nærområdet. Det vart om lag ei mil, i eit landskap som byr på eit utal av idyllar. Her er nokre av dei.
9. september 2021
Den kvelden Norge var best i verda
Det er heilt utruleg. Men 40 år har altså gått sidan VM-kvalikkampen da Norge slo England 2-1 på Ullevaal. Vi hugsar den historisk seieren. Og ingen som høyrde på gløymer korleis Bjørge Lillelien gjekk fullstendig amok bak mikrofonen da dommaren bles av kampen.
Fotballinteresserte sluttar aldri å snakke om kampen 9. september 1981. England gjekk programmessig opp i leiinga etter 14 minutt. Men på slutten av førsteomgangen skjedde mirakelet: Etter 34 minutt utlikna Roger Albertsen for Norge, og minuttet før pause sørga Hallvar Thoresen for 2-1. Fleire mål vart det ikkje i kampen. Andre omgang vart ei nervepåkjenning utan like for oss som såg på.
Så var det Lillelien. Da dommaren bles i fløyta for siste gong, lira han av seg ein tirade som har fått evig liv ikkje berre i Norge, men også i utlandet. Nyttårskvelden 1981 toppa Lillelien si avslutning av landskampen sportskavalkaden på BBC, og den vart mange år seinare kåra til den beste sportskommentaren gjennom tidene.
Bjørge Lillelien sette punktum for overføringa frå Ullevaal på denne måten:
«Der blåser han! Der blåser han! Norge har slått England 2-1 i fotball! Vi er best i verden! Vi er best i verden! Vi har slått England 2-1 i fotball! Det er aldeles utrolig! Vi har slått England! England, kjempers fødeland - Lord Nelson, Lord Beaverbrook, Sir Winston Churchill, Sir Anthony Eden, Clement Attlee, Henry Cooper, Lady Diana, vi har slått dem alle sammen, vi har slått dem alle sammen. Maggie Thatcher, can you hear me? Maggie Thatcher, jeg har et budskap til deg midt under valgkampen, jeg har et budskap til deg: Vi har slått England ut av verdensmesterskapet i fotball. Maggie Thatcher, som de sier på ditt språk i boksebarene rundt Madison Square Garden i New York: -Your boys took a hell of a beating! Your boys took a hell of a beating! Maggie Thatcher: Norge har slått England i fotball! Vi er best i verden! It's Norway two. England one. What a fabulous night for football! Vær så god, studio!»
Heilt fenomenalt, etter mi meining. Ordkunstnaren Bjørge Lillelien hadde den kunnskapen og formuleringsevna som skulle til for å sette saman dette verbale kunstverket på sparket. Verken før eller sidan har vi hatt ein slik sportskommentator.
8. september 2021
Snart bankar vinteren på
September er ein lunefull månad. Den ka gje oss alt frå fine sommardagar til barske hauststormar.
Dette bildet er tatt på Tæla 8. september 2012. Snøen ligg heilt ned til foten av Bollknubben, og skodda hengt tungt over Sul-toppane og Gråfjellet.
Framleis håpar vi på mange fine dagar i fjellet. Men det er ikkje lenge før vinteren bankar på. Slik er det berre.
8. september 2021
Marias dag på primstaven
Primstaven minner oss fleire gongar i løpet av året om jomfru Maria. Dagen i dag er Marimesse siare, eller jomfru Marias fødselsdag. Andre Maria-dagar er Maria bodskapsdag, søndag nærast 25. mars, Marit Vassause 20. juli og Marimesse førre, jomfru Marias himmelfart, 15. august
Marimesse siare var ifølge Frostatingsloven ein heilagdag
som vart feira 8. september. På latin blir den omtala som Festum nativitatis.
Det er altså jomfru Marias fødselsdag som blir feira. Det var ein av de 16
viktigaste heilagdagane i Frostatingsloven og hadde krav om nonshelg før. Det
vil seie at det skulle ikkje gjerast arbeid frå non (klokka 15) lørdagen før
til det lysna måndagen. (Kjelde: Wikipedia).
8. september 20201
Målinga tok feil
På denne dagen i 2005 viste ei meingsmåling for første gong på to år borgarleg stortingsfleirtal. Men målinga tok feil. Valet nokre dagar seinare ga raudgrønt fleirtal og Jens Stoltenberg vart statsminister.
7. september 2021
Ein av dei beste biografiane eg har lese
Eg har nettopp avslutta lesinga av Thorbjørn Jagland sin memoarar «Du skal eie det selv». Boka er den første i det som skal bli ein sjølvbiografi i to bind.
Biografiar har alltid interessert meg. Det er ein fin måte å lære historie på. Biografiar er som regel subjektive, og må derfor lesast med det som premiss. Samtidig er det også slik at den subjektive framstillinga gjev innblikk i sider ved historia som verken historiebøkene eller mediene greier å fange opp.
Jagland si bok er ei av dei beste eg har lese i denne sjangeren. Den tidlegare statsministeren og Ap-leiaren er ein god forteljar. Eit usedvanleg godt språk gjer boka lettlesen.
Denne første boka omhandlar perioden frå oppveksten under enkle kår i Lier og fram til avgangen som partileiar i 2002. Det er fascinerande å sjå korleis Jagland, med tanke på alle dei toppverva han har hatt nasjonalt og internasjonalt, aldri har gløymt kor han kjem frå. Han takkar foreldra og oppveksten som ein ekte arbeidargut for at han oppnådde det han gjorde.
I boka kjem Jagland med ei grundig forklaring på kvifor han sette 36,9 prosent oppslutning for Ap - i dag eit fullstendig utopisk tal for partiet - som ei nedre grense for å fortsette som statsminister i 1997. På slutten av framstillinga fortel han om korleis han sakte, men sikkert vart mobba og pressa ut av leiarvervet - eit hardkøyr som også resulterte i ein kollaps.
Ein del av det som kjem fram beint ut kvalmande. Vi blir kjende med ei verd full av baksnakk, mobbing, lekkasjar til media, brutale hersketeknikkar og intrigemakeri. Det er utruleg kva menneske på jakt etter makt kan få seg til å utsette andre for.
Thorbjørn Jagland er for lengst ute av politikken. Det er eg sikker på at han lever godt med. Folk med så sterk ideologisk forankring og evne til analyse er det dårleg med plass til i dagens hylekor.
6. september 2021
Tilbakeblikk: Aktuell og Nå - populære vekeblad med ulik politisk ståstad
På dagen 26 år etter at Billedbladet Nå kom ut med sitt siste nummer, kan det passe å ta eit lite tilbakeblikk både på dette bladet og den nære slektningen Aktuell, som la inn årene i 1974.
Aktuell kom først, og vart grunnlagt i 1945. Hensikta med det nye bilde- og reportasjebladet var å fremje arbeidarrørsla i Norge. Den første utgåva selde 120.000 eksemplar. Til samanlikning hadde Hjemmet, Norges største ukeblad, i fjor eit opplag på 124.000. Aktuell var eit kjærekome og populært tilbod.
Innføring av bladmoms i 1970 var ein viktig grunn til at Aktuell til slutt måtte gje opp. Ein annan årsak til nedlegginga skal vere at redaksjonen, i motsetnad til dei dominerande eigarane LO, Arbeiderpartiet og Kooperasjonen, gjekk mot norsk medlemsskap i EF i 1972.
Nå, frå 1957 Billedbladet Nå, kom på banen i 1952. Bladet vart stifta av den konservative organisasjonen Libertas, og var meint som ei motvekt til Aktuell. Sett bort frå dei ulike ideologiske ståstadane, hadde dei to blada mykje til felles innhaldsmessig.
Mot slutten av si levetid, etter at Libertas selde seg ut, vart Nå meir og meir likt Se og Hør. Den konkurransen vart for hard, og nedlegginga kom altså i 6. september 1995.
Far min kjøpte ofte desse blada. Eg og eldste bror min tykte det var gjevt, da både Aktuell og Nå ofte innheldt mange sider med sport. Vi las og klipte ut bilda, som på den tida hadde ein heilt annan kvalitet enn det dei blyproduserte avisene klarte å trykke.
6. september 2021
Ein eventyrleg suksess
6. september er gebursdagen til musikaren Pål Waaktaar Savoy. I dag fyller han seksti år. Pål Waaktaar Savoy utgjorde saman med Morten Harket og Magne Furuholmen a-ha, som etter kvart skulle kome til å oppleve ein heilt eventyrleg suksess. Gruppa har selt meir enn 40 millionar album og over 70 millionar singlar. Låten «Take on me» gjekk til topps i heile 27 land.
For 24 år sidan vart prinsesse Diana gravlagt på denne dagen. 6. september 1991 vart Leningrad igjen til St. Petersburg. Same dag og år godkjente Sovjetunionen at Latvia, Estland og Litauen vart sjølvstendige statar.
5. september 2021
Vi har testa Hustadvika sin nye tursti: Terningkast seks
Hustadvika kommune har fått eit nytt tilskot til sitt allereie rike utval av turstiar. Laurdag 11. september er det offisiell opning av turstien mellom Vikan og Venås.
I det fine veret i dag, fann eg og Mette ut at vi skulle teste den nye turstien. Konklusjonen etter gjennomført marsj er denne: Dette er ein fantastisk flott tur, som dei aller fleste - uavhengig av alder og fysisk form - vil ha stor glede av. Stien går i lett terreng. Her er det tørt og fint, og heile vegen er ein velsigna med utsikt til ope landskap i alle retningar. Verkeleg ei perle. Terningkast seks!
Det er Vikan velforening som inviterer til opningsarrangementet på Sandstølen, som ligg omtrent midt mellom traseen sine endepunkt. Her blir det snorklippping, tale og leikar/konkurransar for dei yngste, samt gratis kaffe og kaker. Arrangøren stiller med varme grillar for dei som ønskjer å ta med grillmat. Det heile starta kl. 12.
Vi møtte mange på vår vandring denne søndagen. Det blir heilt sikkert mange fleire komande laurdag. Og til dei mange utanbygds som tek seg turar til Hustadvika for å gå turstiane: Denne må de prøve!
Under finn du ein bildeserie frå turen vår.
4. september 2021
Med vidvinkel i vakre Bud
Når ein fartar rundt med kamera, er det av og til artig å sette på vidvinkelobjektivet. Vidvinkel er ikkje noko hokus pokus-verktøy for å ta fantastiske bilde, men av og til kan det fungere bra.
Desse bilda er tatt med vidvinkel om kvelden på den tredje dagen i september. Det vakre Buaværet viste seg frå si beste side. Det var i grunnen berre å ta fram kameraet og knipe i veg.
3. september 20201
Politisk jordskjelv i 1961
Halvanna veke før også denne valkampen er historie, kan det passe å ta eit tilbakeblikk på stortingsvalet for seksti år sidan. Resultatet var eit lite jordskjelv, da Arbeiderpartiet for første gong etter krigen ikkje oppnådde reint fleirtal.
Ap klarte 74 mandat - Stortinget bestod da av 150 representantar - og Einar Gerhardsen vart tvinga til å regjere på det nye partiet Sosialistisk Folkeparti (SF) sin nåde. SF fekk inn to representantar på tinget, den Ap-ekskluderte og kontroversielle Finn Gustavsen frå Oslo og Asbjørn Holm frå Nordland, og sat dermed på vippen.
Etter ein opprivande strid om Ap sin utanrikspolitikk, som til slutt ga utbrytarpartiet SF som resultat i 1961, hadde nok Gustavsen og Holm eit stort behov for ikkje å gje Gerhardsen arbeidsro. I 1963 fekk dei høve til å vise musklar, og felte Ap-regjeringa på Kings Bay-saka.
John Lyng frå Høgre vart statsminister, men fekk sitte berre ein snau månad, før Gerhardsen igjen tok over. For dei borgarlege vart Lyng-intermessoet likevel eit bevis på at det var mogleg å utfordre Ap og danne regjering. Ved valet to år seinare mista sosialistane fleirtalet i Stortinget, og Per Borten danna si fireparti-regjering. Denne vart sittande til 1971.
Møre og Romsdal klarte ved valet i 1961 å behalde sine fire Ap-mandat frå perioden før. Elles hadde Mørebenken i perioden 1961-1965 denne samsetninga: Sp 1, H 1, V 2 og KrF 2.
3. september 20201
Dobbelt KrF-jubileum
Både Kjell Magne Bondevik og KrF har gebursdag 3. september. Partiet vart stifta i 1933, medan den seinare statsministeren, statsråden og partileiaren kom til verda 14 år seinare.
Dei sportsinteresserte hugsar sikkert vektløftaren Leif Jensen. Han vart olympisk meister i München 3. september 1972.
For nordmenn som likte å legge ferieturen til Sverige, var det ei stor lette at svenskane på denne dagen i 1967 gjekk over til høgrekøyring.
2. september 2021
Gode dagar i dårleg ver - og no kjem hausten
Vi er tilbake i sivilisasjonen etter ei halv veke på Tæla. Veret var ikkje det beste. Fleire av dei kente og kjære fjelltoppane som vi brukar å kvile blikket på, såg vi ikkje så lenge vi var der.
Men eg og Mette er lite opptekne av veret. Har vi bestemt oss for hyttetur, så blir det hyttetur - uansett ver. Det skal også veldig mykje til før vi avbryt eit hytteopphald på grunn av veret. Det har knapt skjedd. Kanskje blir det litt annleis no når vi begge er pensjonistar og står langt friare til å disponere tida enn før. Men eg trur ikkje forandringa blir stor.
Fordi: Vi er ikkje avhengige av sol frå skyfri himmel for å trivast på hytta. I Tælastuå er det godt å vere, også når regnet silar ned frå lågt skydekke eller snøstormen uler rundt novene.
Elles gjer hausten sitt innntog i fjellet no. Haustfargane kjem for fullt, og når veret blir så bistert som det var denne veka, merkar ein tydeleg at ei anna årstid er i emning. Men hausten har verkeleg sin sjarm, den også. Eg brukar å seie at aldri er det så fint på Tæla som rundt 20. september. Godversdagar rundt denne datoen byr på storveges naturopplevingar.
For fire år sidan på denne dagen, laurdag 2. september 2017, var eg på tur til eit av mine absolutte favorittfjell, Storfjellet. Sola skein over tæl og tind. Eg fekk ein uforgløymeleg dag.
Som ei påminning om at vi framleis har mange fine dagar å sjå fram til før vinteren melder seg på, legg eg til ein liten bildeserie frå turen.
2. september 2021
Gamle damer forstår seg ikkje på spydkast
Enkelte idrettsprestasjonar festar seg sterkare i minnet enn andre. Eg var ikkje meir enn åtte år da Terje Pedersen sette sin legendariske verdsrekord i spyd 2. august 1964, men hugsar storhendinga veldig godt. Kastet var på ufattelege 91,72 meter, og var det første i historia over 90 meter. Pedersen sette også verdsrekord to månadar tidlegare med eit kast på 87,12 meter.
Den sportsinteresserte åtteåringen var altså djupt imponert over rekorden, og hadde eit stort behov for å fortelje om storhendinga til andre. Tilfeldigvis vart dei to første som eg orienterte om rekordkastet mormor mi Berta og venninna hennar, Else Ellevset, som var på besøk. Eg la ut om sensasjonen, men forstod lite da dei berre viste få teikn til begeistring og innleving...
Eg konkluderte med at gamle damer - mormor mi var da 56 år gammal - ikkje forstod seg på spydkast.
27. august 2021
Eit 10-årsminne: Flott tur frå Tælastuå til Todalshaugen
I august for ti år sidan gjekk eg og mi gode venninne Gudrun frå Tælastuå til Todalshaugen. Ingen av oss hadde gjort det før, og vi fekk ei flott naturoppleving.
Turen tek si tid, men den er ikkje spesielt tung. Frå Tælastuå og opp til høgste punktet på Sul-Tæla er det om lag fem kiliometer. Derifrå er det ni kiliometer med unnabakke gjennom Kvennsetdalen heilt til Todalshaugen.
Bilda viser ein del av terrenget ein passerar på turen. Her er det mykje fint kulturlandskap å sjå.
27. august 2021
45 år sidan eg vart sunnmøring
I desse dagar for 45 år sidan gjekk eg inn dørene på distriktshøgskulen i Volda. Det vart med eitt år. Våren 1977 reiste eg derifrå med grunnfag i norsk bagasjen. Gammelnorskdelen av studiet tilsvara mellomfag.
Kva var så hensikta med å studere gammelnorsk? Svaret veit eg i dag. Av alle fag eg var innom på gymnaset og seinare studium, er gammelnorskkunnskapane dei eg har hatt mest bruk for.
Det var eit fint år i Volda, på ein stad som eg den dag i dag tykkjer det er triveleg å kome tilbake til. Seinast for to veker sidan var vi innom den vakre bygdebyen på Sunnmøre.
26. august 2021
Man tager det man haver
Når ein har hytte langt frå veg og folk, kan ein ikkje vere så nøye på det.
Desse visdomsorda kom frå ein kar, som til liks med oss som residerer på Tæla må gå eit godt stykke for å kome fram til hytta si. For eigen del kan eg legge til: Når ein har hytte langt frå veg og folk, er det viktig å ta kreativiteten i bruk og utnytte det ein har når noko skal gjerast. Tunge materialbører opp liene er noko ein gjerne prøvar å unngå - sjølv om det opp gjennom åra har vore mange av akkurat den sorten.
Dette bildet er tatt i Tælastuå i 2002. Den sommaren sette vi i stand det rommet som opphavleg var kombinert gang og uthus til kjøkkenkrok. Her nærmar eg meg, etter eit par vekers arbeid under oppsyn og rettleiing av Gunnar, å bli ferdig med verket. Ikkje Sigdal, akkurat, men på ei veg- og strømlaus hytte eit veldig stort framsteg. Noko av det fine med å halde til på ein slik plass, er at du lærer deg til å sette pris på dei små gledene i kvardagen.
Apropos kreativitet: Kjøkkenbenken er ramma til ein gammal divan. Først var den nokre år i bruk som kjøkkenbenk inne i stua. Da det vart eigen kjøkkenkrok saga vi divanen i to, og fekk til ei svært avansert vinkelløysing.
No har kjøkkenet vore i bruk i 19 år. Her har vi kokkelert og styra. Ja, her har det har det verkeleg vore laga til mange herremåltid.
Det er utruleg kva ein får til ved å «tage det man haver».
26. august 2021
Alltid foran
På denne dagen i 1990 kom Dagbladet ut med si søndagsavis. Dei tok konkurrentane på senga, men kunne gle seg over å vere utan konkurranse på helg berre denne eine søndagen. VG la breisida til, og allereie veka etter var dei klare med søndagsavis. Også Bergensavisen kom raskt etter.
Dette var i papiravisa si desiderte storheitstid her i landet. Både Dagbladet og VG hadde stor suksess ned sine søndagsaviser, sjølv om VG etter berre kort tid var suverent størst også på denne vekedagen.
I dag er det berre VG og Aftenposten som har søndagsaviser i Norge. Pioneren Dagbladet la ned søndagsavisa i 2014.
25. august 2021
Jubileum for IL Framtid og byggestart på Syltøran
Det vart publisert ei sak om dette på Vebju for kort tid sidan. Men ein glipp gjorde at mykje av innhaldet ikkje vart med.
Denne gongen tek vi derfor med heile sida til Tidens Krav frå 24. august 1961, der ERB, som vel må vere Erik Brøske, har ein brei omtale av den store utbygginga som skjedde på Syltøran i samband med IL Framtid sitt 50-årsjubileum.
På same sida kan du også lese ein artikkel om anna stor byggeaktivitet i Surnadal. I Sunndal var det skulestart, og i Valsøyfjord begynte ein så vidt å snakke om brusamband over Valsøya.
For å kunne lese innhaldet, må du klikke på bildet to gonger. Deretter kan du flytte rundt på sida for å lese artiklane.
25, august 2021
Bryllaup og Man U-scoring
25. august 2021 er det 20 år sidan kronprins Haakon gifta seg med Mette-Marit Tjessem Høiby i Oslo domkirke. Paret vart vigsla av biskop Gunnar Stålsett.
På denne dagen for 25 år sidan scora Ole Gunnar Solskjær sitt første mål for Manchester United. Det skjedde i ein heimekamp mot Blackburn Rovers på Old Trafford stadion. Totalt scora han 126 mål i 366 kampar for Manchester United i åra 1996-2007.
24. august 2021
Fire månader til jul
Nei, kalenderen lyg ikkje. Eg tykkjer ikkje det er lenge sidan vi kasta ut juletreet, men tida går fort. To tredelar av året er straks unnagjort.
På primstaven er denne dagen merka som Barsok, eller St. Bartholomeusmesse, som vert feira til minne om apostelen Bartolomeus.
Ifølge tradisjonen omvendte Bartolomeus kongen av Armenia, men da bror til kongen oppdaga det, let han Bartolomeus bli flådd levande og deretter halshogd.
Primstavmerket var ein kniv, og dagen er somme stader kalla Baro bukkekniv, fordi det no var tid for å slakte bukkar som ikkje var gjelda. Dagen var heimfarardag for dei som låg på setrane. Elles er dagen knytta til ulike vêrmerke: «Barsokfrost gjer mange matlause.» (Kjelde: Wikipedia).
Styggaste «ordet» eg ser på trykk, er «SMÆRGRÆT»
Overskrifta er henta frå eit lesarbrev i Aura Avis, ført i
pennen av den tidlegare politikaren og skulemannen Ivar Bølset frå Tingvoll.
Bølset set i innlegget fingeren på ei utfordring som har dukka opp i samband
med den aukande dialektskrivinga, nemleg vokalane og diftongane.
Nordmørsdialekta har vokalar som ikkje finst i alfabetet. Det gjeld t.d. i ord som smør, graut, aure, øy, staur og mange fleire. På Facebook les eg dagleg, i tillegg til smærgræt, språklege vanskapningar som gævv og hæg, det siste vidareført inn i den meningslause skrivemåten Åshæn - altså garden Åshaugen på Eidet. Det einaste ein oppnår med å bruke ord som dette, er å gjere dialekta si ei stor bjørneteneste.
Bølset peikar på noko heilt vesentleg. Dialektskriving er vel og bra, men når den endar i former som dreg orda milevidt unna innhald, tyding og opphav, må løysinga bli normert nynorsk. Altså: Vi skriv smørgraut og Åshaugen.
«Tal dialekt - skriv nynorsk», lyder eit gammalt slagord. I dette ligg det eit veldig godt råd, som mange med fordel kunne ha retta seg meir etter også i 2021.
Det krevst ikkje abonnement på Aura Avis for å lese innlegget til Ivar Bølset. Du finn det her.
22. august 2021
Ein forsmak på dei fine haustkveldane
Sakte går det mot haust. Det betyr at vi her ute i havgapet kan begynne å gle oss til vakre solnedgangar.
Desse bilda er tekne på Ergan søndag 22. august litt over klokka 21. Der var eg ikkje den einaste som var ute for å få ein forsmak på dei fine haustkveldane som ventar.
21. august 2021
Turistane må få vite kva dei ser
Etter ein liten ferietur, som m.a. gjekk over Sognefjellet, slår det meg at det er stor forskjell på korleis ulike kommunar og ulike strøk av landet er i stand til å skape stoppunkt som kan fange interessa til dei vegfarande.
Ofte skal det ikkje så mykje til. Folk er opptatt av fin natur. Får dei i tillegg informasjon om kva dei ser, gjev det opplevinga ein ekstra dimensjon.
Over Sognfjellet passerte vi med jamne mellomrom tilrettelagde plassar, der folk, i tillegg til å fotografere, kan skaffe seg kunnskap om det dei ser. Fjelltoppar, vatn og setrer - alt dette har jo namn. Bildet over er tatt frå eit fint oppbygd utsiktspunkt ved Jotunheimen Fjellstue. Vi ser elva Bøvre, og setrene Måfå (nærast) og Vassenden.
Landskapet her er vel ikkje spesielt spektakulært. Men skiltet som varslar eit utsiktspunkt gjorde at vi stoppa - og lærte nok nytt.
I Hustadvika kommune, der eg bur, er det gjort mykje for å gje turistane god informasjon. Men kva med mine to andre «heimkommunar», Surnadal og Sunndal? U-land, er vel svaret. Begge kommunane har utruleg mykje å by på. Men informasjonen til turistane er elendig.
Eit par døme: Dei som stoppar på Utsikten i Surnadal møter eit mektig fjellpanorama. Men dei får ikkje vite kva dei ser. Kva med noko så enkelt som ei skive og ein pil som viser namnet på toppane?
Fjellkommunen Sunndal har også Vinnu, den høgste Fossen i Europa og den sjette høgste i verda. Gjennom alle tider har turistane passert denne attraksjonen utan å ane kva dei har sett. Ikkje så mykje som eit lite skilt! Kanskje blir det no ei steintrapp opp til attraksjonen - om bakstreverske politikarar skulle finne på å halde fred.
Mange kommunar har mykje å gå på når det gjeld det eg her skriv om. Kostnadane treng ikkje å vere så store. Men så var det dette med viljen...
21. august 2021
«Dæm ska skrem oss no»
21. august er det 53 år sidan Tsjekkoslovakia vart invadert av ein halv million soldatar frå Warszawapakt-landa Sovjet, Polen, Ungarn og Bulgaria. Det kommunistiske partiet i Tsjekkoslovakia eksperimenterte med demokratisering og andre reformer. Det skulle ikkje storebror Sovjet ha noko av.
Invasjonen sette ein støkk i ei heil verd. Når stormakta i aust viste musklar, skapte det frykt.
Eg hugsar at eg var med far min på bua denne dagen i 1968. Der trefte vi Stinus Melling. Karane kom i prat om dei utrivelege nyheitene frå Tsjekkoslovakia.
«Dæm ska skrem oss no», sa Stinus.
Desse alvorsorda gjorde inntrykk på ein 13-åring.
14. august 2021
Fekk fangst etter ei retteleg trimøkt
Når fiskesesongen i elvene no går mot slutten, kan det kanskje passe med ei historie av det meir utrulege slaget frå Surna. Eg fann ho i Tidens Krav for 14. august 1961, så det er altså seksti år sidan denne iherdige sportsfiskaren måtte springe heile tre kilometer for å få i land ein laks på ni kilo.
Fiskeoppleving, trim og matauk på ein og same gong. Ikkje dårleg!
(Klikk på bildet for å lese artikkelen).
14. august 2021
To atombomber måtte til
På denne dagen i 1945 overga Japan seg utan vilkår etter andre verdskrig.
Det måtte to atombomber til for å få Japan til å overgje seg. Den første bomba vart sleppt over Hiroshima 6. august og den andre over Nagasaki 9. august.
Omkostningane var enorme. Dei to atombombene tok livet av om lag 135.000 menneske av direkte dødeleg stråling, brannskadar og andre skadar av fallande og flygande gjenstandar. Seinare døydde rundt dobbelt så mange som følge av andre skadeverknadar.
Den dag i dag slit overlevande og deira etterkomarar med seinskadar som kreft og misdanningar.
13. august 2021
Sørlandsstemning i Nordfjord
Litt meir frå ein triveleg ferietur. Desse bilda er frå Eidsgata i Nordfjordeid, som har ein godt bevart bygningsmasse frå 1800-talet.
Eidsgata er rekna for å vere juvelen i tettstaden Nordfjordeid. Dei kvitmåla trehusa får ein til å tenke på Sørlandet. Her rår det ein spesiell atmosfære.
Alle som fer forbi bør koste på seg ei vandring gjennom den koslege gata, som har eit rikt utval av små og spesielle butikkar. Vil du ha noe å bite i, blir det ei råd med det også.
13. august 2021
I dag er det best å passe seg
Er du overtruisk? Da er fredag 13. kanskje ikkje favorittdagen din. Tradisjonen seier at dagen er ein ulykkesdag.
Grunnen til at fredag 13. er ulykkesdag skal vere kombinasjonen av to element som tradisjonelt har vore sett på som ulykksalege; fredag og talet 13. Både dagen fredag og talet 13 kvar for seg har vore rekna som et teikn på ulykke i ulike religionar og kulturar i uminnelege tider.
Ifølge Wikipedia er forestillinga om 13 som ulykkestall er særleg utbreidd i den vestlege verda og spesielt innafor dei engelskspråklege områda, men det er ingen ting som tyder på at forestillinga er spesielt gammal. Truleg går ikkje oppfatninga av fredag 13. som ein ulykkesdag lenger tilbake enn til siste halvdel av 1800-talet.
12. august 2021
Overvelda av bøker og vakker natur
Kva ende skal ein begynne i? Omtrent slik tenkte eg da eg kom til den norske bokbyen i Fjærland. Mengda med brukte bøker var så overveldande, talet ligg på rundt 150.000 fordelt på 4 hyllekilometer (!), at her var det berre ein ting å gjere: Å innsjå at det var umogleg å rekke over alt, og heller satse på nokre gode kjøp innafor ei rimeleg tidsramme. Dessutan: Gjenta besøket innafor overskueleg framtid. Eg tykte strategien verka godt.
Vi har altså vore på ein liten ferietur. Eit av høgdepunkta var stoppen i Fjærland, som ikkje berre har mykje bøker. Her ligg også Norsk Bremuseum, i tillegg til at naturen er så vakker at den nesten tek pusten frå ein.
Sjølve bokbyen ligg i bygdesenteret Mundal. Mundal er berre ei lita grend, men har rundt ti bokutsal i ymse forunderlege former. Her finn ein mjølkerampar med bøker, og folk har bokhyller på husveggen. Ein fenomenal kreativitet!
Bokbyen vart opna i 1996 av dåverande kuturminister Åse Kleveland.
Les meir om den norske bokbyen i Fjærland her.
8. august 2021
Slik vart eit av verdas mest berømte platecover til
Eit svært berømt platecover vart til på denne dagen for 52 år sidan. 8. august 1969 fekk Iain Macmillan ti minutt på seg til å fotografere medlemmane i The Beatles idet dei kryssa Abbey Road. Fotografen stod på ei gardintrapp midt i gata, medan ein politimann heldt igjen trafikken.
Under det som må ha vore ein hektisk fotoseanse, gjekk dei fire bandmedlemmane fram og tilbake over gata tre gongar. Fotografen rakk å ta seks bilde, før trafikken igjen måtte åpnast.
Bildet vart framsida på coveret til albumet «Abbey Road», som kom ut hausten 1969.
Mange fine sommardagar
Sommaren har velsigna oss med mange fine dagar og, ikkje minst, kveldar. Her er eit lite knippe kveldsstemningar frå Bud. (Klikk på bilda for å forstørre).
7. august 2021
Eit ikonisk hopp og norske OL-heltar
Det første sommar-OL eg hugsar gjekk som i år i Tokyo. Året var 1964, og i Utigard Kvennbø hadde vi fått fjernsyn. Vi såg alt vi kunne sjå. Men tidforskjellen var da som no heilt håplaus.
Eg har framleis mange av resultata frå vinter-OL i Innsbruck dette året i hovudet. Frå Tokyo-leikane er det derimot ingen tal eller tider som har festa seg i minnet. Truleg er det fordi Norge ikkje tok ei einaste medalje. Den nordmannen som gjorde seg mest bemerka var kronprins Harald. Han var norsk flaggberar.
Fire år seinare var det sommar-OL i Mexico City. Her tok Norge eitt gull (padling) og eitt sølv (segling). Men det heilt uforgløymelege høgdepunktet var Bob Beamon sitt fantomhopp i lengde. Amerikanaren hoppa 8,90 meter, og slo den gamle rekorden med heile 55 cm. Bob Beamon vart eit ikon, og rekorden ikonisk. Det skulle gå 23 år før Mike Powell frå USA hoppa 8,95 meter. Den rekorden står enno.
Eg skriv dette på ein dag som vil gå inn i historia som ein av dei største i norsk olympisk historie. Først tek Norge gull i sandvolleyball, og deretter leverer Jakob Ingebrigtsen eit løp ut av det hinsidige og vinn 1500 meter. Han set til overmål olympisk rekord. Karsten Warholm vart olympisk meister på 400 meter hekk og signerte løpet med verdsrekord. For nokre utøvarar vi har! Tokyo-resultata frå 2021 kjem eg aldri til å gløyme.
Så langt har Norge tatt sju medaljar, av desse fire gull, to sølv og ein bronse. I sommar OL-samanheng er dette sensasjonelt bra. Og enno er det ikkje heilt slutt.
4. august 2021
Ein gammal helt har grunn til å feire
Vi kostar på oss ein hyllest av ein av våre største
vinteridrettsutøvarar gjennom tidene, Bjørn Wirkola. Den gamle storhopparen
fyller 78 år 4. august.
Ikkje rundt tal, akkurat. Men Wirkola kan også feire et anna jubileum i 2021. Det er nemleg femti år sidan han vann the double saman med Rosenborg. Han scora i cupfinalen mot Fredrikstad, og var laget sin toppscorar i serien denne sesongen.
Bjørn Wirkola spelte fotball parallelt med karrieren som skihoppar. Han gjekk frå Melhus til Rosenborg i 1971, og heldt det gåande i fire sesongar med fotball på norsk toppnivå.
Eg hugsar forresten ei Todalshelg på slutten av 60-talet. Da var Melhus, med sjølvaste Bjørn Wirkola på laget, eit av laga som deltok i fotballturneringa. Stemninga på Bordholmen var andektig da nasjonalhelten viste seg - for å seie det mildt!
Storhopparen frå Alta var min barndoms store idol. Dei to VM-gullmedaljene i 1966 har eg vel strengt tatt ikkje kome over enno. Det var ubegripeleg.
Bjørn Wirkola vart tildelt Olavstatuetten i 1966, Sportsjournalistenes statuett i 1967, Holmenkollmedaljen i 1968 og Egebergs ærespris i 1971. Det fulle namnet på den sistnemnte prisen er eigentleg Kabinetskammerherre Egebergs ærespris for alsidig idrett. Og Wirkola var verkeleg allsidig. Han var i mange år verda beste skihoppar, og i fleire sesongar altså blant landets fremste fotballspelarar. I unge år var han også ein habil kombinertløpar, med to NM-gull som junior og eitt sølv i senior-NM. I 1964, to år år før han vart dobbelt verdsmeister i spesielt hopp, deltok Bjørn Wirkola i OL i Innsbruck både som spesialhoppar og kombinertløpar.
3. august 2021
Vindmøllene reiser seg på Haramsøya - nytt innslag i utsikta frå Bud
Vindmøllene reiser seg på Haramsøya. No kan vi sjå dei frå Bud. I alt skal det reisast åtte vindturbiner.
Frå Bud til Haramsøya er det om lag fire mil i luftline, så for oss her inne på fastlandet blir dette ikkje noko anna ein eit nytt innslag i utsikta. Dei som bur på Haramsøya har eit heilt anna syn. Dei har kjempa hardt for å unngå dei store naturinngrepa som utbygginga medfører.
Vindkraftverket vil gi nok fornybar energi til dei rundt 9.000 innbyggarane i gamle Haram kommune, som med tvang vart innlemma i Ålesund.
På bildet ser vi fremst til høgre vindmøllene på Harøya, som har vore der i meir enn tjue år. Dei seks vindmøllene på fjellryggen lenger bak ligg på Haramsøya.
Toppen som stikk opp til venstre i bildet er Goaldet (490 moh.) på Lepsøya. Den ruvande toppen litt lenger til høgre er Skulen (460 moh.) på Skuløya. Haramsøya ligg mellom desse to øyane. Den litt mørkare ryggen framom Skuløya er Fjørtofta.
Når Nordøyvegen står ferdig, vil Lepsøya, Haramsøya, Skuløya, Fjørtofta, Harøya og Finnøya alle bli landfaste. (Klikk på bildet for å forstørre).
45.94
- kor var du da Karsten Warholm vann OL-gull?
For min del kan eg berre tilstå først som sist: Eg låg i senga. Klokka fem, 20 minutt før 400 meter hekk starta, var eg lys vaken. Men så, heilt plutseleg, var klokka seks...
Ja, slik kan det gå. Heldigvis manglar det ikkje på repriser i våre dagar Eg har sett Karsten Warholm sitt løp mange gongar, og fått med meg reaksjonar og intervju i bøtter og spann. Det har vore ein dag i seiersrus.
Kva var det vi såg? Mange meiner OL-løpet til Karsten Warholm er ein av dei aller største idrettsprestasjonane gjennom tidene - ikkje berre nasjonalt, men også internasjonalt. Unikumet frå Ulsteinvik blir hylla av ei heil idrettsverd.
Eg minnes vinter-OL i Sapporo i Japan for 49 år sidan. Vi stod opp brenntidleg for å sjå Erik Håker køyre for gullet i storslalåm. Etter 53 sekund enda det heile med knall og fall.
Karsten Warholm brukte sju sekund mindre på å bli olympisk meister...
2. august 2021
(Altfor) tett på moskusen
Dette bildet er tatt av far min under ein ferietur på slutten av 60-talet. Eit bilde av ein moskus er i og for seg ingen sensasjon. Men bak dette fotoet skjuler det seg faktisk ei historie som lett kunne ha vorte både dramatisk og farleg. Men det var det ingen som tenkte på der og da. Ikkje eingong den elles så forsiktige og påpasselege faren min.
Vi kom køyrande over Dovrefjell. Plutseleg fekk vi sjå ein moskus i vegkanten - på feil side av snøfangarane. Avstanden frå vegen bort til dyret var ikkje meir enn tjue meter. Fleire enn vi oppdaga det same, og i løpet av kort tid var det mange som stoppa for å få med seg det sjeldne synet.
Etter kvart vart folk meir og meir dristige. Med kameraet i handa gjekk dei ut av bilen for å kome nærare på moskusen. Ubegripeleg nok var altså faren vår mellom desse. Etter blinkskotet kom han seg trygt inn i bilen.
Men så fann eit ungt par ut at dei skulle sikre seg tidenes foto. Mannen stilte seg opp med kameraet, medan ho gjekk bort til moskusen for å klappe han. Det skulle ho ikkje ha gjort. Dyret bykste til og stanga ho rett ned. Heldigvis vart det med det. Kvinna slapp med skrekken.
Men fotoseansen tok ein brå slutt. Folk kom seg inn i bilane i ein fart. Like etterpå dukka det opp ein illsint kar med gevær. «Døkk må f... itte gå inn i hønna på'n», brølte han. Eg trur faktisk han var meir redd enn sint.
Eg har i åra etterpå ofte tenkt på denne episoden. Sindige familiefedre med kjerring i framsetet og baksetet fullt av ungar vart plutseleg naturfotografar. Kva var det som gjekk av dei? Kva om moskusen hadde gått amok mellom alle bilane og folket som virra rundt? Av og til er lykka verkeleg betre enn forstanden.
2. august 2021
52 år sidan Festus dukka opp
Hugsar du TV-serien «Kruttrøyk»? Mange, i alle fall godt vaksne, gjer nok det.
Første episode av den amerikanske westernserien vart sendt på NRK 2. august 1969. Den gjekk i fem år. Da heltane vart tatt av lufta i 1974, hadde NRK vist 112 episodar.
I mitt oppvekstmiljø vart serien umåteleg populær. Spesielt marshall Matt Dillon (James Arness) og originalen Festus Haggen. (Ken Curtis) fanga stor interesse.
James Arness (1923-2011) hadde norske røter. Foreldra var norske og tyske immigrantar. Ken Curtis (1916-1991) var ikkje av norsk ætt. Til gjengjeld besøkte han Norge midt i den verste Kruttrøyk-feberen. Det skjedde i 1971, da han m.a. var heidersgjest i laurdagskveldprogrammet til Erik Bye.
Ken Curtis ga også ut plater. Med respekt å melde let det ikkje all verda. Men kva gjorde det? Det var jo Festus som song!
31. juli 2021
Ein attraksjon - uavhengig av ver og vind
Atlanterhavsvegen er vel verdt eit besøk, uansett kva tid på året det måtte vere. Sol, regn, snø eller storm - det spelar ingen rolle. Det skiftande lyset i den mektige naturen gjer alltid inntrykk.
No på sommaren er det folksamt her ute. Vi tok ein tur på ein heller grå 31. august, og fekk så vidt parkert bilen i mylderet på Eldhusøya. Storparten av turistane er framleis norske, men vi kunne også registrere utanlandske bilskilt og framande tungemål.
Atlanterhavsvegen vart opna i 1989, etter ei byggetid på seks år. Trafikkmengda, som skulle kome til å overgå alle prognosar, gjorde at at bompengane forsvann allereie i 1999.
I dag er Atlanterhavsvegen ein av dei største turistattraksjonane i landet. I september 2005 vart vegen kåra til Århundrets byggverk 1905-2005 i Møre og Romsdal. Den har også vorte kåra til verdas finaste bilveg av den britiske avisa The Guardian.
Opprinnleg var Atlanterhavsvegen definert som vegstykket mellom Vevang og Kårvåg. Seinare vart turistvegen utvida, slik at Atlanterhavsvegen i dag går mellom Bud og Kårvåg.
Les meir om Atlanterhavsvegen her.
29. juli 2021
Flagget til topps for Olav den heilage
Olsok (frå norrønt ólafsvaka) ) er ein dag som er svært rik på tradisjonar. Dette er festen for Olav den heilage, som vert feira på dødsdagen hans den 29. juli. Dagen er markert med ei øks på primstaven. Sidan 1930 har olsok vore offisiell flaggdag i Norge.
Før reformasjonen var olsok ein av dei viktigaste helgenfestane her i landet. På grunn av Olav sin spesielle posisjon i norsk historie vart olsok nasjonal festdag også etter reformasjonen.
I moderne tid har dagen i Den katolske kyrkja i Noreg status som liturgisk høgtid, det vil seia ein dag det er obligatorisk å feire messe for Olav den heilage. I andre land vert Marta av Betania feira same dag.
Mange stader var olsok ein vervarslingsdag for hausten. Regna det på olsok vart det ein våt haust, og omvendt.
(Kjelde: Wikipedia).
Ein sommarkveld for minneboka. Sjå bildeserie her.
Eit tragisk eventyr
40 år har gått sidan prins Charles gifta seg med Diana Spencer. Eventyrbryllaupet stod 29. juli 1981 i London.
Som vi veit, vart eventyret kortvarig. Paret vart separerte allereie i 1992, og skilde fire år seinare. I 1997 omkom Diana i ei dramatisk bilulykke.
Til hausten blir Charles 73 år. Og framleis har han ikkje vorte konge...
Historisk grunn
Stiklestad er nært knytta til historia om olsok. Her fall Olav Haraldsson i det berømte slaget i 1030.
Mange har sikkert sett Olsokspelet på Stiklestad. Det var første gong oppført i 1954.
24. juli 2021
Det var andre tider for bøndene...
Mi gamle avis, Aura Avis, kunne 24. juli 1951 melde om ei storhending innafor slakterisamvirket. Nordmøre Salslag sitt nye anlegg på Sunndalsøra stod ferdig. Og det var ikkje berre nytt. Anlegget var også eit av dei flottaste i landet.
Rundt førti år seinare var det slutt for slakteriet på Sunndalsøra, som da var ei avdeling under Nordmøre og Romsdal Slakteri. Gjennom jobben som redaktør i avisa Fylket var eg tett på prosessen, som skapte sterke reaksjonar og ein amper debatt.
Nedlegginga vart gjennomført, og seinare gjekk også heile Nordmøre og Romsdal Slakteri over i historia. No heiter slaktersamvirket i Norge Nortura.
Lite visste bøndene i 1951 om kva som venta. Utviklinga innan landbrukssamvirket har gjort at det 70 seinare ikkje finst verken meierianlegg, slakterianlegg eller eigne felleskjøporganisasjonar i fylket vårt.
21. juli 2021
Ein historisk gebursdag
21. juli 1969. Det var ein dag i slåttonna. Ole Magne hadde gebursdag og det var godver. For broderen passa veret dårleg. Sol og varme betydde høykøyring, noko som igjen gjorde at feiringa av dagens hovudperson hamna litt i bakgrunnen. Han var vant til at det ofte var slik, men la aldri skjul på at han mislika det.
Men uansett ver ville han ikkje ha vore den viktigaste personen akkurat denne 21. juli. Medan vi låg og sov i påvente av 11-årsdagen, landa to personar på månen. Klokka 03.56 sette Neil Armstrong foten på måneoverflata. I USA var det framleis 20. juli. Litt seinare var Buzz Aldrin også ute av landingsfartøyet.
I Utigard hadde vi fjernsyn. Eg gløymer aldri svart/kvitt-bilda som flimra over skjermen utover dagen. Og lyden - ikkje minst lyden. Vi kunne høyre folk snakke på månen! Det var uverkeleg.
Høykøyring, månelanding og gebursdagsselskap. Eg hugsar 21. juli 1969 svært godt. Det gjer nok broderen også. Men der og dag gjorde heilt sikkert presangane større inntrykk den nybaka 11-åringen enn månelandinga.
21. juli 2021
At det går an!
Helsenorge slår til med ny design på appen sin. Ikkje uventa har resultatet vekt reaksjonar. Det er ikkje noko rart. At det går an, i fullt alvor, å presentere eit slikt forvirrande makkverk!
Ingen er i rebus- eller quiz-modus når dei har bruk for å klikke seg inn på Helsenorge. Dei vil ha hjelp og informasjon. Raskt.
Her bør det derfor skje ein snarleg retrett.
Ei bragd i fjellet
På denne dagen kan vi markere at det er 145 år sidan den store fjellklatrarpioneren William Cecil Slingsby som førstemann nådde toppen av Store Skagastølstind (2.405 m.o.h.). Ei stor bragd av engelskmannen, gjennomført med eit langt meir primitivt utstyr enn det dagens klatrarar rår over.
Bildet av Skastølstindane er tatt i 1884 av danske Carl Christian Hall, dansk klatrar, høgfjellsfotograf og ein av de ivrigaste utforskarane av den norske fjellheimen på 1880-tallet.
18. juli 2021
Slik kunne ei førsteside sjå ut for 60 år sidan
Kva skreiv avisene om for 60 år sidan? Svaret får ein ved å dykke ned i Nasjonalbiblioteket sitt arkiv.
Som gammal avismann finn eg både tidtrøyte og lærdom i å bla i gamle aviser. Dei fortel mykje om tida og tidsånda på den tida dei kom ut.
Førstesida til Tidens Krav 17. juli 1961 er eit studium verdt - av fleire grunnar. For det første ser vi at avisa si viktigaste side så å seie er kjemisk fri for lokalstoff. Med unntak av eit par små notisar, dominerer utanrikssakene.
I dag verkar denne stoffmiksen heilt absurd. Men vi må ikkje gløyme at folk sin tilgang til nyheiter var heilt annleis på denne tida. Folk hadde ikkje TV, og utanom avisene var det berre radioen som sendte nyheiter. Avisene, også dei lokale, hadde slik ein litt annan funksjon enn i vår tid.
Så kan ein sjølvsagt lure på om dei sakene som Tidens Krav tilbyr sine lesarar denne dagen var dei viktigaste på dette tidspunktet. Eg tvilar. Det heile verkar nokså kuriøst, om eg så skal seie det.
Men det forhindrar ikkje at denne sida, ut frå notidas standard, er svært kontroversiell. I 2021 ville ein 30-årig neger ha gjort redaktøren arbeidslaus.
18. juli 2021
Kortreiste ferieminne
På ein regntung søndag kan det passe med eit par sommarminne. Dei er begge frå 2015. Det øvste bildet er tatt på Hitra, der det var usedvanleg lett å kjenne seg heime. Sjølv om det, så vidt eg veit, ikkje finst hitrablod i årene mine.
Eg og Mette brukte fire dagar på å utforske Hitra og Frøya. Det var ein fantastisk fin og opplevingsrik ferietur av det kortreiste slaget, som eg meir enn gjerne anbefaler andre å teste ut.
Eit lite blogginnlegg frå turen finn du her.
Bildet under er tatt omtrent på same tida, og vi ser fruen av Tælastuå nyte lunsjen sin på Fintenkjarplassen. Fin utsikt, god mat og godt selskap - betre kan ein ikkje ha det.
(Klikk på bilda for å forstørre dei).
16. juli 2021
Ein tidlegare kringkastingssjef fyller år - vi ser på heile galleriet med NRK-sjefar
Blant deI som fyller år 16. juli er John G. Bernander. Næringslivsmannen, juristen og den tidlegare kringkastingssjefen er født i 1957.
Bernander er så langt den siste kringkastingssjefen utan mediabakgrunn. Men han var langt frå den første. Sørlendingen hadde ei fortid som aktiv Høgre-politikar, og var den første NRK-sjefen utan tilknyting til Arbeiderpartiet.
Vi kan ta ein titt på den ærverdige lista over kringkastingssjefar - som så langt tel berre menn.
Kaare Fostervoll (1891-1981) frå Kristiansund var den første kringkastingssjefen. Han sat i stillinga i åra 1948-1962. Fostervoll var skulemann, målmann og Ap-politikar, heilt utan erfaring frå media. Men det var ikkje noko poeng den gongen. Journalistikken hadde tronge kår i NRK. Kringkastinga skulle drive folkeopplysing, og samtidig fungere som eit reiskap for den statsberande krafta i landet, Arbeiderpartiet. I kringkastingshistoria vil Kaare Fostervoll for alltid bli ståanade som den som fekk fjernsynet til Norge.
Etter Fostervoll kom Hans Jacob Ustvedt (1903-1982). Ustvedt var professor i indremedisin, med tuberkulose som spesialfelt. Med rett partibok kunne ein i 1962 bli leiar for landet si viktigaste mediabedrift med ein slik bakgrunn.
I 1972 vart Torolf Elster (1911-2006) Norge sin tredje kringkastingssjef. Elster hadde, i motsetnad til forgjengarane, brei mediaerfaring. Han var også forfattar.
Sunnmøringen Bjartmar Gjerde (1931-2009), som overtok i 1981, hadde vore journalist i Sunnmøre Arbeideravis. Men elles var dette ei rein partiutnemning. På 70-talet var Gjerde m.a. statsråd for Ap i til saman åtte år. I Gjerde si tid sørga Willoch-regjeringa for at NRK-monopolet vart avvikla, og kringkastinga fekk konkurranse frå private radio- og TV-stasjonar.
Einar Førde (1943-2004), framståande og kontroversiell Ap-politikar, vart kringkastingssjef i 1989. Han viste seg å vere ein visjonær leiar, sjølv om utnemninga var omstridd. Under slagordet «Einar i tre kanalar» vart det i hans tid innført ein ny kanalmodell for radio i NRK.
Da Einar Førde gjekk av i 2001, hamna gebursdagsbarnet John G. Bernander i sjefsstolen. Etter han, i 2007, kom Hans-Tore Bjerkaas (f. 1950). Bjerkaas var ein tungvektar i NRK-systemet, og hadde ein journalistisk ballast som låg milevidt over det forgjengarane kunne vise til.
Bjerkaas overlet stafettpinnen til Thor Gjermund Eriksen (f. 1966) i 2013. Eriksen sit framleis i jobben. Før dagens kringkastingssjef kom til NRK, hadde han hatt leiande stillingar i Aftenposten, Dagbladet - i sistnemnte avis også som sjefredaktør - og mediekonsernet Amedia. I Amedia var han konsernsjef da han gjekk til NRK.
Oversikta over kringkastingssjefar er eit interessant og mangfaldig persongalleri. Dei er alle ein viktig del av mediehistoria her til lands. I dag er NRK landets største mediehus, med ca. 3.300 tilsette fordelt på om lag 50 kontor rundt om i landet og ein omsetnad på over seks milliardar kroner.
15. juli 2021
Fole fint i Bud
Når du kjem til Bud, blir du møtt av segl i vegkanten der det enten står «Fole fint i Bud» eller «Velkommen til Bud».
Ja, vi har det verkeleg fint her. Akkurat no er det heller ikkje berre vi fastbuande som tykkjer det. I Buaværet er det eit yrande liv av turistar som fartar omkring for å få med seg flest mogleg ferieinntrykk frå Hustadvika sin hovudstad.
Ein kveld denne veka tok eg med meg kameraet og var turist i eige nærmiljø - slik eg for så vidt ofte gjer. Ein del foto vart det. Nokre av dei ser du i bildeserien under. Og enda fleire bilde frå Bud finn du her.
14. juni 2021
Vi er halvvegs mot vinter
Følger vi primstaven, er 14. juli midtsommar. Dagen fell midt i sommarhalvåret, som går frå 14. april til 13. oktober.
Her på Vebju markerer vi midtsommar med eit bilde av
Eikesdalsvatnet. Det vart knipsa ein dag i juli for ti år sidan. Mektig natur,
kan ein trygt seie.
(Klikkk på bildet for å gjere det større).
Eit blikk på radio- og TV-programmet før og no
Av og til finn eg artigheit i å studere radio- og TV-programmet frå tidlegare tider. I dag har vi så mange program og kanalar å velje i, at det skal godt gjerast å ikkje finne noko som kan falle i smak.
Men slik har det jo ikkje alltid vore. Eg bladde opp i ei gammal utgåve av Tidens Krav, og tok ein titt på radio- og TV-programmet for 14. juli 1971. På den tida hadde NRK monopol på all kringkasting i Norge. Vi hadde ein radiokanal, og ein TV-kanal. Folkeopplysingstanken sto framleis sterkt i NRK, noko programma også ber sterkt preg av.
I dag sender NRK radio- og TV-program så å seie døgnet rundt - i mange kanalar, til og med. Dette tilbodet hadde dei ikkje for femti år sidan, kan ein trygt seie. Vi ser at TV-kvelden strekte seg frå klokka 18 og fram til Kveldsnytt var over litt over klokka 22. Radioen vart taus ved midnatt, etter å ha servert ein kveldsmeny som m.a. inneheldt balalaikamusikk, ein symfonikonsert og ei forestilling med Radioteatret.
Ja, tidene forandrar seg, og vi med dem. Dei færraste vil vel ønske seg tilbake til radio- TV-tilbodet frå 14. juli 1971. Så kan ein samtidig lure på kor mykje klokare folk blir av å sitte time etter time og glane på ei seglskute som driv rundt i fjordane i Nord-Norge.
Hadde dei no enda hatt eit balalaikaorkester om bord...
Ei tapper kone og ein god hyttenabo
Eg beundrar kona mi Mette for utruleg mykje av det ho gjer og står for. Akkurat no beundrar eg ho nesten grenselaust for den innsatsen ho har lagt ned med å trene opp kneet sitt etter operasjonen 1. mars i år. Heilt sidan Mette kom heim frå sjukehuset har målet vore klart: Til sommars skulle ho greie å gå opp på Tæla igjen.
Torsdag 8. juli skjedde det. Mette meistra turen opp liene med glans, og ut på kvelden kunne vi sette oss ned og endeleg nyte det tradisjonelle spekematmåltidet første kvelden på hytta saman igjen. Ei stor stund for oss begge - og sjølvsagt aller mest for ho som hausta fruktene av fire månader med knallhardt arbeid.
Turen ned søndag gjekk også fint. Eg såg kor sliten den tapre kona mi var på slutten, men det ligg ikkje for henne å klage. Da vi sette oss i bilen, var konklusjonen klar: Ho gledde seg til neste tur. Og kanskje går det da an å presse marsjtida ned med eit kvarter?
For å unngå nokre bratte parti på stien om Haukarstokken, gjekk vi den gamle kløvstien. Han er ikkje så lett å finne for den som går der berre ein sjeldan gong. Men kva hadde skjedd? Jau, hyttenabo Bjarne hadde merka og rydda stien nokre dagar før vi kom.
Bjarne er ein ekte kamerat. Heil ved!
Ein dag med heimlege syslar og sykkelkjøp
Kalenderen viser 12. juli. Eg har nytta dagen til heimlege syslar. Graset veks, og eg manna meg opp og høvla over både vår eiga plen og naboen si.
I tillegg har eg kjøpt meg ny sykkel. Eg henta den på sportsforretninga i Elnesvågen i ettermiddag. I kveldinga vart det ein jomfrutur på drøye ni kilometer. Ein million gonger kjekkare enn å gå!
Om denne dagen er det elles å seie at den på primstaven går under namnet Kari med riva. Dette er ein merkedag for slåttonna, to dagar etter Knutsmesse. Det het seg at Knut slo graset i ein dag før Kari kom etter med riva.
Andre ting som er verdt å merke seg 12. juli:
I 1896 vart Norges Ungdomslag stifta. Organisasjonen er altså 125 år.
Den legendariske kommentatoren Kjell Kristian Rike (d. 2008) ville ha fylt 77 år i dag, og det er 51 år sidan Thor Heyerdahl nådde Barbados etter ferda med Ra 2 over Atlanterhavet.
Fine dagar i eige selskap
Det vart ein eremittur til Tæla. Bortsett frå laurdag kveld, da eg og Bjarne ordna oss eit gasta lag i Telheim, hadde eg landskapet for meg sjølv frå onsdag til søndag.
Eg høyrde nyleg at introverte personar hentar energi ved å vere åleine, medan dei ekstroverte finn kraft i det sosiale. Det slo meg at ja, akkurat slik er det.
Folkesky er eg nok ikkje. Men etter mi meining er det likevel ein styrke å kunne trivast i eige selskap - å tole stillheit over lang tid.
Bilda nedanfor vart tatt i løpet opphaldet (klikk for å forstørre). Her er i tillegg ein liten video: https://vimeo.com/571160511
Ein av fire svarte dagar på 1900-talet
29. juni 1927 gjekk sola heilt i svart. Dette var ei av fire totale solformørkingar i Norge på 1900-talet. Ei total solformørking oppstår når Månen passerer mellom Jorda og Sola, og slik skjuler bildet av Sola heilt for oss på Jorda.
Eit søk i gamle aviser viser at hendinga fekk mykje omtale. Vi tek med artikkelen frå Nationen for torsdag 30. juni 1927. Den skal vere godt leseleg når du forstørrar bildet.
Ein storhoppar feirar gebursdag
Ein av våre store skihopparar på 60- og tidleg på 70-talet, Lars Grini, fyller 77 år 29. juni. Grini tok OL-bronse i 1968 og VM-bronse i 1970. I 1967 var han den første som nådde den magiske 150-metersgrensa. Grini sette verdsrkorden utan å bruke verken lue, hjelm eller briller. Farten i nedslaget skal ha vore rundt 140 km/t i nedslaget.
Dømt for å ha gitt ut pornografi
29. juni påkallar minnet om ei sak som skapte mykje rabalder på 1960-talet. På denne dagen i 1967 vart forfattaren Jens Bjørneboe sin roman «Uten en tråd» dømt som utuktig i Olso byrett.
Boka var skrive anonymt. men Bjørneboe vart raskt avslørt som forfattaren. Han sa i retten at boka var meint som ein parodi, for å skape debatt om pornografi i Norge. Det argumentet ville ikkje Oslo byrett høyre på. Boka vart beslaglagt og inndratt. Saka gjekk heilt til Høgsterett, som ikkje berre opprettheldt, men skjerpa dommen mot forfattar og forlag.
Forbodet mot boka er framleis ikkje oppheva reint formelt, men blir ikkje handheva. «Uten en tråd» er tilgjengeleg, og finst m.a. i Jens Bjørneboe sine samla verk.
.jpg?ph=3ee4d447a3)
Dårleg julestemning med Jula
Vi hadde tenkt på det lenge. På den sida av huset som har sol på formiddag, burde vi ha hatt ei sittegruppe.
Torsdag sist veke skulle innkjøpet skje. Vi hadde eit ærend i Kristiansund, som vart kombinert med ein tur innom Jula. Der fann vi eit par stolar og eit bord som såg passande ut. Levert som flatpakke, rett nok. Men til og med eg, som blir aggressiv berre eg ser ein flatpakke på ti meters avstand, meinte at dette burde da gå bra.
Laurdag starta monteringa. Etter kvart vart det lite julestemning, for å seie det slik. For eit prakk! Eg begynte etter kvart å øse meg kraftig opp. Sjeldan har eit par halvferdige plaststolar vore så nære å bli til eit tre dagar forseinka St. Hansbål. Uhøviske ord om den kristiansundske handelsstand generelt og Jula spesielt sat laust.
Etter kvart fann mi tolmodige og forstandige Mette ut at prosjektet at måtte leggast på is, inntil vi vart fleire. Ho var faktisk samd i at dette ikkje gjekk med berre fire hender, men var samtidig lite imponert over humøret og språkbruken til gemalen.
Søndag kom Jorunn, lik mor si som berre det, på besøk for å hjelpe til. Den destruktive hamna i mindretal, og fann det rettast å oppføre seg som folk. Det hjelpte visst. I løpet av tjue minutt var i alle fall stolane montert.
No står dei der. Men måndagsmorgonen er grå, og den planlagte kaffestunda i praktmøblementet måtte avlysast. Er det ikkje typisk? Det er noko med desse flatpakkane. Heilt sikkert.
Eit historisk attentat og ei fornya odelslov
28. juni 2021 er det det 107 år sidan dei berømte skota i Sarajevo. Erkehertug Franz Ferdinand av Østerrike, den østerriksk-ungarske tronarvingen, og hustrua hans Sophie vart skotne og drept i Sarajevo. Attentatet leia til første verdskrig, da Østerrike-Ungarn stilte ultimatum til Serbia.
Same dato i 1974 kan ein fallert odelsgut merke seg at odelsloven vart endra, slik at jenter og gutar fekk lik odelsrett. Mi heilt subjektive meining er at odelsloven burde ha vore avskaffa. Det ligg mykje ulykke i kjølvatnet av denne loven.
Fint, også på ein grå dag
Lisjesundet er ein av favorittplassane mine i Bud. Utsikta er flott, og lyset skiftar ikkje berre frå dag til dag, men frå minutt til minutt. (Klikk for å forstørre).
Tjue år sidan glas og omn fór til vers
Tida går fort. Eg er inne i min 30. sesong som hytteeigar på Tæla. Stølen ligg ikkje lettvint til når noko tungt skal fraktast opp. Tre gonger har vi derfor brukt heltikopter til transport av større ting.
Timeprisen for eit helikopter kan i utgangspunktet verke høg. Men er du fleksibel og godt førebudd, og har avtale om at helikopteret tek oppdraget når det likevel fer forbi, blir dette faktisk nokså rimeleg. Et par-tre hiv tek ikkje meir enn sju-åtte timinutt.
Desse bilda er frå helikoptertransporten i juni 2001. Hytta skulle m.a. få nye glas og ny omn. Utstyret vart ordna til på Vollen utafor Gjeret, og som alltid var Gunnar primus motor. Da helikopteret kom, tok det ikkje lang tid før alt låg klart til utpakking utafor hytta.
Eg har bore opp nokre tonn med proviant og utstyr i sekken opp gjennom åra. Men helikopteret er det ingenting som slår! (Klikk på bilda for å forstørre).
Ein 50 år gammal heltedåd
Dette utklippet frå Tidens Krav 28. juni 1971 fortel om ein heltedåd på Sunndalsøra. Magnus Leirvik blir belønna av Garnegies Heltefond for å ha redda kameraten sin frå drukning. (Klikk på bildet, slik at du kan lese artikkelen).
Coop har gebursdag
Ein merkedag i Elvis-historia
Alle tilhengarar av Elvis Presley har ei spesiell hending å minnast 26. juni. På denne datoen i 1977 heldt han den siste konserten sin. 18.000 menneske såg showet i Indianapolis. Det skal ha fått ei sterkt varierande mottaking.
Elvis Presley døydde mindre enn to månader etter denne konserten. Han gjekk bort 16. august, 42 år gammal.
Meir stoff om den siste konserten finn du her.
Eit filmopptak frå same konsert kan du sjå her.
Kennedy sine historiske ord
26. juni 1963 heldt president John F. Kennedy sin berømte tale i Berlin, der han avslutta med «Ich bin ein Berliner». Fem månader seinare vart presidenten myrda.
Sommarminne frå 2013
Eit par trivelege sommarminne frå Tæla kan passe på ein grå laurdag. Bilda er tatt i juni 2013. Bildet over er frå eit triveleg lag i hytta, der vi frå v. ser Torbjørn, Klara, Ingebjørg, Mette og Erling.
Bildet under viser montering av skilt i motorsykkelvegen. Skiltet er laga av Torbjørn. (Klikk på bilda for å forstørre).
Ny videokommentar: Bunadsgeriljaen tek glansen av bunaden
Eg har aldri vore eigarmann av ein bunad. Etter at Bunadsgeriljaen no har gjort det gamle stasplagget til ei politisert aksjonsuniform, vil eg også for alltid bli bunadslaus.
Sjå videoen her.
Krigen som aldri tek slutt
Det er 71 år sidan Koreakrigen starta. Den braut 25. juni 1950, da Nord-Korea gjekk til angrep på Sør-Korea.
Krigen utvikla seg raskt til ein internasjonal konflikt, der både USA og Kina var innblanda. Fram til 1953, da krigen i praksis tok slutt, mista fleire milllionar menneske livet.
Reint formelt pågår krigen framleis, Det har aldri vorte inngått ein varig fredsavtale mellom dei to statane, snart 68 år etter at kamphandlingane vart avslutta.
Ein tur til Mora: Han vann Vasaloppet ni gonger
25. juni 1917 vart den svenske skilegenda Nils «Mora-Nisse» Karlsson fødd i Östnor i Mora i Dalarna. Han levde til 2012, og vart såleis ein gammal mann.
«Mora-Nisse» sitt namn er først og fremst knytta til Vasaloppet, som han vann ni gonger. Vasaloppet går mellom Sälen og Mora, som er ei strekning på 90 kilometer. På det meste deltok over 16.000 løparar. No er deltakarkvoten redusert til rundt 15.000.
Eg var innom Mora på ein ferietur i 2004. Det er ein triveleg svensk småby, der du også sommars tid blir påmint om Vasaloppet. Portalen ved målgang står fastmontert heile året, og byen har eit eige museum for Vasaloppet, Vasaloppets Hus. Her kan du m.a. sjå ein svært livaktig modell av Nils «Mora-Nisse» Karlsson.
Ein OL-vinnar ville ha fylt 70 år
24. juni 2021 ville den tidlegare langrennsløparen Ivar Formo ha fylt 70 år. Dessverre gjekk han bort allereie i 2006, da han drukna i ei råk i vatnet Store Sandungen i Nordmarka utanfor Oslo. Ulykka skjedde på 2. juledag.
Forma hadde ein lysande karriere i langrennssporet. Den første store triumfen var EM-gull som junior både individuelt og i stafett i 1970. Dei to andre på stafettlaget var Oddvar Brå og Iver Jønland.
Formo sin største bragd var OL-gullet på 50 km i Innsbruck i 1976. Det var den gongen Bjørge Lillelien lira av seg denne regla: «Saken er biff, saken er karbonade, saken er ertesuppe!» I OL i Sapporo fire år tidlegare tok Formo bronse på 15 km. Han vann også to OL-sølv og to VM-bronse i stafett.
I tillegg til dette må det nemnast at Ivar Formo vann seks NM-gull, han gjekk til topps i Birkebeinerrennet ein gong og han var i 1974 med på å ta tredjeplassen for Norge i VM-stafetten i orientering. Han han vart tildelt Egebergs ærespris i 1973, Holmenkollmedaljen i 1975 og Morgenbladets gullmedalje i 1976.
Etter idrettskarrieren hadde Ivar Formo suksess som forretningsmann. I ein periode var han også leiar i langrennskomiteen i Det internasjonale skiforbundet.
Jamaldringen Oddvar Brå fortalte i eit intervju med NRK at han snakka med Ivar Formo på vesle julaftan i 2006. Dei skulle feire nyttår saman. Dødsfallet vart eit forferdeleg sjokk for Brå, som til Aftenposten karakteriserte sin venn gjennom 43 år slik:
- Ivar satte seg alltid meget høye mål og jobbet hardt for å nå disse. Ofte kunne han virke litt streng utad, men hjertet var varmt. Han hadde omsorg for menneskene rundt seg.
Til minne om døyparen Johannes
Inntil 1770 var jonsok helligdag i Norge. I vår tid nøyer vi oss med bålbrenning i festleg lag.
24. juni blir kalla både jonsok, sankthans, jonsmesse, jons vake og johannesvake. Dagen er til minne om døyparen Johannes sin fødsel.
I Norge er St. Hans knytta til markeringa av sommarsolverv. Tradisjonen med bålbrenning kvelden før går langt tilbake i tid. Bålbrenning for å fordrive vonde ånder skal ha røter heilt tilbake til 400-talet.
St. Hans vert feira i ulik grad rundt om i Europa. I Sverige og Finland er det tradisjonelt berre jula som er ein viktigare festperiode enn midtsommar og johannus.
Stortingsvedtak om NRK
24. juni 1933 vedtok Stortinget kringkastingslova. Med denne vart all kringskastingsverksemd i Norge samla i eitt statleg selskap, Norsk Rikskringkasting.
Mirakel på St. Hanskvelden
23. juni 1998. Ein fotballkamp. Norge slo Brasil. Ein St. Hanskveld heilt utanom det vanlege.
Ingen nordmann som ber på eit snev av fotballinteresse, vil gløyme denne kvelden. Eg sat heime på Hjelset og såg på. Åleine. Da Kjetil Rekdal skulle ta det berømte straffesparket, gjekk eg ut på kjøkkenet og heldt for øyrene.
Etter å gradvis ha opna for hørselen igjen, forstod eg kva som hadde hendt. Eg kunne gå inn på stua og få med meg reprisene. Som for øvrig går den dag i dag...
«Mirakelet i Marseille» er denne kampen kalla. Fotballgeniet Egil Olsen leia det norske landslaget den gongen. Berre han, med sine kunnskapar og ekstreme taktiske eigenskapar, kunne ha greidd dette. Å overmanne lag, som på kvar enkelt plass hadde betre spelarar enn Norge, var spesialiteten hans.
Etter kampen mot Brasil venta Italia i åttandedelsfinalen. Norge tapte 0-1. Drillo har i ettertid karakterisert denne kampen som eit av sine mest bitre nederlag.
- Det at vi tapte kampen mot Italia ... kampen ble jo en nedtur. De var ikke gode på den tiden. Det VM-et var ikke bare seieren over Brasil og «halleluja», men også en gedigen skuffelse siden vi ikke gikk videre. Tapet for Italia er et av de største nederlagene mine i karrieren, uttala perfeksjonisten Drillo i eit intervju med Aftenposten i juni i fjor.
Kampen 23. juni 1998 sette landet på hovudet. I romsdalstraktene
var det veldig fint ver denne kvelden. Eg snakka med ein kar frå Kleive, som
låg ute på fjorden og fiska medan kampen pågjekk. Da han kom heim, visste han kampresultatet, utan å ha hatt verken radio eller TV i båten. Lyden frå verandaene
inne på land bar så godt utover fjorden at han fekk med seg det viktigaste.
Kongepar i 30 år
23. juni 2021 er det 30 år sidan Kong Harald 5 og dronning Sonja vart signa i Nidarosdomen.
For 73 år sidan på denne dagen vart Knut Hamsun dømt til å betale erstatning for si støtte til nazi-Tyskland under 2. verdskrig. Tre år før det, på St. Hanskvelden, danna Einar Gerhardsen si første regjering.
Den store lyrikaren Olaf Bull døydde på denne dagen i 1933, berre 50 år gammal.
St. Hansbål med kommunalt løyve
Dette bildet er frå Tæla i 2013. Mette og eg brenner St. Hansbål. Alt gjekk etter boka. Kommunalt løyve var innhenta på førehand.
Mektig hav og vakker blomster
NY VIDEO: Eg tok meg ein liten tur på kyststien på årets lysaste kveld. Veret var for det meste grått, før kveldssola til slutt braut igjennom.
Kyststien i Bud byr på mykje mektig havutsikt. Men også på marka rundt stien er det fint og fargerikt nok. I denne videoen får du litt havutsikt, men mest vakre blomster.
Sjå videoen her.
Kroning av kongelege og Guds hand
22. juni er dagen for kongelege prakt og fotballjuks av gudommelege dimensjonar.
For å ta det kongelege først: I 1906 var kong Haakon 7 og dronning Maud krona i Nidarosdomen på denne dagen. Fem år seinare vart Georg 5 krona til britisk konge. Han tok over etter Edvard 7.
I 1958 var det kong Olav 5 sin tur. Han fekk ikkje krone, men vart signa i Nidarosdomen 22. juni.
Så til jukset, på denne dagen som ifølge primstaven er til minne om dei tre martyrar: 22. juni møtte Argentina England til kvarftfinale i fotball-VM. Det var her Maradona scora ved hjelp av «Guds hand» - ein hands som skulle vise seg å bli historisk.
Maradona scora også eit mål til i denne kampen. Han dribla seg forbi fem engelskmenn og til slutt keeperen. Dette er karakterisert som «århundrets mål».
Årets lysaste dag: No snur sola
21. juni er sommarsolverv dette året. Sommarsolverv kan også inntreffe 22. juni, slik som vintersolverv vekslar mellom 21. og 22. desember. Eit vanleg folkeleg uttrykk er at «sola snur» ved sommarsolverv.
Wikipedia forklarar sommarsoverv slik: «Sommersolverv er tidspunktet når jorden er i det punktet av banen, der den nordlige halvkule heller sterkest mot sola. Når sola står i sør midt på dagen har den sin største høyde over horisonten i året, og det er den dagen som har størst daglengde. Ved Krepsens vendekrets når sola opp til senit midt på dagen på dette tidspunktet.»
Vintersolverv har også ein plass i folketrua. Frå gammalt av skulle ein ikkje gjere større arbeid på denne dagen, da det meste ville gå gale. Særleg var det vanleg med forbod mot såkalla «kringgjerning», arbeid der noko gjekk rundt. I enkelte område trudde folk at vatnet ved sommarsolverv først vart til vin, så til eiter og deretter til vatn igjen. Det var derfor farleg å drikke vatn denne dagen. Av same grunn burde ein heller ikkje vaske klede, da dei kunne bli øydelagde av eiter. Regn før sommarsolverv ga tørrver, og omvendt. (Kjelde: Store norske leksikon).
Meteor trefte Trysil og hamna på museum
Visste du at ein ekte meteor er utstilt ved Naturhistorisk museum? Det gjorde ikkje eg.
Men uansett har det seg slik at 21. juni 1927 fall ein 640 gram tung steinmeteoritt ned i Drevdalen, i daverande Hedmark fylke. Ei stor eldkule vart observert om morgonen over store delar av Austlandet. Lyset var skarpare enn sola, og det vart høyrt ein smell som knuste glasruter fleire stader. Etter ein månad vart meteoritten funnen ved garden Barflo. I dag er den utstilt ved Naturhistorisk museum.
Gitaristen med den magiske teknikken
Amerikanske countryartistar var ei tid svært populære her til lands. Mellom desse var gitaristen Chet Atkins.
Atkins var født i 1924, og ville 20. juni 2021 ha fylt 97 år. Den berømte gitaristen gjekk bort i 2001.
Chet Atkins hadde ein teknikk utanom det vanlege. Særleg fingerspelet vekte oppsikt. Gitaristar verda over har latt seg inspirere av dette. I eit intervju med NRK fortalde Øystein Sunde at konserten i Njårdhallen i 1964, der Atkins deltok saman med m.a. Jim Reeves, gjorde eit uutsletteleg inntrykk.
- Det var ei sterk oppleving å sjå Chet Atkins på fjernsynet. Fram til da hadde eg brukt vanleg plekter og spelt flakka-flakka-gitar. Men da gjekk eg over til fingerspel, fortel Sunde, som i 1971 fekk møte Chet Atkins ansikt til ansikt i Nashville.
Chet Atkins sine mest selde album er ifølge Store norske leksikon Teensville 1960; Chet Atkins' Workshop og Christmas With Chet Atkins frå 1961; Guitar Country frå 1964; More Of That Guitar Country frå 1965 og Chet Atkins Picks On The Beatles frå 1966. Atkins sine største countryhits er Mister Sandman og Silver Bell (saman med Hank Snow) frå 1954, Yakety Axe frå 1965 og Prissy frå 1966.
Her kan du høyre og sjå Chet Atkins spele ti av sine mest minnerike songar.
Dramatiske minne på ein fredeleg dag
To hendingar, som toler merkelappen historiske, er knytta til 20. juni.
På denne dagen i 1985 vart Arne Treholt dømt til 20 års fengsel for politisk spionasje, halvanna år etter at han vart arrestert. Retten meinte at han hadde avslørt militære og politiske hemmelegheiter for KGM og iraksk etterretning, Treholt avviste påstanden om spionasje, men vedgjekk at han hadde gitt frå seg graderte dokument mot betaling.
Arne Treholt vart benåda i 1992.
20. juni 1963 vart rapporten om Kings Bay-ulykka på Svalbard lagt fram. Rapporten retta sterk kritikk mot sikkerheita i gruveverksemda på Svalbard, og saka resulterte til slutt i regjeringskrise. 21 gruvearbeidarar mista livet i Kings Bay-ulykka, mellom dei kvennbørgardingen Martin Polden.
Ap-regjeringa gjekk av i august 1963, etter at SF og Finn Gustavsen sikra fleirtal for mistillt. John Lyng frå Høgre danna ny regjering. Men det tok berre tre veker før Gerhardsen og mannskapet hans igjen var på plass i regjeringskontora.
Eit jubileum i blått og kvitt
Laurdag 19. juni 2021 fyller Molde Fotballklubb 110 år. Klubben vart grunnlagt ni år etter stiftinga av Norges Fotballforbund, og tre år etter at Norge spelte sin første landskamp.
Eldsjela Klaus Andersen inviterte alle som var interesserte i fotball til eit møte på Utstillingsplassen i Molde 19. juni 1911 kl. 19. I samband med klubben sitt 35-årsjubileum i 1946, skildra Andersen den første treninga slik: «Det er riktig at det var meg som innbød til dannelse av Molde Fotballklubb. Hva jeg best erindrer fra denne tid er den første øvelsesdag vi hadde på Utstillingsplassen. Vi hadde ingen regler å gå etter. Det var vanskelig på den tid å få fatt på disse. Det eneste riktige ved dette spillet, var at vi hadde to goaler å sparke mot, og så sparket vi i øst og vest etter behag, bare vi ikke kom borti ballen med hendene, ellers var det ikke så farlig. Hadde nutidens ungdom sett denne kamp, ville de ha fått seg en hjertelig latter. Ja, sådan begynte den første spilleaften i Molde Fotballklubb.»
MFK er ein gammal klubb, men likevel ikkje ikkje gammal nok til å kome inn på lista over dei ti eldste eksisterande fotballklubbar i landet. Den ser ifølge VG slik ut: 1. Odd Grenland 31.03.1894, 2. Urædd FK 25.04.1894, 3. FC Lyn Oslo 03.03.1896, 4. Viking FK 10.08.1899, 5. Asker 14.12.1899, 6. FK Kvik 06.10.1900, 7. Gjøvik-Lyn 01.02.1902, 8. Fredrikstad 07.04.1903, 9. Sarpsborg FK 08.05.1903, 10. Ørn Horten 04.05.1904.
I dag er MFK ein stor og veldriven klubb, som gjennom åra har sikra seg tre seriegull og fire cupgull. (Kjelde: moldefk.no)
Kongeleg ekteskap i 45 år
19. juni 2021 kan kong Carl 16 Gustav og dronning Silvia feire 45 års bryllaupsdag. Silvia Sommerlath var frå Heidelberg i Vest-Tyskland, og kongen skal ha treft ho under OL i München i 1972.
Dei gifta seg i Storkyrkan i Stockholm, tre år etter at Carl Gustav hadde vorte konge.
Det svenske kongeparet har tre barn: Victoria, Carl Philip og Madeleine.
Teknologisk revolusjon: Vebju inn i videoalderen
For å hevde seg enda betre i den ubarmhjertige kampen om lesarane sin gunst, tek nok Vebju Media Ansnes steget inn i videoalderen. Vi tillet oss ei lita omskriving av Neil Armstrong sine berømte ord frå 20. juni 1969: That's one small step for mankind, one giant leap for Vebju».
Videoane vil kome med ujamne mellomrom. Dei mest regelmessige vil vere dei som ber overskrifta «Dag ut og dag inn», som - så sant eg er heime - blir publisert på fredagar.
Videoane vil du finne i menyen under VIDEO.
Den første videoen kan du no sjå her.
Historisk fotballseier - og gamle heltar som fyller år og forsvann
18. juni 1995 vann det norske damelandslaget i fotball VM-finalen mot Tyskland med 2-0. Dette er så langt første og einaste gong Norge har klart å sikre seg denne tittelen. Meisterskapet i 1995 var det andre offisielle VM for kvinner i FIFA-regi. Arrangørland var Sverige.
På denne dagen for 79 år sidan vart Paul McCartney født. Han og Ringvo Starr er dei to gjenlevande medlemmane av The Beatles. Ringo Starr fyller 81 år seinare i 2021.
Ein av våre store polarheltar, Roald Amundsen, døydde på
denne tida i 1928. Han forsvann rundt 18. juni nær Bjørnøya, som høyrer til
Svalbard. Amundsen deltok i ein aksjon for å redde rivalen sin Umberto Nobile.
Ei tid med mykje dramatikk
På Facebook-sida mi kjem det stadig opp minne knytta til Oppdølsstranda. Dette bildet er frå 17. juni 2013. «Anleggsarbeid i Oppdølsstranda. Da er det bare å vente...», står det under bildet. Arbeidet med den nye tunnelen pågjekk for fullt på denne tida, og dette var nok årsaka til ventinga. Oppdølsstrandtunnelen vart opna 15. august 2014.
Dei siste åra før tunnelen kom, var prega av fleire svært dramatiske hendingar i Oppdølsstranda. Den som aldri vil bli gløymt, er det enorme steinraset som gjekk søndag 24. august 2008. Steinblokker på storleik med ein personbil flaug gjennom lufta. Ein person vart hardt skadd. Det kunne lett ha gått så uendeleg mykje verre.
I realiteten var det dette raset som sette fart i arbeidet med å sikre stranda med ein ny tunnel. Det er fleire enn eg som tvilar på om det i dag hadde vore nokon Oppdølsstrandtunnel utan storraset i 2008.
Ein viktig merkedag
17. juni er Botolvsmesse, eller botsok, som dagen også blir kalla på norsk. Messedagen vart halden til minne St. Botolv, som var ein engelsk abbed som døydde omkring 680.
I Norge har Botolvsmesse vore ein viktig merkedag, også etter reformasjonen, sidan dette var samlingsdag for langtinga over heile landet. Dagen vart enkelte stader i Norge rekna som helligdag heilt ut på 1800-tallet. På primstaven er merket for botolvsmesse eit kors, ei krone eller ein bispestav. (Kjelde: lokalhistoriewiki.no).
Andre tider - andre summar
Politikarane hadde heit sikkert sitt å stri med i dei såkalla gamle dagar også. Det var vel like vanskeleg å få endane til å møtast da som no.
Men summane dei handterte var noko heilt anna enn i dag. I Tidens Krav 6. juli 1961 står det å lese om skulebudsjettet i Stangvik kommune. Det har ei ramme på netto om lag 277.000 kroner - altså pluss/minus halvparten av det ein lærar i dag tener i løpet av eit år.
Brutto lønsutgifter i folkeskulen er 213.000 kroner, medan tilsvarande kostnad i framhaldsskulen er på 21.000 kroner.
I nabokommunen Surnadal var den linedelte ungdomsskulen
starta opp på denne tida. Der gjekk også elevane frå Stangvik. For kommunen
medfører dette ei utgift på 34.000 til kroner skyss og innkvartering, samt 36.800
kroner i tilskot til Surnadal kommune.
«O salige stund utan like»: Ein uforgløymeleg konsert
Nokre minner varer lenger og sit sterkare i enn andre. Eg plukkar fram eit par bilde frå konserten med Roger Waters, legendarisk bassist og frontmann i Pink Floyd, på det som i dag heiter SR-Bank Arena i Stavanger. Det skjedde i 2006, så det er faktisk 15 år sidan. Tida går fort.
Eg har opplevd nokre konsertar opp gjennom åra. Dette vart ein av dei største. Roger Waters er etter mi meining eit musikalsk geni. Det han trylla fram saman med bandet sitt, stod ikkje noko tilbake frå det han har prestert saman med Pink Floyd.
Ein er alltid litt usikker før møtet med store stjerner. Er dei i dårleg eller godt humør, blir konserten lang eller kort, spelar dei ugudeleg høgt - ja, spørsmåla kan vere mange. Det viste seg at Roger Waters var i perlehumør, og lydkvaliteten var fenomenal.
Da bandet gjorde teikn til å forlate scenen etter ein snau time, trudde eg det var slutt. Men så seier Waters: «We will be back in few minutes». Sikkert ekstranummer-greier, tenkte eg. Så kom dei tilbake - og dundra til med heile «Dark side of the moon». Tre kvarter! For ei oppleving! Eller som det står i påskesalmen: «O salige stund utan like».
Historiske fotballkampar
Dei spelte fotball i gamla dagar, også. 16. juni 1918 13 år etter unionsoppløysinga med Sverige vann Norge sin første landskampseier. Vi slo 3-1 Danmark i ein vennskapskamp på Gamle Frogner stadion.
På dagen 16 år tidlegare vart den første norske cupfinalen spelt. Grane (Nordstrand) slo Odd 2-0.
Aluminiumsgiganten i støypeskeia
I Tidens Krav datert 13. juni 1951 finn vi eit stort oppslag om det komande aluminiumsverket på Sunndalsøra. Verket vart sett i drift i 1954, men planlegginga starta naturlegvis mange år før.
Tidens Krav slår fast at fabrikken vil få «kjempemessige dimensjoner». Utbyggingskostnaden var rekna til 206 millionar kroner, og det var behov for å tilsette mellom 800 og 900 arbeidarar - eller «mann», som det het den gongen.
Den enorme tilstrøyminga av arbeidskraft gjorde at det
måtte skaffast husvære til om lag 400 familiar, i tillegg til like mange hyblar
og enkeltom. Tidens Krav meinte å vite at det var kommunen som måtte løyse desse
store oppgåvene.
Klikk på bildet av artikkelen, gjerne to gonger, slik at den blir lesbar.
Vi gledde oss for tidleg
I fjor på denne datoen, 15. juni, starta ei forsiktig gjenopning av landet. Norge opna grensene mot dei nordiske landa (i Sverige berre Gotland). Idretts- og svømmehallar og treningsstudio kunne igjen takast i bruk.
Lite visste vi da om kva som seinare skulle kome...
15. juni er Vitusmesse, i den kyrkjelege festkalenderen oftast kallla Viti, Modesti et Crescentie mart. På denne dagen kunne folk som leid av sanktveitsdans påkalle St. Vitus.
Fleire kjente norske personar er fødde på denne dagen: Komponist Edvard Grieg (1843), tidlegare sentralbanksjef Hermod Skånland (1925), politikar Erling Folkvord (1949) seglar Linda Andersen (1969) og fotballspelar Tore Andre Flo (1973).
Folk som har levd ei stund vil hugse dei strenge reglane for blending under krigen. På denne tida i juni 1940 var reglane innførte, og det måtte passast nøye på. I første halvdel av juni 1940 hadde 40 personar i Oslo, og heile 350 i Bergen, fått bot for dårleg blending.
«Tiden leger alle sår, også hår»
Nye tider skapar nye problem. Går vi femti år tilbake i tid, og vel så det, var ei av utfordringane til foreldregenerasjonen at gutane nekta å klippe seg. Dei skulle ha langt hår. Gjennombrotet til grupper som Beatles, Rolling Stones, Who og mange fleire sette griller i hovudet på den oppveksande slekta.
Etter kvart vart utfordringane uhandterlege. Men foreldrekapitulasjonen skjedde først etter at eg vart konfirmert.
I juni 2021 er det femti år sidan eg gjekk for presten. Før den store dagen måtte eg til frisør. Far min kjørte meg til Skei, og eg ante det verste. Da eg var komen opp i stolen spurte frisøren: «Ska'n kommfærmerast na kar'n der?» Jau da, mitt faderlege opphav kunne stadfeste at det stemte.
Dette må frisøren ha oppfatta som eit klarsignal til å gå særs grundig verks. Han greip til ei maskin, og få minutt seinare var eg snauklipt. Skaden var total - og på kort sikt uoppretteleg. Frisøren meinte derimot at sveisen no var anstendig for ein konfirmant, og han som betalte likeså. Sjølv var eg vel bortimot sjokkskadd. Mor mi braut heller ikkje ut i ellevill jubel da den håpefulle kom heim - for å seie det veldig beherska.
Men konfirmert vart eg, og dagen vart akkurat så minnerik og vellukka som eg hadde håpa på. Den minimalistiske hårsveisen la ikkje ein dempar på noko som helst.
Det vart deretter inngått eit slags kompromiss mellom dei to leirane i Utigard. Sidan far min hadde fått det som han ville til konfirmasjonen, oppnådde eg og mor mi aksept for at fotograferinga hos Børre Strand måtte utsettast lengst mogleg, slik at håret vaks ut igjen. Det hjelpte litt. Men som bildet viser, var det framleis få teikn til det som på den tida - med ikkje så reint lite forakt - vart kalla «bitelssveis».
I dag er dette berre ei artig historie. Veldig alvorleg var vel ikkje tildraginga den gongen, heller. Og som sagt, det gjekk ikkje lenge før alle hårprinsipp måtte vike, både i Utigard og dei fleste andre heimar. To år seinare vart bror min konfirmert. Han såg ut som ein hårvott. Eg, som to år tidlegare vart konfirmert og no var gymnasiast, sprada rundt med hår nesten ned til skuldrene.
Ein laurdagskveld nokre år etter konfirmasjonen var eg og min gode ven Bjarne på besøk i eit hus på Eidet. Der sat to snerte jenter frå Bøfjorden barnevakt. Det gjekk slik til at den eine av dei klipte meg. Diplomaten Bjarne konkluderte på dette viset da verket var fullført: «Tiden leger alle sår, Lars. Også hår».
Desse trøystande orda hadde gjort godt etter konfirmasjonsklippen, også. Men dessverre var ikkje Bjarne med.
Eit proffdraum som brast
I Tidens Krav si utgåve frå 13. juni 1951 finn vi eit artig apropos til dagens EM i fotball. På side 1 står ein notis om fotballspelaren Karl Skifjeld frå klubben Pors. Han hadde fått eit tilbod om 125.000 kroner i «transførsum», og vidare 900 kroner per månad i fast gasje pluss bonus, om han teikna kontrakt med den italienske klubben Fiorentina. Skifjeld vurderte tilbodet som interessant.
Historia fortel at det ikkje vart nokon proffkontrakt. Ein skade skulle vise seg å vere så alvorleg at heile proffeventyret gjekk i vasken.
Summane Skifjeld gjekk glipp av verkar ikkje imponerande i dag. Likevel: I 1951 utgjorde 125.000 kroner ca. 15 gjennomsnittlege norske årsløner og tilsvarar i 2021 over 2,3 mill kroner.
Eit luftig jubileum
Preikestolen i Lysefjorden er eit av landets mest besøkte turistmål. Eg har vore der fleire gonger. I år er det 20 år sidan den første turen, da desse bilda vart tatt.
Over 330.000 turistar besøkte Preikestolen i 2019. Mykje har skjedd sidan eg var der første gongen. Besøket er fleirdobla, og traseen er enda meir tilrettelagt for turistane enn den var for 20 år sidan.
Turen til Preikestolen er ikkje spesielt krevjande, og du treng heller ikkje å vere hausterk for å gjennomføre den. Men oppe på platået er det greit å ikkje briske seg for mykje. Frå kanten er det over 600 meter rett ned i fjorden.
Etter at den undersjøiske tunnelen mellom Stavanger og Tau kom, er det no ikkje meir enn ca. 45 minutt kjøring mellom sentrum av byen og parkeringsplassen ved Preikestolhytta.
10. juni 1945: Kamphandlingane over
Avgjerande krigshistoriske hendingar knyter seg til datoen 10. juni. Det var på dennen dagen i 1945 at kapitulasjonsavtalen mellom Norge og Tyskland vart underteikna. Dette skjedde på Britannia Hotell i Trondheim, som var under tysk kontroll.
Kampane i Norge varte i to månader. Styrker frå Norge, Storbritannina, Frankrike, Polen og Tyskland deltok. Bakgrunnen for kapitulasjonen var at Tyskland gjekk til angrep på Frankrike. Dermed trong dei allierte alle sine styrker der. Dei ga opp kampen i Nord-Norge og trekte seg ut.
Kapitulasjonsavtalen var eit omstridd dokument. Historikarar har i åra etterpå kome med ulike versjonar av korleis teksten skal tolkast, og kva avtalen eigentleg innebar.
To utgåver av juni
Juni og juni er to forskjellige ting. Her er to bilde som viser nettopp det. Det øvste bildet er tatt på Tæla 3. juni 2005, det under 4. juni 2021.
Så er det vel, når alt kjem til alt, desse variasjonane som er med på å gjere fjellet så fascinerande. Tæla tek vennleg imot deg. Men ansiktsuttrykket er ikkje alltid det same.
Eit knyttneveslag eg aldri gløymer
9. juni 2021 ville Jon Lord, legendarisk keyboardist i gruppa Deep Purple, ha fylt 80 år. Han var ein fenomenal musikar, som etter mi meining var hovedmannen bak den heilt spesielle Deep Purple-sounden som oppsto med Mark II-besetninga.
Eg gløymer aldri da eg som 16-åring høyrde orgelsoloen på Highway Star for første gong. Snart femti år seinare kjenner eg framleis etterverknadane av dette musikalske knyttneveslaget.
For ein mann du var, Jon Lord!
Det blir meir om Jon Lord, som døydde 16. juli 2012, på Vebju Media Ansnes under Min musikk litt seinare.
Lytt til Highway Star her.
Kolbjørn med laksen og ei skidronning
Primstaven er merka som Kolbjørn med laksen 9. juni. Kolbjørn med laksen var messedag for den irske helgenen Columba, Skottlands apostel. Med denne dagen begynte den eigentlege sommaren. Primstavteiknet er fisk/laks. Laksen gjekk no opp i elvene.
Kolbjørn sin dag er også Berit Aunli sin dag. Ho har gebursdag 9. juni. Etter som ho er av den gylne 1956-årgangen, har ho no vorte 65 år.
Berit Aunli er ei av våre største skidronningar. I VM i Oslo i 1982 tok ho tre gull, og to år seinare, under OL i Sarajevo, var ho med på det norske laget som tok stafettgull.
Minnerik rundtur i mektig natur
6. juni 2021 vart dagen for ein retteleg rundtur: Bud - Åndalsnes - Valldal med avstikkar til Tafjord og den gedigne demninga ved Zakariasvatnet - Vestnes - Molde - Bud. Eg og Mette hadde med våre respektive mødre/svigermødre i baksetet, så vi var fire i bilen.
Denne turen, der Trollstigen inngår som eit høgdepunkt, byr på storarta naturopplevingar på rekke og rad. Dette er eit område der satsing på reiseliv verkeleg har gjeve resultat. Åndalsnes med Romsdalseggen, Rampestreken og den nye gondolbanen, Trollstigen med dei spektakulære utsiktspunkta og det flotte anlegget på toppen, den turistvennlege valldalsbygda med m.a. Gudbrandsjuvet - ja, ein kan lage ei lang liste. Og fer du først til Valldal, er jo Geiranger heller ikkje langt unna.
Demninga ved Zakariasdemninga er ca. 100 meter høg. For ikkje lenge sidan såg vi deltakarane i Kompani Lauritsen rappellere ned her. Når ein står på toppen og ser ned i den nifse avgrunnen, er det lett å forstå at dei var redde!
Ein minnerik søndag vart det. Turen er med dette anbefalt.
Skikongen ville ha fylt 80
5. juni 2021 ville VM-kongen frå 1966, Gjermund Eggen, ha fylt 80 år. Eggen døydde 6. mai 2019. Tvillingbroren Jo, som også var VM-deltakar i 1966, lever framleis.
Gjermund Eggen ruver i den norske skihistoria. 1966 var hans store år. Seinare klarte ikkje Eggen å leve heilt opp til prestasjonane i Nordmarka.
Men VM-triumfane gjorde han umåteleg populær. Truleg mykje meir populær enn kva vi i dag er i stand til å forstå. Han ga ut sjølvbiografien «3 x gull» i samarbeid med Stein Berg i 1966. Året etter vart han platestjerne med «Engerdalsvalsen», som selde til sølvplate (25.000 eks), og han turnerte saman med Dizzie Tunes. I åra 1966 og 1967 var det ei tidobling i talet på nyfødde ungar som fekk namnet Gjermund her til lands.
Den enorme populariteten førte til reine folkevandringa til Eggen sin heimplass i Engerdal, Hylleråsen. Turistane ville sjå kor skihelten kom frå. Så lenge Gjermund Eggen levde, kom det busslastar med folk til Hylleråsen. Sjølv meinte han at han hadde tatt imot rundt 60.000 turistar i åra etter VM-eventyret.
Gjermund Eggen var ein stillfaren og sympatisk idrettsmann. Han ga skiinteresserte som er gamle nok til å hugse VM-dagane i Oslo minne for livet.
Ein krig mellom mange
Det er ikkje lett å halde styr på alle krigar i Midt-Austen. 5. juni 1967 starta ein av dei mest kjente, den såkalla seksdagarskrigen, etter omfattande israelske flyangrep. Våpenkvile vart underteina 10. juni. Da hadde Israel erobra Sinai og Gaza frå Egypt, Vestbredden med Aust-Jerusalem frå Jordan og Golanhøgdene frå Syria.
Nytt Kennedy-mord rysta verda
Fem år etter presidentdrapet i Dallas, vart USA og verda for øvrig rysta av nok eit Kennedy-mord. 4. juni 1968 vart Robert F. Kennedy, bror til John F. Kennedy, skoten på eit valmøte av ein palestinsk immigrant. Kennedy døydde dagen etter.
Robert Kennedy var justisminister i broren si regjering, og heldt fram i same posisjon under Lyndon B. Johnson.
16. mars 1968 erklærte Robert F. Kennedy seg som presidentkandidat for demokratane. To veker seinare trekte Johnson sitt kandidatur, mellom anna fordi krigen i Vietnam ikkje hadde utvikla seg som forventa.
Republikanaren Richard Nixon vann til slutt presidentvalet i 1968.
Ei anna stor hending på denne dagen skjedde i 1888, da Fridtjof Nansen og ekspedisjonen hans forlet Island for å krysse Grønland på ski. Dei nådde austkysten av Grønland 17. juli. Ekspedisjonen vart sittande fast i isen, og var nær ved å omkomme. Dei klarte til slutt å ta seg inn til land.
Kveldstur til Mellingsetra
Her er eit fotominne frå Mellingsetra i Søyådalen. Eg og mor mi er på kveldstur, og datoen er 2. juni 2015.
Ein fin tur og - ikkje minst - ein flott støl.
Det går mot sommar - og da kjem havskodda
Eg ser på Yr, som fortel at eg skulle ha sete ute på verandaen og sola meg i 16-17 varmegrader. Likevel heng skodda tjukt over Buaværet, og temperaturen ligg rundt 11-12 grader.
Slik har det vore fleire dagar no. Havskodda kan ingen forutsjå, ikkje eingong meteorologane. Fenomenet er godt kjent her ute ved havet, og særleg denne tida er svært utsett. Vatnet i havet er kaldt enno. Når den brått varme lufta legg seg over vassflata, kjem skodda. Veldig fort - og nesten fascinerande lokalt.
Men det går seg vel til. Når denne dagen, 2. juni, glir over i kveld, skal eg vere komen opp på Tæla. Det blir eit par døgn fram mot helga, og så eit par-tre dagar i starten av neste veke. Kneet til Mette er ikkje i Tæla-stand enno. Men det går raskt framover. Om ikkje lenge håpar vi å kunne vere to på hytta igjen - slik vi helst vil ha det.
2. juni 1947 gjekk «Barnetimen for dei minste» på lufta for første gong. Programmet var meint å vere eit tilbod til dei aller yngste. «Barnetimen», som vart omdøypt til «Laurdagsbarnetimen», hadde gått fast i radioen sidan 1924. «Barnetimen for dei minste» vart sendt alle kvardagar i mange tiår, før programmet vart nedlagt i 2013. «Laurdagsbarnetimen» vart tatt av plakaten tre år tidlegare.
Elles er ei av dei største hendingane som er knytta til denne datoen i
nyare tid kroninga av dronning Elizabeth 2. Det skjedde i 1953, og ho sit altså
på trona enno.
Stikk ut-målet Gulberget: Beskjedent fjell med ei fenomenal utsikt
Gulberget er ikkje verdas høgaste fjell. Men med sine 160 m.o.h. er Gulberget det høgaste i Bud.
Utsikta som møter deg frå toppen er rett og slett heilt fenomenal. Herifrå ser du til alle kommunane i Romsdal, og mykje meire til.
Gulberget består av fleire toppar. Vil du nå dei alle, får du ein flott rundtur i lett terreng på om lag ein time. Det høgste punktet er Gussperhaugen med den karakteristiske masta, der det i år er Stikk Ut-post.
Det finst fleire ruter opp til Gulberget. Den mest bruka startar frå gravplassen i Bud. Dette er også kortaste veg opp til Gussperhaugen, som igjen er eit fint utgangspunkt for å ta runden oppe på fjellet.
Rett som det er treffer eg på utanbygds folk som besøker Bud for å gå kyststien og kanskje i tillegg kjøpe seg ein betre middag. Mitt tips er: Ta turen opp på Gulberget også. Du vil ikkje bli skuffa.
Eit banebrytande album og ein flypioner
1. juni er ifølge primstaven Nikodemusmesse. På denne dagen i 1967 ga Beatles ut sitt berømte album «Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band». Plata er rekna for å vere det første konseptalbumet innafor populærmusikken.
Albumet toppa listene i Storbritannia i 27 veker etter at det kom ut.
På denne datoen i 1912 vart Hans Fleischer Dons den første nordmann som flaug eit motorisert fly i Norge. Han gjennomførte prøveturen med flyet «Start» på eit jorde i Borre. Den første offisielle turen vart gjort seks dagar seinare, med 10.000 tilskuarar til stades.
Seks år sidan ein travel bokvår
Sidan kalenderen viser 31. mai, fell det lett å mimre litt om Søyådalsboka. Boka vart lansert under Vårsøghelga i Bondehuset i Stangvik på denne dagen for seks år sidan. Over hundre interesserte møtte opp, så det vart ein stor dag.
Nokre dagar seinare signerte vi bøker på NMS Gjenbruk på Skei, godt assistert og traktert av dei trivelege butikkdamene Gudrun Bele og Kirsti Skei. Mange stakk innom for å slå av ein prat, og vi fekk selt ein del bøker. Aller trivelegast var besøket av Reidar Aasen, som påskjøna dei tre forfattarane med kvar sin flotte kniv.
Med unntak av Kvenndalsboka, har vi framleis både Søyådalsboka og dei
tre Skarfjell-bøkene på lager
Eit trist 100-årsminne
31. mai 2021 er hundreårsdagen for dei forferdelege raseopptøyene i byen Tulsa i USA. Over 300 farga vart drepne av den kvite mobben, som til og med angreip det svarte nabolaget Greenwood med private fly.
Godt over 1.200 leilegheiter og forretningar, i tillegg tuil kyrkjer, skular og sykehus, vart øydelagde. Forutan dei drepne, vart 800 skadde sendt til sjukehus og om lag 10.000 personar vart heimlause.
Tysdag 1. juli skal president Joe Biden besøke Tulsa for å markere 100-årsdagen. Da president Donald Trump i si tid heldt folkemøte i byen, provoserte han dei svarte med ikkje å nemne massakren, som framleis blir omtala som eit ope sår i Tulsa.
Ein dag da idrettsfolk fyller år
Blant mange som fyller år 31. mai, er fire godt kjende idrettsutøvarar. Skihopparane Roar Ljøkelsøy og Toni Nieminen har gebursdag på denne datoen. Ljøkelsøy, som er født i 1976, vart verdsmeister i skiflyging individuelt og for lag både i 2004 og 2006, og tok bronse individuelt og for lag i OL i Torino i 2006. Han har også to sølv og to bronse individuelt i VM, og det same for lag.
Toni Nieminen er eitt år eldre. Under Albertville-OL 1992 tok han gull både individuelt og for lag. Same året vann han Hoppuka og verdscupen, berre 16 år gammal. Seinare gjekk det ikkje så bra med finnen. Men i 1994 var han den første som gjennomførte eit ståande hopp på over 200 meter.
Langrennsløparen Frode Estil kom til verda 31. mai 1972. Mellom mange store prestasjonar er den største bragda hans OL-gull på 10+10 jaktstart i 1972. Svømmaren Irene Dalby, som kan vise til to EM-gull, fyller 50 år i dag, og den meritterte fotballspelaren Arne Larsen Økland rundar 67 år.
Holmar som skapte TV-kjendisar
Notholmen er ein fredeleg idyll rett utanfor Vikan i Hustadvika kommune.
I vinter gjekk det ein serie på NRK1 frå Notholmen. Eit ungt par, ho med røter i området, budde der i eit halvt år. Programma var trivelege å sjå på. Men noko ekstremliv var dette slett ikkje. Sjåarar som ikkje er kjende i området, ville nok ha blitt overraska over å oppdage at Notholmen ligg berre få meter frå land. Ein treng heller ikkje båt for å kome seg dit.
Rett utanfor Notholmen finn vi Skutholmen, der einebuaren Asbjørn heldt til. Han budde på holmen gjennom heile sitt liv, heilt til han for ikkje så lenge sidan måtte flytte på institusjon. I 2014 sendte NRK eit eige program om einebuaren Asbjørn Skutholm.
Dette er med andre eit område der folk har det med å bli TV-kjendisar.
Programmet frå Skutholmen kan du sjå her.
Kappløpet mot Mars vart avgjort
30. mai er det femti år sidan Mariner 9 vart skoten opp. Dette var den første romsonden som gjekk i kretsløp rundt mars. Dermed greide USA å slå Sovjetunionen i kappløpet om å nå den fjerntliggande planeten.
Mariner 9 kartla 85 prosent av Mars si overflate. Mellom anna sendte den bilde av den største vulkanen i solsystemet, Olympus Mons. Forskarane fekk også foto av Mar-månene Phobos og Deimos.
På dagen fem år tidlegare skaut amerikanarane opp Surveyor 1. Dette var den første amerikanske sonde som mjuklanda på månen.
Ei legende fyller år
29. mai fyller vokalist, pianist og komponist Gary Brooker 76 år. Heilt sidan Procol Harum vart starta på 1960-talet har Brooker vore frontfigur og sjef i gruppa. Han er ei levande legende.
Procol Harum og Gary Brooker vil for alltid vere uløyseleg knytta til songen «A whiter shade of pale», som kom ut i 1967. Dette vart ein hit heilt utanom det vanlege, og skal vere den mest spela songen i Storbritannia dei siste 75 åra. Den er den dag i dag ofte å høyre på norsk radio.
Etter mi meining er Procol Harum eit av dei beste banda som nokon gong har eksistert. Bortsett frå ein pause frå slutten av 70-talet og fram til 1991, har dei halde det gåande sidan 1967. Gjennom åra har gruppa gjeve ut fjorten studioalbum. I 1972 kom den fantastiske liveplata saman med Edmonton Symphony Orchestra. I dei seinare åra har m.a. liveplata «In Concert with the Danish National Concert Orchestra and Choir» kome til. Den vart utgjeve i 2009, og er utruleg nok nesten på høgde med Edmonton-albumet.
I samlinga mi står alle platene til Procol Harum. Det er ein stor musikalsk skatt.
Eg har fått med meg fire konsertar med Procol Harum. Den femte var planlagt i fjor vår, men koronaen kom i vegen. Etter den svært imponerande konserten i Drammen for tre år sidan var eg og broder Ole Magne så heldige å få helse på og slå av ein liten prat Gary Brooker. Ei stor stund for to enkle kvennbøgardingar, som gjennom eit langt liv har bruka ubegripeleg mykje tid og pengar på musikk.
Håpet om å få oppleve konsert nummer fem med Procol Harum lever i høgste grad. Eg ser at gruppa planlegg nye turnear.
Eg gratulerer min store musikalske helt med dagen.
Dei to første på Mount Everest
Edmund Hillary frå New Zealand og Tenzing Norgay frå Nepal nådde 29. mai 1953, som dei første menneska i historia, toppen av Mount Everest.
På slutten av oppstigninga måtte dei forsere ein tolv meter høg steinvegg. Dei fann ein sprekk, og klarte å ta seg opp.
Opphaldet på toppen varte i eit kvarter. Hillary tok eit bilde av Tenzing. Tenzing la igjen ein sjokolade i snøen som ei offergave, og Hillary la igjen et kors. Fordi Tenzing ikkje visste korleis han skulle bruke eit kamera, er det ingen bilde av Hillary der. (Wikipedia)
Fem år sidan vi vart prisvinnarar
På Facebook blir eg påmint om at det i dag, 28. mai, er fem år sidan eg, Torbjørn og Erling mottok Kleivaprisen for bøkene om Kvenndalen og Søyådalen.
Sjølv om heider og ære ikkje har vore drivkrafta vår i bokarbeidet, var det likevel stas å få denne påskjøninga. Litt stolte av å stå på den celebre lista over prisvinnarar meiner eg vi har grunn til å vere.
Bildet er frå overrekkinga på Kleivakvelden. Torbjørn held takketale. Eg og Erling vurderte det slik at det var minst sjanse for han skulle dumme seg ut. Derfor fekk Torbjørn oppgåva - som han sjølvsagt løyste på aller best vis.
No kan vi sjå tilbake på fem bøker. Neppe vil dei få ein brei plass i verdslitteraturen. Men forhåpentleg har vi sett eit lite lokalhistorisk fotefar etter oss, slik at komande generasjonar kan få lære om korleis det var på Eidet i det som etter kvart vil bli både dei gamle og dei eldgamle dagar.
Heilt great, for nokre få
Her i vinter var eg ein tur på Rørøs. Det einaste hadde med meg derifrå, var denne framifrå t-skjorta.
Som regel blir det til at vi handlar på Bunnpris her i huset. Men eg slår gjerne eit slag for samvirkelaget, og ikkje minst den nostalgiske S-en. Det vart liksom litt meir urbant på Eidet, da skiltet med oransje S på kvit bakgrunn kom opp på bua ein gong på 60-talet.
Så kan ein vel seie at samvirkelaget ikkje er kva det ein gong var. I dag badar toppsjefane i Coop-systemet i milllionlønningar. Sjefen over alle sjefar i Coop Midt-Norge har ei årsløn verdt meir enn 11 millionar kroner. Medlemmane sit på si side att ribba for makt og med eit berre symbolsk kjøpeutbytte.
Det er med andre nokre få som har det veldig great, medan mange tilsette rundt om i butikkane jobbar på minstelønn.
Da bombene regna over Norge
27. mai 1940 vart Bodø lagt i ruinar, etter eit massivt tysk bombeangrep. I løpet av to timar slapp flya 70 tonn bomber over byen. Med unntak av rundt 1.500 personar, var innbyggarane evakuerte før angrepet. 15 menneske mista livet.
420 av dei 760 husa i Bodø var jamna med jorda. I dag finst det få bygningar som er eldre enn 1945 i nordlandsbyen.
I samband med krigsutbrotet vart ei rekke byer og tettstadar i Norge øydelagde av tyske bomber. Det gjaldt m.a. Elverum, Nybergsund, Åndalsnes, Namsos, Steinkjer, Molde, Kristiansund, Kristiansund, Dombås, Grong, Harstad og Narvik.
Italiensk utom landa
Eg har lært meg at når folk i Bud tek seg ein tur ut på svaberga, så er dei «utom landet». Uttrykket betyr «på hi sida av været, ut mot Hustadvika».
Dette er eit fotominne frå torsdag 27. mai 2018. Da tok eg og Mette ein tur utom landet. Det var ein reint så vakker kveld, og sanneleg fekk vi ikkje besøk av ein italienar med på kjøpet.
Cruiseskipet AIDAsol er 250 meter langt og 32
meter breitt. Ein flott båt, som saman med alle dei andre cruiseskipa som
vanlegvis er å sjå på Hustadvika har vore borte sidan 2019.
I kveld gjeld det å vere sterk i overtrua
Eg både gler og gruer meg til kveldens finale i Europaligaen. Skal Ole Gunnar Solskjær, halvt bøfjording som eg, greie å ta den første tittelen sin med Manchester United? Eg er nødt til å sjå på. Men det kan bli uuthaldeleg.
Med litt overtru som ballast, kjenner eg meg likevel, inst inne, nokså trygg på seier til Manchester. Det skuldast at talet 26, suksess, Manchester United og Ole Gunnar Solskjær er fire ting som heng nært saman. Høyr berre her:
- Årets finale i Europaligaen blir spela 26. mai.
- Den berømte Champions League-finalen i 1999, der Ole Gunnar Solskjær avgjorde
på overtid, vart spela 26. mai.
- Klubblegenda Sir Matt Busby er født 26. mai.
- Ole Gunnar Solskjær har gebursdag 26. februar.
- Kona til Manchester United-manageren har gebursdag på 26.
- Ole Gunnar Solskjær og kona gifta seg på den 26.
Så kan det gå galt? Sjølvsagt. Til sjuande og sist blir kampen avgjort ute på banen. Men eg klamrar meg til talet 26 og er sterk i overtrua.
Solnedgang og fullmåne i Bud
Hans Børli
Ein westernhelt ville ha fylt år
Ein av dei mest berømte westernskodespelarane gjennom tidene, John Wayne, vart født 26. mai 1907. Han deltok i heile 250 filmar. Wayne vann Oscar for beste mannlege hovudrolle for rolla i filmen Jente med mannsmot (1969).
John Wayne døydde i 1979.
Postkontora som forsvann
I 2022 vil det vere kun seks postkontor att i Norge. Eitt av dei ligg i Longyearbyen, resten i Oslo. Frå å vere eit samlingspunkt i nær sagt alle krikar og krokar av dette landet, vart postkontoret gradvis ein serviceinstitusjon som verken kundane eller Postverket sjølv hadde bruk for. Når sjefane i Postverket mottok protestar frå fjern og nær kom dei ikkje per brev, men mest på telefaks.
Nokre tal henta frå Wikipedia viser ei utvikling som nesten kan verke brutal:
I 1950 var det 3641 postkontor (fordelt på 4771 poststader).
I 1960 var det 3656 postkontor (fordelt på 4853 poststader).
I 1970 var det 3040 postkontor (fordelt på 3514 poststader).
I 1980 var det 2724 postkontor (fordelt på 2909 poststader).
Den store omstillinga starta på 90-talet. Oppslaget frå avisa Glåmdalen gir eit godt bilde på korleis folk reagerte. Eg har sjølv vore med på å lage mange liknande oppslag. Det var ramaskrik og dommedagsprofeti overalt. Vart postkontora nedlagde kom ikkje folk til å treffe kvarandre meir, fråflyttinga ville skyte fart og bygder og grender skulle til slutt bli avfolka.
Mange utkantar i Norge slit med nedgang i folketalet. Men det vil vere ei svært avansert vitskapeleg øving å bevise at mangelen på postkontor, mange var opne berre nokre få timar midt på dagen, har skulda. Grunnane er heilt andre. Eg tenker ofte på Torjulvågen i samanhengar som dette. Der var det rabalder da først postkontoret, og deretter skulen, forsvann. I dag har bygda Tingvollost, som betyr uendeleg mykje meir for Torjulvågen enn kva skule og postkontor gjorde til saman. Nokon svarar på omstilling med kreativitet og pågangsmot. Andre gir opp.
Om nokon saknar postkontoret, må vel det først og fremst vere av nostalgiske grunnar. Datateknologi og Post i butikk gjev oss det vi treng - ja, mykje meir enn kva vi for eit par tiår sidan var i stand til å fantasere om.
Ein draum om Månen
John F. Kennedy hadde ikkje vore president i meir enn snaue fem månader, da han 25. mai 1961 tok til orde for å sende menneske til Månen innan utgangen av 60-talet. Forslaget vart fremma tjue dagar etter den første bemanna amerikanske romferda, Freedom 7.
Det enorme Apollo-programmet vart sett i verk, og åtte år seinare gjekk Kennedy sin draum i oppfylling. Det fekk han ikkje sjølv oppleve. Men da Apollo 11 landa på Månen 20. juli 1969, vart det plassert ein blomsterbukett ved grava til Kennedy. På kortet stod det: «Mr. president, the Eagle has landed.»
Eit ikon fyller 80
59 år etter at han debuterte som plateartist, fyller Bob Dylan (født Robert Allen Zimmerman) 24. mai 80 år. Sidan 1962 har Dylan gjeve ut 38 studioalbum, 92 singlar, 10 konsertalbum, 15 album i Bootleg Series og 19 samlealbum.
Få har prega populærmusikken det siste halve hundreåret sterkare enn Bob Dylan. I dag er han like mykje eit ikon, ein kultfigur, som artist.
Bob Dylan starta som protestsongar med gitar og munnspel, og vart ein leiarskikkelse innafor den amerikanske motkulturen på 60-talet. Etter kvart utvikla han eit breiare musikalsk uttrykk, m.a. gjennom samarbeidet med The Band. I 1974 ga Dylan og The band ut livealbumet «Before the Flood». Frå eit tiår som nærast flaut over av gode konsertplater, er «Before the Flood» blant dei som framleis står støtt som fjell.
I 2016 vart Bob Dylan tildelt Nobels litteraturpris «for å ha skapt nye poetiske uttrykk innafor amerikansk songtradisjon», som det het i grunngjevinga frå Svenska Akademien i Stockholm.
I 2004 vart Bob Dylan nummer to i magasinet Rolling Stone si kåring Greatest Artist of All Time, kun slått av The Beatles.
Eit pinseminne frå 2004
I pinsa 2004 hadde eg fine dagar for meg sjølv oppe på Tæla. Veret var prima, og vårsøget låg over landskapet.
Så viser desse bilda at eg var ikkje heilt åleine. Nokre ålreite sauer beita på stølen, og heldt eremitten med selskap.
65 år sidan MGP-sirkuset starta
24. mai er det 65 år sidan den første internasjonale finalen i Melodi Grand Prix gjekk av stabelen i Lugano i Sveits. Vinnar vart vertslandet sin song «Refrain», framført av Lys Assia. 14 land var med i finalen.
Norge deltok i MGP for første gong i 1960. Vi stilte med Nora Brockstedt og «Voi voi». Norge oppnådde ein delt fjerdeplass med songen.
For Norge vart åra som kom prega av både opp- og nedturar i Melodi Grand Prix, mest det siste, før Bobbysocks gjekk heilt til topps i 1985. Seinare var det norsk seier i 1995 og 2009.
Du kan sjå og høyre Nora Brockstedt si framføring i den internasjonale finalen i 1960 her.
Ei lykt som viser veg
Kystverket har ansvaret for drift og vedlikehald av 21.000 navigasjonsinnretningar langs norskekysten. Ei av desse er lykta på Nørdre Odden rett utanfor Bud.
Eg kjører rett som det er ned til Lisjesundet for å beundre det alltid skiftande lyset som himmel og hav skaper i dette farvatnet. Lykta på Nørdre Odden ligg slik til at ho ofte blir med på bilda eg tek herifrå.
Dette har vorte som ein favorittplass for meg. Det slår meg at det å sitte her og sjå utover mot storhavet, gjev den same indre opplevinga som å vandre rundt på seterstølen og sjå mot fjell og vidder. Livet byr på stunder der du veldig sterkt kjenner at du er ein del av noko som er mykje større enn deg sjølv. (Klikk på bilda for å gjere dei større).
Til minne om eit geni
23. mai er det 25 år sidan Aukrustsenteret i Alvdal vart opna av kong Harald.
Senteret, som no har skifta namn til «Huset Aukrust», er krona på livsverket til geniet Kjell Aukrust. Har du sans for det universet som Aukrust skapte gjennom ord og bilde, er senteret absolutt verdt eit besøk.
På denne dagen i 1906 døydde Henrik Ibsen. 20.000 menneske var samla utan for Trefoldighetskirken i Oslo under gravferda 1. juni.
På dagen 100 år etter at diktaren døydde, vart Ibsen-museet opna i Arbiensgate 1 i Oslo.
23. mai er gebursdagen til Lars Sponheim (f. 1957) og dødsdagen til diktaren Ola H. Hauge (1908-1994) - begge frå Ulvik i Hardanger (Sponheim er født i Halden).
Eit folk vi kan lære av
22. mai 1972 vart Sri Lanka, tidlegare Ceylon, proklamert som republikk.
Eg har vore på Sri Lanka to gonger, i 2004 og 2006. Øya, som ligg søraust for sørspissen av India, byr på flott natur og ein kultur som vi her i nord med fordel kunne ha lært av. Singalesarane, som er den dominerande folkegruppa i landet, er eit stolt folk som møter deg med stor omsorg, gjestfridom og respekt.
I eit slikt land får du verkeleg lære at materiell rikdom ikkje er alt her i verda. Tvert om. Eit godt liv handlar, djupast sett, om heilt andre ting. Singalesarane tek vare på familien, dyrkar det sosiale og set stor pris på det vesle dei har.
Her er ein blogg om Sri Lanka, første gong publisert på Fintenkjarplassen i 2015: Ein fattig, stor mann
Ein dag for jordskjelv og snøfokk
22. mai synes å vere ein dag for jordskjelv. I Chile på denne datoen i 1960 mista 3.000 menneske livet i eit skjelv som vart målt til 9,5 på Richters skala. Det er det kraftigaste jordskjelvet som nokon gong er registrert.
33 år tidlegare, 22. mai 1927, omkom 41.000 menneske i eit jordskjelv i Qinghai i Kina. Her rista det også godt. Richters skala viste 7,5.
Og for å ta med enda litt meir om maiveret: 22. mai 2015 skreiv eg på Facebook om snøfokk og 2,4 plussgrader på Tæla. Frå Hopsetra i Kvenndalen vart det rapportert om snøver og minus 2,3.
På primstaven er 22. mai Bjørnevåk. På denne dagen skulle bjørnen forlate hiet. Primstavteiknet er ein bjørn.
Om ting kunne tale...
Da eg slutta i Aura Avis etter 24 år i redaktørstolen, tok eg ikkje med med meir frå kontoret enn at det fint fekk plass i ein handlepose. Det meste av minne som er verdt å ta vare på, har eg i hovudet.
I posen ligg to gjenstandar som på ulikt vis har affeksjonsverdi. Den eine er ein kniv som eg stal på teknisk avdeling første arbeidsdagen, slik at eg ulovleg og i strid med filmsatsparagrafen kunne utføre grafisk småarbeid etter at typografane hadde gått heim.
Den andre gjenstanden er enda meir spesiell. Det er ein brevopnar som eg fekk i konfirmasjonsgåve av mine to doble søskenbarn i Bøfjorden. Den har vore med meg på alle dei seks arbeidsplassane der eg var tilsett i løpet av 43 år i yrkeslivet.
Med denne brevopnaren har eg spretta opp mange tusen brev av ymse slag. Eg kan i fleng nemne lesarbrev, hatbrev, siviliserte brev, tips, pressemeldingar, bestilling av abonnement, oppseiing av abonnement (ikkje sjeldan i affekt), lesarbrev, rekningar verdt mange millionar kroner og tonnevis med offentlege dokument og unyttig reklame. Ja, lista kan lett gjerast enda lengre.
Det slår meg: Tenk om brevopnaren og kniven kunne fortelje. Dei har verkeleg sett og høyrt mykje frå sin faste plass i pennhaldaren. Det hadde vore ei interessant historie. På heimekontoret ligg desse to gjenstandane lett synlege, slik at eg heile tida blir påmint om alt det rare eg har vore med på.
I dag har ingen bruk for brevopnar på kontoret. Mengda med brev og papiraviser har minka så drastisk, at dei siste par åra eg jobba i Aura Avis brydde vi oss ikkje om å hente posten kvar dag. For 15-20 år sidan flaut det uhorvelege mengder med uopna post på pulten når eg kom tilbake frå ferie. Eg brukte fleire timar på å gå gjennom alt. Dei siste åra var denne mengda redusert til ein bunke med fire-fem brev. Det tok berre nokre få minutt å rydde opp.
Det er ikkje lenger postombering kvar dag. Eg trur vi berre må innsjå at det har ein grunn.
Mai er ikkje alltid det same som mai
Mai er ein mangfaldig månad. Desse to bilda frå Tæla er begge tekne 21. mai. Det øvste er tatt i 2011. Da var det for det meste bert. Bildet er frå 2015, og viser at det var skiføre heilt ut til hytta.
Mai og mai er to heilt forskjellige ting. Ingen annan
månad blir møtt med så store forventningar. Og ingen annan månad gjev folk som
trur på våren så store nedturar.
Rosemarie Köhn skreiv kyrkjehistorie
20. mai 1993 vart det skrive kyrkjehistorie i
Norge, da Rosemarie Köhn vart vigsla til biskop i Hamar. Ho var landets første
kvinnelege biskop og på verdsbasis den tredje innafor den lutherske kyrkja. I
konservative kretsar vart ho sett på som kontroversiell, m.a for å vigsle praktiserande
homofile prestar.
Rosemarie Köhn gjekk av i 2006. I dag er ho 81 år gammal, og kan gle seg over at i 2021 er fem av tolv i det norske bispekollegiet kvinner.
Langt tilbake i tid, i 20. mai 1498, nådde Vasco da Gama (1469-1524) Calcutta etter å oppdaga sjøvegen til India rundt Afrika. Åtte år seinare vart den store oppdagaren Christofer Columbus fødd på denne datoen. Han skulle bli 45 år gammal.
20. mai er også gebursdagen til det svært kjente uttrykket «Enige og tro inntil Dovre faller!». Orda, også kalla Eidsvoll-eden, fall da Riksforsamlinga på Eidsvoll vart avslutta 20. mai 1814.
Vi registrerer at to store norske forfattarar, Sigrid Undset
(1882-1949) og Ingvar Ambjørnsen (1956- ) kom til verda 20. mai.
Minne frå 2019: Det gode liv
Ein av mange trivelege vanar vi har lagt oss til oppe på Tæla, er at vi av og til pakkar sekken og tek lunsjen ved Fossåa. Ikkje sjeldan består menyen av spekemat, øl og akevitt. Det gjeld å leve det gode liv så lenge ein kan!
Desse to bilda er frå 20. mai 2019. Ikkje strålande ver, akkurat, men som vanleg god stemning.
Ufattelege dimensjonar på Norges største ras
Ei svært dramatisk hending knytta til 19. mai er raset i Verdal i 1893. Verdalsraset er det største raset nokon gong i Norge. 105 gardsbruk gjekk med og 116 menneske omkom. Mengder med husdyr måtte bøte med livet. Blant dei omkomne var ordførar Andreas Tessem og kona hans.
Dimensjonane var ufattelege. Skredet omfatta eit
område på 14,5 kvadratkilometer, og 55 millionar kubikkmeter med masse sklei
ut i den flaumstore Verdalselva. Tenk deg eit drygt 2 km breitt areal som
strekker seg 7 kilometer frå der du bur. Det er heilt utruleg.
Fleirtal for landsmål i Rindal
I mai for 104 år sidan var det målavrøysting i Rindal, les vi i avisa Nordmøringen.
I Fredriksli krets vann landsmålet med 14 mot 12 røyster, medan avrøystinga i Grøtan krets viste 31 mot 28 i landsmålet sin favør.
Fotballfrelst og fødd på same dag
To fotballtalent, som skulle kome til å gå to heilt ulike karrierevegar, har gebursdag 18. mai. I Wadowice i Polen såg Karol Józef Wojtyla dagens lys i 1920, medan Bent Skammelsrud kom til verda i Rakkestad i 1966.
Karol Józef Wojtyla var ein lovande keeper i oppveksten og ungdomstida. I 1978 vart han Pave Johannes Paul II.
Paven var svært fotballinteressert gjennom heile livet. Ei av hans mest kjente utsegner er at «av alt uviktig i verda, er fotball det viktigaste». Laget til paven i Polen var Cracovia Krakow. Så sterke var banda til dette laget, at han i 2005, ikkje lenge før han døydde same år, inviterte spelarar og trenarar til Vatikanet.
Pave Johannes Paul II var æresmedlem i Barcelona, og dessutan Liverpool-tilhengar. Også dagens Pave Frans frå Argentina er ein stor fotballentusiast. Han er medlem av den argentinske klubben San Lorenzo.
Bent Skammelsrud er ein av Norges beste fotballspelarar gjennom tidene. Han vann serien som Rosenborg-spelar i åra 1992-2002, og er den einaste nordmannen som har klart 11 meisterskap på rad. Skammelsrud fekk 38 landskampar, og var ein nøkkelspelar i Rosenborg sitt Champions League-eventyr.
Da Nils Arne Eggen ga seg som trenar etter 2002-sesongen tok Åge Hareide over. I eit slags forsøk på å fornye troppen parkerte han Skammelsrud, som ikkje fekk ny kontrakt. På denne måten sette Hareide, heilt tydeleg mot Skammelsrud sin vilje, punktum for ein lysande karriere. Den utruleg sympatiske Bent Skammelsrud hadde etter mi meining fortent betre.
Fotominne frå i fjor
Desse to bilda er tatt på stølen oppe på Tæla 18. mai i fjor. Det var klåre teikn til vår. Selja austafor hytta vakna til liv, og kvitveisen kikka opp mot lyset.
Til minne om ein helgenkonge
18. mai feirar vi Eriksmesse til minne om den svenske helgenkongen Erik Jedvardsson. Kong Erik den heilage (ca. 1120-1160 vert rekna som Sverige sin skytshelgen. Han vart drepen 18. mai 1160. Erik, Eirik og Erika har derfor namnedag 18. mai. Primstavmerket for dagen er eit sverd, eit aks eller ei krone.
Ei strålande 17. maihelg - som enda med lungebetennelse
I 2013 fall 17. mai på fredag før pinse. Dermed vart det ei langhelg på Tæla, til overmål velsigna med strålande ver og brukbart skiføre.
Det vart 17. maitog på ski i traktene rundt hytta. Nokså sikkert var dette det einaste toget i landet der samtlege deltakarar var utstyrt med både maisløyfe og ski på beina.
Det var flotte dagar for det enno ikkje gifte paret Fjøren/Ansnes.
Vi reiste ned frå Tæla 1. pinsedag. Dagen etter sette eg meg ned for å sjå fotballkamp. I løpet av første omgang kjente eg at eitt eller anna var på gang i kroppen. Før kampen var omme sat eg og fraus med høg feber.
Tysdag heldt eg senga, før eg onsdag måtte krype til korset og oppsøke lege. Han kom raskt med diagnosen. Det var lungebetennelse - til overmål så aggressiv at han ville legge meg inn på sjukehuset i Molde. Det vart fem døgn på sjukehuset og deretter to vekers sjukemelding.
Så slik gjekk det med den 17. maihelga. Kle dykk godt og feir med måte!
Ei 207 år gammal grunnlov
Grunnlova vart samrøystes vedteken av Riksforsamlinga på Eidsvoll 17. mai 1814. Denne dagen vart også den danske prinsen Christian Frederik valt til norsk konge. Han overlet trona til svenske Karl 13. (Karl 2. i Norge) 10. oktober same året.
I 1936 heldt Stortinget 17. maifest. Dette er rekna som innstiftinga av nasjonaldagen.
I 1864 vart «Ja, vi elsker dette landet» for første gong framført. Det skjedde ved grunnlova sitt 50-årsjubileum.
I 1870 vart det første barnetoget arrangert i Oslo på initiativ av Bjørnstjerne Bjørnson.
I7. mai 1970 starta nasjonalhelten Thor Heyerdahl på si ferd over Atlanterhavet med Ra II. Ekspedisjonen med Ra I måtte avbrytast, da flåten var nær ved å gå ned utanfor Barbdos. Men Ra II heldt seg flytande, og kryssa Arlanterhavet i tidsrommet 17. mai - 12. juni.
Traktorar og veteranbilar i Bud
I ei tid der det meste er forbode 17. mai, gjeld det å ta kreativiteten i bruk. I Bud kunne folk gle seg over prosesjonar med traktorar, utrykkingsbilar og veteranbilar. Mange møtte opp for å sjå på, og i det fine veret vart dette trivelege innslag på nasjonaldagen. (Foto: Mette).
Ei utruleg seiersrekke
I dag, 16. mai 2021, fyller den tidlegare finske skihopparen Ari-Pekka Nikkola 52 år. Han var i verdstoppen i mange år. Nikkola vann OL-gull for lag i 1988 og 1992, og var med på å vinne lag-VM for Finland i 1987, 1989, 1995 og 1997. Ei utruleg seiersrekke, i ei tid der Finland var nærast uslåelege som hoppnasjon. Slik er det ikkje i dag...
I 1814 vart den norske grunnlova ferdig på denne dagen. 16. mai 1948, berre få dagar etter at staten vart grunnlagt, vart Israel utsett for angrep av fem arabiske statar. Krigen varte til til våren 1949.
Willy Ustad, forfattaren som skreiv 42 bind i serien «Fire søsken», fyller 75 år i dag.
Maiminne frå 2004
Laurdag 8. mai 2004 var ein rett så fin dag. Det vart tælatur. Eg hugsar faktisk denne turen veldig godt. Våren hadde eksplodert sidan sist eg gjekk opp liene. Sommarsesongen var i gang. (Klikk på bilda for å gjere dei større).
Ulv og bjørn vart freda - men ingen fred
15. mai 1973 vart ulv og bjørn freda over heile landet. Ulven er rekna for å vere kritisk trua. Den siste teljinga vinteren 2019/2020 viste til saman 103-106 ulvar med heilt eller delvis tilhald i Norge, opplyser WWF på si nettside.
I Norge er det i dag rundt 150 brunbjørnar.
Jerven vart freda over heile landet i 1982 og gaupa i 1994.
Uansett kva ein måtte meine om desse rovdyra, står det ikkje til å nekte at fredinga har ført til mange konfliktar. Mange bønder har gitt opp sauehaldet som følge av rovdyrplagen. Stortinget har heller ikkje klart å finne fram til ei rovdyrforvaltning som er nemneverdig konfliktdempande.
Til minne om Oslo sin skytshelgen
15. mai, hallvardsmesse, er ein katolsk minnedag til ære for den norske helgenen St. Hallvard, som skal ha lidd martyrdauden ti år etter Olav den heilage. Hallvard er Oslo by sin vernehelgen og pryder byvåpenet (bildet).
På primstaven er dagen avmerkt med ein kvernstein eller nokre prikkar med korn. Hallvardsmesse har vore mykje bruka som merke for såtid. Sør i Norge var dagen gjerne den siste sådagen. På Austlandet skulle tre dagar før og tre dagar etter 15. mai vere den beste såtida. I dei nordlege delane av Norge var hallvardsmesse ofte starten på såtida. Det var også stader der dei slapp kyrne ut på beite denne dagen.
I Sunndal vart 25. mai kalla gamle hallvardsmesse.
Meir om hallvardsmesse finn du her.
Vindkraftmotstandarane må punge ut med over ein million kroner
14. mai 2021 vart dagen da vindkraftmotstandarane på Haramsøya tapte rettssaken mot staten om å stoppe utbygginga av åtte vindturbinar på øya. Møre og Romsdal tingrett slår fast at konsesjonen om å bygge turbinane er gyldig, og at arbeidet kan halde fram for fullt.
Vindkraftmotstandarane i Nei til vindkraft er også dømde til å betale over ein million kroner i sakskostnader. Organisasjonen skriv på si Facebook-side at dei vil vurdere å anke dommen, men at dette kan vise seg å bli eit spørsmål om pengar.
Tida vil vise om dette vart ein historisk dag, som bana veg for vindkraftutbygging i enda større skala i Norge.
Hendingar knytta til denne datoen, og som allereie ber merkelappen historiske, er m.a. desse:
1926: Roald Amundsen landa i Alaska med luftskipet «Norge»
etter turen over Nordpolen.
1948: Israel vart sjølvstendig stat.
1955: Warszawapakta vart underteikna.
1973: EU og Norge inngjekk handelsavtale.
Maiminne frå i fjor
Eit lite knippe bilde frå ein tur med fotoapparatet 21. mai i fjor. Forsatt låg det ein god del snø oppe i Melen etter alt snøfallet tidlegare i månaden, men i låglandet var det vår med full styrke.
(Klikk på bilda for å gjere dei større).
Da Detektimen måtte vike for EM i turn
Godt vaksne TV-sjåarar vil hugse at Detektimen alltid gjekk på fredagar. I ei tid der folk hadde bere ein TV-kanal å velje i og NRK og framleis brukte fredagskvelden til å sende folkeopplysning på radio, var Detektimen eit høgdepunkt i veka.
Eit klipp frå Tidens Krav 13. mai 1971 gjev eit innblikk i ei anna TV-tid. På grunn av ein programkollisjon den veka måtte Detektimen nemleg flyttast til torsdag. Avisa melder at episoden av «Ironside» ville bli sendt torsdag kl. 22.15. Så viktig var Detektimen.
Og kva var så grunnen til denne endringa i programmet? Jau, europameisterskapet i turn. Turn hadde høg status som TV-underhaldning for femti år sidan, så til og med Detektimen måtte vike. «På grunn av Europamesterskapet i turn i Madrid i fjernsynet fredag, er «Detektimen» flyttet til i kveld kl. 22.15», melder TK.
I dag er er det ikkje noko som heiter Detektimen, og turnsendingane er for lengst borte frå skjermen.
Ein polfarar og ein popartist
Aleksander Rybak og Fridtjof Nansen er på kvar sin måte knytta til 13. mai. Nansen døydde på denne dagen i 1930, medan Rybak vart fødd 13. mai 1986.
Fridtjof Nansen var polfarar, forskar og diplomat. I 1922 fekk han Nobels fredspris for sin store internasjonale innsats for flyktningane etter første verdenskrig.
I 2009 gjekk Aleksander Rybak inn i populærhistoria, etter sin overlegne seier i Melodi Grand Prix med melodien «Fairytale». Også i 2018 representerte han Norge med MGP, den gongen med 15. plass som resultat.
Til minne om Jesu himmelfart
Kristi Himmelfartsdag, som i år fell på 13. mai, vert feira 39 dagar etter første påskedag. Kristi himmelfartsdag er til minne om at Jesus Kristus, ifølge evangeliet etter Lukas, for opp til himmelen 39 dager etter at han stod opp frå dei døde.
I følge Wikipedia vart dag en truleg innført på 300-talet. Kristi Himmelafartsdag er raud dag i kalenederen, men er i Norge ikkje flaggdag.
Da blir det ein tur til Tæla
På denne 10. mai, da skøyteløparen Ådne Søndrål fyller 50 år, Arthur Arntzen («Oluf») rundar 84 og det er 124 år sidan Einar Gerhardsen vart fødd, har eg tenkt meg ein tur til Kvennbøtæla. Det skal bli eit friminutt med to overnattingar.
Eg reknar med blaut og råtten snø opp liene. Men verre enn at eg kjem meg fram er det nok ikkje. Ja, det har aldri stoppa - verken opp eller ned - om føret til tider har vore så ymse.
Eg ser at verutsiktene for i dag er litt blanda. Men held yr.no ord, skal det bli strålande i morgon.
Bildet øvst er tatt frå Drøppingstranda 10. mai for ni år sidan. Det var ein fin vårkveld, og som vi ser var det bra med snø att oppe i Fossafjellet og Bollknubben. Bildet under er frå ein skitur til Tæla samen med broder Jostein 9. mai 2002.
I fjor på denne dagen var veret i det meir vinterlege lunet. På veg gjennom Hjelset tok vi denne videoen, som eg håpar du får til å klikke deg inn på.
35 år sidan Gro skreiv likestillingshistorie
Etter at statsminister Kåre Willoch hadde stilt kabinettspørsmål og fått stortingsflertalet imot seg i ei sak om økonomiske innstrammingar, vart Gro Harlem Brundtland si andre regjering utnemnt 9. mai 1986.
Denne regjeringa vekte internasjonal oppsikt, da heile åtte av dei 18 statsrådane var kvinner. For 35 år sidan var det sensasjonelt og banebrytande. Kvinneregjeringa, som Brundtland II-regjeringa også vart kalla, er rekna for å vere ein milepel i likestillingsarbeidet her til lands.
Gro Harlem Brundtland er ein av dei mest markante politikarane i Norge etter krigen, og fekk etter kvart tilnamnet «landsmoderen» Ho var statsminister i til saman 10 år 1 månad og 9 dagar, fordelt på fire bolkar. Berre Einar Gerhardsen (17 år og 17 dagar) og Johan Nygaardsvold (10 år, 3 månader og 5 dagar) har lengre fartstid som regjeringssjefar.
Gro stilte til val som statsminister eller statsministerkandidat for Arbeiderpartiet i 1981, 1985, 1989 og 1993. Paradoksalt nok tapte ho tre av desse fire vala. Arbeiderpartiet sitt valresultatet i 1989 var t.d. det dårlegaste sidan 1930. Stortingsval var faktisk ikkje maktpolitikaren Gro Harlem Brundtland si sterke side.
1ste Mai var raskt ute 8. mai
Da freden kom til Norge 8. mai 1945, var nær halvparten av dei norske avisene borte. Til gjengjeld brukte dei som var att store overskrifter i omtalen av den tyske kapitulasjonen.
Avisa 1ste Mai i Stavanger vart stoppa av okkupasjonsmakta i september 1940. Men allereie 8. mai 1945 var avisa i drift igjen. Utgåva denne dagen var på fire sider, og alt innhaldet dreide seg naturleg nok om at Norge atter var eit fritt land.
Tyskarane greip inn mot avisa etter at redaktøren Trond Hegna 28. september skreiv ein leiarartikkel under tittelen «Ingen nordmann til salgs». Artikkelen var ein reaksjon på ein tale som Reichskommissar Josef Terboven heldt tre dagar tidlegare. Hegna vart arrestert, og sat på Grini fram til 1943.
1sr Mai var ei sosialistisk avis som vart starta allereie i 1895 som organ for Arbeiderpartiet, og vart frå 1906 dagsavis. I 1955 vart avisa slått saman med Haugland Arbeiderblad til Rogalands Avis.
Vulkankatastrofe tok 30.000 liv
Tyskland sin kapitulasjon overskygger alle andre hendingar som er knytta til 8. mai. Men det har da foregått ymse anna på denne dagen også.
I 1902 omkom ca. 30.000 menneske etter utbrot av vulkanen Montagne Pelée på øya Martinique i Det karibiske hav. Dei 30.000 budde i byen Saint-Pierre, der berre to av innbyggarane i byen overlevde. Vulkanutbrotet var det mest dødbringande på 1900-talet.
Anna smått og stort: Coca Cola vart oppfunnen i 1886. I 1945 vart Keith Jarrett, ein av verdas mest berømte jazzpianianistar fødd, og i 1972 vart Miljøverndepartementet oppretta her i landet. Åtte år seinare kunne WHO kunngjere at verda var fri for koppar-sjukdommen.
Nytt innlegg på Fintenkjarplassen: 8. mai fortener raud farge i kalenderen. Les innlegget her.
Apropos jordbruksoppgjeret: Ingen har vore meir omstridt enn Gunhild Øyangen
Kalenderen viser mai og bøndene raser mot staten sitt skammelege lønstilbod. Vi er inne i eit av våren sine faste eventyr - om ikkje akkurat det vakraste.
I nesten tolv år arbeidde eg i avisa Fylket, som stod landbruket nær. Jordbruksoppgjeret var alltid noko som prega spaltene. Når eg i dag høyrer og ser i mediene kva som skjer rundt jordbruksoppgjeret, slår det meg at frontane og ordbruken ikkje har endra seg særleg sidan 80-talet.
I desse dagar er det 35 år sidan Gunhild Øyangen (Ap) vart landbruksminister. Kanskje er ho den mest omstridte - for ikkje å seie hata - landbruksstatsråden landet har hatt. Øyangen, som var heilt ukjent for dei fleste både i og utanfor landbruksnæringa da ho kom inn i regjeringa, gjennomførte ei rekke kontroversielle reformar. Ord som «rasering» sat da som no laust hos bøndene, i ein til tider svært amper landbruksdebatt.
Og ikkje nok med: Ho reiste også rundt på bygdene og ba bøndene om å stemme ja til EU. Det skulle koste ho store påkjenningar. I eit intervju med Aftenposten nokre ord seinare fortalde Gunhild Øyangen om truslar og hets. Da ho ein gong besøkte ein EU-vennleg bonde i Gausdal, prøvde ein kolonne med traktorar å presse henne av vegen.
- Jeg reiste Europa rundt for å få på plass en god avtale, og syntes at jeg forsvarte den på en saklig og ansvarlig måte. Men motstanderne mine la ikke tilsvarende begrensninger på seg selv. Jeg følte det nok ekstra vanskelig fordi jeg jo var blant mine egne, i landbruket, seier Øyangen i intervjuet med Aftenposten, der ho også fortel at det tok lang tid å kome over det som skjedde.
Gunhild Øyangen var landets første kvinnelege landbruksminister, og ho er framleis den lengstsittande. Det er synd å seie det, men nettopp det at ho var kvinne gjorde nok sitt til at mange tok ekstra ufine midlar i bruk når dei skulle «ta» landbruksministeren. Når eg no betraktar hendingane på god avstand, vil eg seie at ein del av det som vart sagt og gjort var rein trakassering.
Dagens landbruksminister, Olaug Bollestad, har fått ein del
peppar dei siste dagane. Det er for flau bris å rekne, samanlikna med den
stormen som Gunhild Øyangen stod i.
«Livet er ikke det værste man har»
Eg bur på svaberga heilt ut mot Hustadvika og har hytte i Trollheimen. Ei verd her, og ei anna ei der. Når ein er så privilegert, gjeld det å få det beste ut av dei begge.
Eg er gift med ein buaværing som fall for Kvennbøtæla. Ho fann seg ein fjellmann som nyt pensjonistdagane med å ha storhavet som næraste nabo. Saman blir vi dynamitt.
I går kveld gjekk eg ein tur på kyststien for å fange solnedgangen. Naturen kan vere overveldande og altoppslukande, enten du står og kjenner pusten frå det endelause havet eller sit og tek innover deg utstynet frå ein fjelltopp i Trollheimen. Det er i grunnen to sider av same sak.
Ofte tenker eg på min gode ven og kollega i skriftstyret for «Jul på Nordmøre», Eistein Bæverfjord, som gjekk bort for fem år sidan. Mottoet hans, heilt til det siste, var «trivsel og livsglede». Ein god leveregel, utforma av ein klok mann.
Eller som det heiter i «Svantes lykkelige dag»: Livet er ikke det værste man har.
Johannes og Carl sin dag
6. mai er Johannesmesse, også kalla Johannes ante portam latinam eller lille Sankthansdag. Primstavmerket er ein kvist med blad på.
To hendingar knyter Carl I. Hagen til denne dagen. Den eine er at han 6. mai 1944 kom til verda. Frp-nestoren har dermed vorte 77 år. Den andre hendinga er at han på denne datoen i 2006 gjekk av som Frp-formann, etter å ha leia partiet i 28 år. Siv Jensen tok da over. No ser det ut til å vere Sylvi Listhaug sin tur.
Andre kjente personar som har gebursdag 6. mai er psykologen Sigmund Freud (1856-1939), pianisten Kjell Bækkelund (1930-2004), skøyteløparen Svein Erik Stiansen (f. 1942), tidlegare statsminister i Storbritannia, Tony Blair (f. 1953) og finansminister Jan Tore Sanner (f. 1965).
Kjært landemerke fjerna
Det har vekt stor harme i sosiale media at den såkalla fyrstikktolla på rv 70, like ved grensa mellom Sunndal og Tingvoll, no er fjerna. Tolla har gjennom alle år vore eit kjent og kjært landemerke for dei vegfarande.
Byggeleiar for drift midt i Statens vegvesen, Joakim Darell Albrigtsen, opplyser til Aura Avis at det rundt 100 år gamle treet vart saga ned av trafikksikkerheitsmessige årsakar.
Heroisk krigsinnsats i Hegra
Etter ein kamp som varte i 25 døgn, overga Hegra festning i Stjørdal seg til tyskarane 5. mai i 1940.
Festninga var opphaveleg eit grensefort mot Sverige, og vart nedlagt i 1926. I aprildagane 1940 vart festninga rydda og sett i stand. Under major Hans Reidar Holtermann si leiing heldt 284 norske soldatar, samt kvinna Anne Margrethe Strømsheim, ut i tre og ei halv veke før overmakta vart for stor.
Seks mann mista livet i kampane i og rundt Hegra festning.
Dystre koronatal for eitt år sidan
Går vi eitt år tilbake i tid, til 5. mai 2020, viser nyheitsbildet at pandemien for hardt fram i Europa. Storbritannia og Italia hadde på dette tidspunktet 28.000 koronadødsfall kvar, medan talet i USA var kome opp i 70.000. På verdsbasisis hadde viruset kravd 252.000 liv.
For eitt år sidan hadde 214 nordmenn døydd som følge av koronasmitte.
Seks år sidan hektisk bokinnspurt
I desse dagar er det seks år sidan eg, Torbjørn og Erling fullførte Søyådalsboka. Minna som kjem opp på mi Facebook-side fortel om ein hektisk periode.
Bildet til høgre er frå korrekturinnspurten på Mediahuset 1. mai 2015. Vi ser Erling og Torbjørn i konsentrert arbeid saman med Åge Fossum. Til venstre det ferdige produktet, som var klart til trykking 4. mai.
Vi starta arbeidet med Søyådalsboka i 2012. Prosjektet balla på seg undervegs, og resultatet vart ei langt meir omfangsrik bok, både når det gjaldt innhald og sidetal, enn vi først såg for oss. Det var ein arbeidssam periode. Men da vi sat med den ferdigtrykte boka i handa, var vi samde om at det var strevet verdt. Stor stas var det også at Bondehuset var nesten fullsett da vi lanserte boka under Vårsøghelga.
Våren etter fekk vi Kleivaprisen for bøkene om Kvenndalen og Søyådalen. Det var ei fin påskjøning etter nesten åtte år med bokarbeid.
Og så skulle det altså bli enda tre bøker. Akkurat det var ikkje i tankane våre da vi la siste hand på Søyådalsboka...
Til minne om eit attfunne kors - og nokre gebursdagar
På primstaven er 3. mai korsmesse om våren. Dagen er til minne om at Jesu kors vart attfunne i Jerusalem. Da er det ikkje unaturleg at primstavteiknet er eit stort kors.
Ifølge Wikipedia skulle alle gjerder vere sette i stand og grindene komne på plass denne dagen. I strøk med tidleg vår var korsmesse første sådagen, og mange stader vart også sauene klipte.
På korsmesse fyller Henning Sommerro 69 år og Jan O. Henriksen, for mange kjent som teiknar i Adresseavisen, 76 år. Jahn Otto Johansen, legendarisk NRK-mann og avisredaktør, vart fødd 3. mai 1934. Han gjekk bort i 2018.
Så hugsar du sikkert Margaret Thatcher (1925-2013). Ho vart statsminister i Storbritannia 3. mai 1979 og sat fram til 1990.
Hugsar du Pengelotteriet?
Det Norske Pengelotteri vart oppretta 2. mai 1912. Det fekk ei levetid på 86 år. Pengelotteriet vart nedlagt for godt i 1998.
Fram til 1912 var det ikkje tillatt med pengespel i Norge. Forbodet skulle hindre borgarane i «lykkespillenes fordervelighet». Det Norske Pengelotteri vart oppretta som eit unntak, og i starten var inntektene m.a. brukte i kampen mot tuberkulose. I mellomkrigstida gjekk store summar til kulturlivet.
Eg hugsar ikkje kva som var toppremien i Pengelotteriet på slutten. Men i mi ungdomstid var den i alle fall på 10.000 kroner. 10.000 kroner midt på 70-talet tilsvarar i dag i underkant av 60.000 kroner.
Det er ikkje rare greiene, samanlikna med dagens enorme premiesummar. Men kanskje var premienivået for 45 år sidan meir fornuftig enn i dag? Om ikkje anna, så kan ein stille spørsmålet.
Det var som regel verre før...
Dei daglege minna som kjem opp på Facebook fortel oss at manns minne ikkje rekk så langt. Ofte gjeld dette veret. Når vi t.d. uffar oss over kor ille våren er, er sanninga som regel at det var verre for berre få år sidan.
Dette bildet dukka opp på Facebook-sida mi i dag, og er tatt på Tæla 2. mai 2014. Da snødde det. Og så skal eg ikkje rippe opp i dei uhorvelege snømengdene som kom gjennom maimånaden i fjor...
Kaldt og solrikt: Flotte dagar på hytta
Denne veka vart det endeleg ein Tæla-tur igjen. Eg fekk to fine døgn på hytta, med flott skiføre og mykje sol. Men temperaturen var ikkje all verda. I den utruleg skarpe lufta brukte eg solkrem med faktor 60 på turen innover til Veltret torsdag. Det viste seg å vere nødvendig.
Da eg forlet hytta 1. påskedag stakk grastustane opp av snøen på stølen. No er snødjupna rundt ein meter. Nattefrosten, så lenge den varer, gjer at snøen minkar seint. Det kan snu fort på denne tida av året, men planen er likevel å ta ein skitur til før vår og sommar vinn over vinterkreftene.
Det var stort sett for kaldt å sitte ute. Men kva gjorde vel det? Ved glaset i Tælastuå gløymer ein fort både tid og stad. Tankane flyg fort og lett når blikket kviler på så vakker natur.
Gauksmesse og arbeidarene sin dag
Arbeidarane sin dag 1. mai er ifølge primstaven gauksmesse, eller gaukdagen. Namnet har truleg samanheng med gaukmånaden (gno. gaukmána∂r, m.), som var første sommarmånad i førkristen tid. Primstavteiknet er enten ein fugl (gauk) eller eit (dobbelt)kors.
Ved gauksmesse var gauken ventande. Dagen ga varsel om sommarveret.
Historia til 1. mai som kampdag for arbeiderrørsla går tilbake til 1889, da den internasjonale arbeidarkongressen møttest i Paris for å stifte Den annen internasjonale. Etter framlegg frå deï fagorganiserte i USA vart 1. mai vedteken som demonstrasjonsdag.
I Norge vart den første 1. maiferinga gjennomført i 1890. I 1935 vart 1. mai vedteken som offisiell flaggdag her i landet. I 1942 innførte Quisling-regjeringa 1. mai som lovfesta fridag. Denne lova vart oppheva i 1945. To år seinare bestemte Stortinget så at 1. mai skulle vere offentleg høgtidsdag i Norge.
Ein kunstar med ord
27. april 1889 vart diktaren Arnulf Øverland fødd i Kristiansund.
Øverland er etter mi meining ein av dei største språkkunstnarane som dette landet har fostra. Eit usedvanleg stilsikkert og elegant riksmål prega alt han skreiv. Øverland var lyrikar, skribent og samfunnsdebattant.
Pennen var til tider skarp, som i foredraget «Kristendommen - den tiende landeplage». Øverland vart tiltala for blasfemi p.g.a. foredraget, men vart ikkje dømt. Under krigen skreiv han ei rekke motstandsdikt, og vart arrestert av okkupasjonsmakta. Etter krigen stod Øverland sentralt i språkstriden.
Allereie i gymmastida vart eg fanga av Arnulf Øverland. Diktsamlingane hans rommar så uendeleg mykje vakker og meiningsfull lyrikk. Av dei mest kjente dikta er «Du må ikke sove» (1936), som er ei sterk åtvaring mot nazismen, og «En hustavle» (1929).
Arnulf Øverland døydde i Oslo i 1968.
Du verda, så lettvint!
I dag la eg siste hand på sjølvmeldinga. På nokre punkt vart eg litt usikker, så eg fekk behov for hjelp.
I gamle dagar ringte vi likningskontoret i slike situasjonar, eller vi bladde oss forderva i den omfangsrike rettleiinga. Det fungerte på sitt vis.
Men på dette området har verda verkeleg gått framover. Eg logga meg inn på skatteetaten sin chat, og fekk kontakt med ein robot. Etter ei lita stund vart vi samde om at vi ikkje heilt forstod kvarandre. Dermed vart eg sett over til ein saksbehandlar.
Etter mindre enn eit halvt minutt med venting var ei triveleg dame inne på chatten. Eg bar fram ærendet mitt, og på eit blunk fekk eg svar på spørsmåla mine.
Eg heiar på all digitalisering. Ikkje alt var betre før.
35 år sidan ordet becquerel vart ein del av daglegtalen
Våren for 35 år sidan vart vi nordmenn godt kjende med
namnet på ei måleeining dei færraste fram til da hadde høyrt om, becquerel. Tsjernobyl-ulykka
26. april 1986 skulle kome til å påverke livet i mange land i Europa.
Eksplosjonen ved atomkraftverket spreidde store mengder med radioaktivitet over
m.a. Norge.
For å seie det enkelt, er becquerel eit uttrykk for mengde utsendte radioaktive partiklar per sekund. Norske bønder og reineigarar fekk oppleve at mengdene som hamna i Norge, i særleg grad radioaktivt cesium, var så store at dei trua dyrehaldet. I kjøtt frå reinskalvar vart det målt opptil 40.000 becquerel per kilo, og i sauekjøtt på det meste 10.000 becquerel per kilo. Etter at styresmaktene sette grensa til 600 becquerel per kilo, vart det nødvendig med nedforing av både sau og tamrein.
Eg jobba i avisa i Fylket i Molde på denne tida, og hadde nær kontakt med både bønder og landbruksorganisasjonar i Møre og Romsdal. Særleg slakterisamvirket fekk ein stor jobb med organisering av nedforinga. Situasjonen var nesten uverkeleg. Plutseleg var landbruket i vårt fylke ein del av den store verda.
Tsjernobyl-ulykka er den verste kjernekraftulykka i historia. 28 arbeidarar ved anlegget omkom p.g.a. akutt stråleskade, og seinare døydde 19 til. Truleg har fleire hundre tusen personar opp gjennom åra døydd som følge av seinskadar.
25. april: Evangelisten Markus, ei NRK-legende og musikarar som jubilerer
Primstaven viser at 25. april er Markusmesse, også kalla Markusdagen og den store gangdagen. Dette er ein katolsk messedag for evangelisten Markus. På primstaven er dagen avmerkt med ein fjørpenn, sidan Markus brukte ein penn då han skreiv ned Markusevangeliet. Andre stader er merket eit strek med prikkar rundt, tolka som ei målestong med snø omkring, les vi på Wikipedia.
I katolsk tid vart den store gangdagen markert med prosesjonar på markene med krusifiks og røykjelse, og prestane kunne skvette vievatn på marka. Denne skikken skal vere innført av pave Gregor den store omkring år 600 for å stoppe ein stygg pest. Vandringa kan minne om heidenske våropptog.
I mange kyststrøk var Markusmesse tida for å så havre. I Trøndelag kalla dei dagen gamle sommarmål, og i Stod, som ligg i Steinkjer kommune, heitte det seg at det graset som hadde grodd før denne dagen ville fryse bort igjen. I Sunnfjord skulle villfuglene ha to egg i reiret på Markusmesse.
NRK-legenda Herbjørn Sørebø kom til verda i 25. april 1933 i Fjaler. Han har vorte omtala som den fremste nynorske mediemannen i sin generasjon. Sørebø arbeidde i NRK frå 1964 og fram til han pensjonerte seg i 2001. Nokre få dagar før han gjekk bort i 2003, mottok Sørebø Kongens fortenstmedalje i gull.
Personar med musikalske gener set sitt preg på lista over dei som kom til verda 25. april. Vi finn den russiske komponisten Pjotr Tsjaikovskij (1840-1893) og den amerikanske songarinna Ella Fitzgerald (1917-1996). Norske musikarar fødde på denne dagen er pianist Einar Steen-Nøkleberg (1944), pianist, komponist og forfattar Ketil Bjørnstad (1952), cellist Truls Mørk (1961) og trompetist Ole Edvard Antonsen (1962).
Ein kort karriere og eit kort liv
For tjue år siden, 24. april 2001, døydde artisten Gro Anita Schønn. Ho vart berre 51 år gammal.
Ho var det ein trygt kan kalle ein folkekjær artist. Gjennombrotet kom i 1969 med «Lutfattig læregutt». Seinare kom hits som «En enkel sang om frihet» og «Er det underlig man lengter bort iblant».
Gro Anita Schønn var ofte å høyre på Norsktoppen. Ho medverka seks gonger i norsk Melodi Grand Prix og vart nominert til Spellemannprisen i 1975 som årets vokalist.
Frå påskeidyll til full vinter
April og april er to forskjelige ting. Det har vi ikkje minst fått oppleve i år. Her i Robinsonmarka sette vi ut terassemøblane forrige helg, og feira hendinga med eit diskret glas kvitvin i det fri. Ei veke seinare er det full vinter igjen.
Begge desse bilda er tatt 24. april. Til venstre er det skidag 1. påskedag på Tæla i 2011, med mykje triveleg folk samla. 21 gjester var innom, viser minnet som kom opp på Facebook. Bildet til høgre er tatt frå terassen vår om morgonen 24. april 2021. Det har vore mange slike morgonar i Bud denne aprilmånaden.
Bilda frå påska 2011 viser at det var mykje fint ver. Påskehelga kom uvanleg seint dette året. 1. påskedag var altså 24. april. Det seinaste den kan kome er 25. april. Sist det skjedde var i 1943, og det vil ikkje hende igjen før i 2038. 1. påskedag kan tidlegast kom 22. mars, noko som sist hendte i 1818. Neste gong er i 2285.
Statistisk sett er for øvrig 19. april den vanlegaste dagen å feire 1. påskedag på.
Ein dag til minne om Sankt Jørgen
23. april er Jørgensdagen, Sankt Jørgens dag eller Sankt Georgs dag er ein dag knytt til heilage Jørgen (også Georg, Göran, Ørjan) som blir markert fleire stader. Dagen blir vanlegvis markert den 23. april, datoen den heilage Jørgen etter tradisjonen skal ha døydd på. I austleg-ortodokse kyrkjer som følgjer den julianske kalenderen ligg denne datoen på den 6. mai i den gregorianske. Det finst også andre datoar til minne om heilage Jørgen.
St. Georgsdagen er ein merkedag for den internasjonale speidarrørsla. På denne dagen fornyar speidarane speidarløftet, som dei avla då dei vart opptekne i speidartroppen. Den katalanske feiringa av dagen der ein gjev bøker og roser i gåver, har gjeve opphav til den internasjonale bokdagen.
Jørgensdag er avmerka på primstaven med eit kors eller ein hest. (Wikipedia)
Ein dramatisk
platehandel
23. april 1971 ga Rolling Stones ut plata «Sticky Fingers». Ein kompis av meg kjøpte albumet, og vi var imponerte. Men i etterkant av handelen oppstod det plutseleg dramatikk.
Eg skriv meir om dette her.
La deg ikkje lure av april!
Bildet til venstre er tatt gjennom frontruta på bilen 22. april 2016. Eg står i ei busslomme på Istad, der det snør. På Facebook dukkar det opp eit minne frå denne dagen, og eg skreiv: «Snøvær stort sett i hele dag. Ganske vanlig på en 22. april. Om vi liker/tror det eller ei.»
Ja, slik er det med denne aprilmånaden. Når eg no sit her ute mot Hustadvika og skriv desse linene om formiddagen 22. april 2021, dalar snøen ned utanfor glaset. Vergudane fornektar seg ikkje. April er ein vårmånad, og mange likar å tru at dette er ei tid da sola varmar, snøen smeltar og nytt liv av daude gror. Men verstatistikken viser noko heilt anna.
Wikipedia definerer begrepet aprilver slik: «Aprilvær er en folkelig betegnelse på en ustadig værtype med raske skiftninger mellom strålende solskinn og byger - oftest lokale småbyger med regn, små hagl, sludd og/eller snø. Værtypen hører våren til, og mange steder i Norge kan aprilvær være vel så vanlig i mai og første del av juni - i fjellet og lengst nordpå er det ofte fortsatt full vinter i april.»
Heller ikkje mai, som melder seg på om ei dryg veke, er trygg. Hugsar du maimånaden i fjor? Det gjer i alle fall eg. Det kraftige snøfallet gjorde at det berre var så vidt eg kom meg heilskinna på arbeid. Ikkje berre ein dag, men i vekevis.
Det er lov å håpe på sol og varme, men lurt å vere førebudd på noko heilt anna.
-7.jpg?ph=3ee4d447a3)
Han ga oss folkeeventyra
Jørgen Moe, ein person som mange heilt sikkert har eit forhold til, men kanskje ikkje veit så mykje om, vart fødd 22. april 1813.
Moe var biskop og diktar, men er mest kjent for samarbeidet med Peter Chr. Asbjørnsen om innsamlinga av norske folkeeventyr.
Moe kom til verda på Moe i Hole, og døydde 27. mars 1882 i Kristiansand.
Nummer ni og ti landa på månen
21. april 1972 gjennomførte USA si femte månelanding. Apollo 16 landa på månen på denne dagen for 49 år sidan.
John Young og Charles Dyke vart den niande og tiande personen som sette sine bein på måneoverflata. Dei oppheldt seg på månen i heile 71 timar. Medan dei gjennomførte oppdraget, kretsa Thomas K. Mattingly II rundt månen i kommando- og servicemodulen.
Frå den berømte måneferda i juli 1969 og fram til desember 1972 gjennomførte USA seks bemanna månelandingar.
Dronninga si einsame sorg
Dette bildet av dronning Elizabeth, som fyller 95 år 21. april, har rørt ei heil verd. På sosiale medier er bildet flittig kommentert. «Virkelig hjerteskjærende å se en 94 år gammel kvinne si farvel til mannen sin gjennom 73 år, helt alene. Dette er den grusomme delen ved pandemien», er ein av kommentarane. «Dette må være det tristeste bildet på internett i dag», skriv ein annan.
Det er lett å seie seg einig. Bildet fortel meir enn tusen om korleis pandemien rammar, og gjer krevande stunder i livet enda tyngre.
Dyktige karar fekk den nye brua på plass
Nyleg skreiv eg på denne sida om den provisoriske brua som vart bygd, etter at isen tok gangbrua ved Hyllbakkan i Kvenndalen i februar 2008.
Dyktige karar, med Endre Ellevset og Ole Johan Kvendbø i spissen, sveisa saman ei ny, permanent bru. 17. oktober 2009 var det dugnad, der det nye byggverket vart heisa på plass. Det må vere rett å seie at Ole Johan og Bjarne Holten var dei som tok dei tyngste og viktigaste taka under dugnaden.
Den nye brua vart heva ein god del i høve til den gamle. No har ho stått der i snart tolv år. Inntrykket mitt er at trafikken over brua aldri har vore større enn no. (Klikk på bilda i galleriet under for å gjere dei større).
Tre bruer krysser elva i Kvenndalen
Forutan Myrabrua nede på Kvennbøen, kryssar tre bruer Kvenndøla innover dalen. Den første finn du oppe på Hyllbakkan. Den vart bygd i 1999, og er den nyaste. Hengebrua ved Garden kom i 1951, medan gangbrua i Bekkjøya kom tidleg på 1980-talet.
Bildet til høgre er henta frå frå bygginga av hengebrua ved Garden, og viser Jon J. Polden (Gammelbu'n), som var med på arbeidet. (Klikk på bildet for å gjere det større).
Her måtte sendaren byggast!
Da fjernsynet kom først på sekstitalet, var Reinsfjellet i Gjemnes ei gåve frå Skaparen til utbyggarane. Reinsfjellet ligg slik til at frå toppen kan ein sjå store delar av Nordmøre, samt nokre område som høyrer til Romsdal. Sjølvsagt måtte det settast opp ein sendar her!
Den første masta på Reinsfjellet stod ferdig til årsskiftet 1962/1963. Ei ny og enda høgare mast kom i 1993 i samband med etableringa av TV2.
Reinsfjellet, som er 994 m.o.h., tek seg staseleg ut frå mange kantar. Etter mi meining får ein likevel det mest majestetiske inntrykket frå Osmarka, der bildet over er tatt.
Eg har vore på Reinsfjellet ein gong. Da starta vi frå Torvikdalen, som er den mest bruka traseen. Dette er ein fin tur både sommar og vinter.
Ein opp-finnar har
gebursdag
Har du ein Evinrude påhengsmotor? Da kan du ta deg eit kakestykke og feire at oppfinnaren av påhengsmotoren, norsk-amerikanaren Ole Evinrude, har gebursdag 19. april. Han var fødd i 1877, og døydde i 1934.
Også forfattaren og motstandsmannen Ragnar Ulstein (1920-2019) var fødd på dennen datoen. Det same var tidlegare leiar av Venstre, Gunnar Garbo (1924-2016).
Søndagstur i vakker havnatur
I finveret fann vi ut at vi skulle bruke søndagen til ein biltur. Valet fall på Gossen, ei øy som ligg innafor ein times rekkevidde frå Bud.
To tredelar av dei drygt 3.000 innbyggarane i Aukra kommune bur på Gossen. Resten held til i fastlandsdelen, Julsundet, som ligg klemt mellom Molde og Hustadvika kommunar.
Gossen er stort sett flat som ei pannekake. Her er det korte avstandar, og mykje vakker natur å kvile blikket på. Brukar du eit par timar, har du vel sett det meste. Ein attraksjon er ilandføringsanlegget i Nyhavna, der det like ved også ligg eit flott utsiktspunkt.
Det øvste bildet viser Bud med stoltheita Gulberget sett frå Gossen. Gulberget ragar berre 160 meter over havet. Men apropos utsikt, Gulberget kan ta pusten frå dei fleste.
Bildet under er tatt mot Nordøyane. Ein dis gjer landskapet litt uklårt. Men det vi ser er i alle fall frå venstre Lepsøya, Haramsøya, Skuløya, Fjørtofta og Harøya. Haramsøya, der striden om vindmøllene no står, er litt vanskeleg å sjå, men ligg mellom Lepsøya og Skuløya. Fjørtofta er den mørke ryggen i framkant av Skuløya.
Når Nordøyvegen står ferdig, vil alle desse øyane bli landfaste. Alt det vi ser, høyrer no til Ålesund kommune. Sunnmøringane har også grafsa til seg Orten, Sandøya og Ona, som ikkje er berørt av Nordøyvegen. Folket på desse øyane ville gå til Aukra, men vart ikkje høyrde.
Hugsar du denne brua?
Like før påske for 13 år sidan vart denne provisoriske brua bygd ved Hyllbakkan i Kvenndalen, etter at isen tok gangbrua tidlegare på vinteren.
Veritas var aldri på befaring, og kanskje var det like greit. Men for oss hytteeigarar på Tæla, og alle andre som bruka dette terrenget, var brua til stor glede og uvurderleg nytte. Eg meiner å hugse at brubyggarane var John Arve Haugen, Jostein Hausberg og Lars Gudmund Røen.
Dei var akkurat ferdig med arbeidet da vi skulle gå opp på Tæla for å feire påske. John Arve hadde eit godt råd å kome med: - Pass på at de ikkje har snøklumpar under skoa når de går over.
Det var eit råd som eg merka meg og passa på at andre som eg gjekk i lag med etterlevde, både da og seinare.
Byggverket var solid, og stod heilt til seinhausten 2009. Da kom ny og permant bru på plass etter stor innsats av m.a. Endre Ellevset og Ole Johan Kvendbø.
Din tittel
I dag skal vi minnast nok ein stor norsk skiløpar. Hadde Harald Grønningen levd, ville han ha fylt 86 år 9. oktober. Han gjekk bort 26. august 2016.
Eg lurar på om ikkje Harald Grønningen og Magnar Lundemo var dei to første første langrennsløparane eg lærte nanmet på. Da eg og eldste bror min i svært ung alder begynte å konkurrere i oppgåtte løyper på ekrene heime på Kvennbø, var eg Grønningen og han Lundemo. Eg vann alltid i kraft alderen. Men det skulle etter kvart kome til å jamne seg ut, og vel så det.
Harald Grønningen var frå Lensvika. Han deltok i alle VM og OL frå 1960 til 1970. Han var også med i den norske troppen under OL i Sapporo i 1972. Men han vart sjuk, og kunne ikkje gå. I desse meisterskapa tok han sju medaljar, fem av dei i OL.
På slutten av ein lang karriere tok Grønningen sitt einaste individuelle meisterskapsgull på 15 km i OL i Grenoble i 1968. Den nervepirrande sekundstriden med Eero Mäntyranta i dette løpet er langrennshistorie. Grønningen hadde startnummer fem, og finnen hadde fordelen av å gå på tidene til konkurrenten. Men det hjelpte ikkje. Marginen i Grønningen sin favør vart til slutt 1,9 sekund.
I same OL var Grønningen med på det norske laget som tok stafett-gull.
Elles fordeler Grønningen sine meisterskapsmedaljar seg slik: Stafettsølv i OL 1960 (Squaw Valley), sølv på 15 km og 30 km i OL fire år seinare (Innsbruck), VM-sølv på 15 km i 1962 (Zakopane) og VM-gull i stafett i 1966 (Oslo).
I NM tok Harald Grønningen ni gull, fire sølv og sju bronse. I tillegg vann han NM-bronse i skogsløp i 1961.
I 1961 vart Grønningen tildelt Holmenkollmedaljen og Sportsjournalistenes statuett som årets idrettsnamn. I 1966 fekk han Olavstatuetten. Grønningen er også æra med Lahtimedaljen og Gråkallmedaljen.
Etter at skikarrieren var over fekk han jobb som selgar av motorsager og skogsutstyr for Jobu. Den jobben hadde han til han vart pensjonist. Ofte besøkte den gamle storløparen skogdagar rundt om på bygdene. Det hjelpte nok på oppmøtet!
Frå ein skogdag i Surnadal i mars 1980. Heradsskogmeister Ragnar Bruset serverer lapskaus til harald Grønningen.
Menn mista makt
17. april 1969 vart den reformvenlege leiaren i Tsjekkoslovakia, Alexander Dubček, avsett etter press frå Sovjet. Han vart erstatta av den Moskva-tru Gustáv Husák.
Under den såkalla fløyelsrevolusjonen tjue år seinare gjorde Dubček comeback, og vart vald til parlamentspresident. Han fekk også vervet som leiar for det sosialdemokratiske partiet.
Dubček døydde 7. november 1992 knapt 71 år gammal, etter å vorte skadd i ei bilulykke to månader før. Ulykka skjedde berre ei veke før han skulle ha vitna mot fleire KGB-offiserar. Dokumentmappa til Dubček forsvann frå ulykkesstaden.
På denne dagen i 1973 kunngjorde president Richard Nixon at alle som hadde vore involvert i innbrotet i kontora til Demokratane året før, Watergate-skandalen, skulle miste jobben. Fleire av dei fekk fengselsstraff. Sjølv berga han eit drygt år til. I august 1974 måtte Nixon gå av som følge av Watergate. Han vart benåda av etterfølgaren Gerald Ford, og unngjekk straff.
Richard Nixon er den einaste amerikanske presidenten som har gått av frivillig.
Ein jarl, to dronningar og frykt for gulspurv og hare
16. april er ein messedag for Orknøy-jarlen Magnus den heilage, som døydde i 1115. Magnusmesse vart også kalla «tredje dag sommar». Primstavtegn: Primstavteiknet er ei hakke, pil, øks eller eit halvt kors.
I Østerdalen håpa dei at gulspurven heldt seg unna på denne dagen. Dukka fuglen opp så tidleg på våren, varsla det dårleg ver. Det var også ein fordel å unngå haren. Kom det ein hare, og verst var det om den var grå, var det eit teikn på at våren ville bli kald.
Elles er 16. april gebursdagen til langrennsdronninga Berit Mørdre, som ville ha fylt 81 år i dag. Ho gjekk bort i 2016. Berit Mørdre vann OL-gull i stafett i 1968, men er kanskje aller mest kjent for stafetten under VM i Oslo to år tidlegare, da ho staka forbi svenske Toini Gustafsson på oppløpet og sikra eit sensasjonelt norsk sølv. Det var eit gjennombrot for norsk damelangrenn.
Berit Mørdre vann 30 NM-medaljar. Av desse var 19 gull.
Vi må dessutan gratulere dronning Margrethe av Danmark, som fyller 81 år 16. april 2021. Ho blir 81 år, og har vore landet sitt statsoverhovud i 49 av desse.
«Man føler ved en saadan Katastrofe noget av den samme Rædsel, som man føler overfor store Naturkatastrofer som Jordskjælv og vulkanske Utbrudd»
Nyheita om «Titanic» sitt forlis natt til 15. april 1912 nådde også norske aviser. Tittelen over er henta frå Romsdals Budstikke laurdag 20. april, der avisa stadfestar at katastrofen har funne stad. «Det viser sig desværre, at det siste Telegram, som vi mottok og som meldte, at «Titanic» var sunket, var korrekt. «Titanic» gikk tilbunds Kl. 2.20 Morgen paa 41 Grader og 16 Minutters vestlig Længde. Og Kjæmpeskibet har trukket med sig i Dypet Størsteparten av Passagererne og Besætningen, mellem 1600 og 1700 Mennesker», heiter det i artikkelen.
Tapstalet har i ettertid vorte sett til mellom 1.350 og 1.512 menneske. 705 personar, storparten kvinner og born, vart redda. 21 av dei omkomne var norske. Av desse kom ein mann frå Sjøholt, ei kvinne frå Skodje, ein mann frå Kristiansund og ein mann og ei kvinne frå Romsdals amt.
Vraket av det som for 110 år sidan var verdas største skip, vart lokalisert i 1985 på 3.800 meters djup. Skipet var på 46.328 bruttotonn, og var 882 fot (269 meter) langt. Til samanlikning er lengda på hurtigruteskipa som i dag trafikkerer norskekysten om lag den halve.
Ulykka gjorde eit stort inntrykk. Romsdals Budstikke skriver: «Man føler ved en saadan Katastrofe noget av den samme Rædsel, som man føler overfor store Naturkatastrofer som Jordskjælv og vulkanske Utbrudd. Man synes, Menneskene staar saa magtesløse, - trods al vor Viden, al vor Teknik, kan der dog ske slike forfærdelige Ulykker. Her går det vældige Skib, som er eller skulde være utstyret med alle moderne Sikkerhetsforanstaltninger, med vandtætte Skot og traadløs Telegrafi og meget andet, som skulde trygge Overfarten, trods alt tilbunds med Størsteparten av de ombordværende. Og endda har de Sakkyndige paastaatt, at det var aldeles utænkelig, at et Dampskib som «Titanic» skulde kunne synke».
Artikkelen i Romsdals Budstikke er lang og grundig, og stiller ei rekke kritiske spørmål rundt forliset. M.a. skriv avisa: «Man faar det bestemte Indtryk, at man ikke hadde Redningsapparater nok, at der bare var Baater for en Tredjedel av Skibets Passagerer og Besetning. Hvis dette virkelig forholder sig saa, falder der et frygteligt Aansvar på de forkjellige rette Vedkommende. Man har altsaa ødslet med alt mulig andet på Skibet - Svømmebassiner, Tennispladse o. lign. til Glæde og Forlystelse for Rigfolket, men forsømt det viktigste, Hensynet til Passagerernes og Besætningens Sikkerhet».
Ifølge avisa representerte førsteklassepassasjerende om bord på «Titanic» ein formue på over 600 millionar dollar.
Det var Smørbukk som fann opp v-stilen
På 55. årsdagen til Jan Boklöv 14. april 2021 kan det vere på sin plass å kome med ei skihistorisk korrigering: Det var ikkje han, men Smørbukk, som fann opp v-stilen. Beviset finst på framsida av juleheftet for 1975, der vi ser Smørbukk i eit luftig svev med utprega v-stil.
V-stilen var svært omdiskutert i starten, og som vanleg var Norge imot den nye måten å hoppe på. Eg var også skeptisk, men har gått over til å meine at skihopping aldri har vore flottare å sjå på enn i dag.
Ja, kanskje går det også an å seie at v-stilen redda det estetiske i hoppinga. For ser vi på gamle opptak, vil vi oppdage at den klassiske stilen med kroppen liggande over dei samla skiene forsvann på 80-talet. Da begynte hopparane, med Matti Nykänen og østerrikarane i spissen, å legge skiene på skrå i høve til fartsretninga gjennom svevet, slik at dei saman med kroppen, som peika rett fram, danna ein slags v. Målet var å skape ei større bæreflate. Hengande ski og krokete kne var også vanleg på denne tida. Det var ikkje pent! Eit eksempel på kva eg meiner, finn du i opptaket som eg har lenka til under artikkelen.
Vi gratulerer foregangsmannen Jan Boklöv med dagen. Sjølv om Smørbukk var først ute, vil svensken i historiebøkene for alltid stå som mannen som revolusjonerte den moderne hoppsporten.
Lenke: Andreas Felder i Kulm 1986.
Det er sommar - i alle fall på primstaven
Kalenderen viser 14. april, og primstaven fortel oss at dette er første sommardagen. På primstaven er dagen som regel merka med ei grein med lauv.
Som så mange andre av merkedagane på primstaven, knyter det seg også ulike tradisjonar til denne. Norsk historisk leksikon fortel at dagen mange stader var såkalla halvhelg, og i enkelte bygder i Valdres og på Vestlandet tok folk fri frå arbeidet på den første sommardagen.
Over det meste av sør-Norge var 14. april faredag for tenestefolket.
Svært mange verteikn er knytta til denne dagen. Over heile landet var frost og snø varsel om ein dårleg og kald vår, medan ein varm sommardag spådde god sommar. Elles var verteikna ulike rundt om i landet. Er du interessert, kan du lese meir om dette her.
Ulike som politikarar - fødd på same dato
13. april, den siste vinterdagen, kan vi minnast eit knippe norske politiske profilar som alle vart fødde på denne datoen. Det har seg slik at både Per Kleppe, Thorbjørn Berntsen, Berge Furre og Kaci Kullmann Five kom til verda 13. april. Av desse lever berre Thorbjørn Berntsen. Stil og ståstad er ulik, men alle har på kvar sitt vis sett spor etter seg.
Thorbjørn Berntsen vart fødd i 1935, og var i mange år ein markant Ap-politikar av den gamle skulen. Han var stortingsrepresentant i perioden 1977-1997, og vart både miljøvernminister og nestleiar i partiet. Berntsen er rekna for å vere hovudmannen bak den arbeidsmiljøloven som Norge har i dag.
På grunn av sin ofte uortodokse stil fekk Berntsen kallenamnet «Leppa fra Grorud». I 1993 kalla han sin britiske ministerkollega «ein drittsekk», og mindre oppstyr vart det ikkje ni år seinare da han uttala at «...at noen har truet seg til å danse med Anniken Huitfeldt på et fylkespartimøte - den personen må ha vært jævla full». Berntsen og Huitfeldt avslutta feiden kort tid etter.
Per Kleppe (1923-2021) sat som statsråd i fire Ap-regjeringar i åra 1971 til 1981. Av desse var han finansminister i perioden 1973-1979. Kleppe var handels- og skipsfartsminister frå 1971 til 1972, og han avslutta sin politiske karriere som minister for samordna langtidsplanlegging i åra 1980 og 1981.
Kampen mot inflasjon og arbeidsløyse var ei sentral sak på Kleppe si tid, og mange vil hugse den dåverande finansministeren for motkonjunkturpolitikken og dei såkalla «Kleppe-pakkane».
Berge Furre (1937-2016) var politikar, historikar og teolog. Han vart i si tid ekskludert frå Arbeidarpartiet, og deltok i etableringa av SF/SV i 1961. Frå 1976 til 1983 var Furre leiar av SV, og han sat på Stortinget i perioden 1973-1977, da SV-gruppa talde heile 16 representantar.
Ved sida av partipolitikken hadde Furre ei lang rekke med verv og engasjement. Han var m.a. medlem av Lund-kommisjonen, som undersøkte dei hemmelege teneste i Norge, og han sat i Nobelkomiteen. I 1998 vart han ordinert som prest.
Om Kaci Kullmann Five hadde levd, ville ho ha fylt 70 år 13. april 2021. Ho var fødd i 1951, og døydde i 2017. Si rikspolitiske karriere starta ho i 1977, da ho vart leiar i Unge Høgre. Seinare vart det stortingsplass frå 1981 til 1997, og ho sat som den første kvinnelege leiaren av Høgre frå 1991 til 1994. Kaci Kullmann Five var handels- og skipsfartsminister i regjeringa Syse (1989-1990). I 2003 vart ho medlem av Nobelkomiteen. Frå 2015 og livet ut var ho leiar av komiteen.
Det går feil veg på indre Nordmøre
I ei utklippsbok frå tida mi i Romsdalsposten fann eit oversyn over folketalet i kommunane på Nordmøre per 1. januar 1979. Statistikken viser at i dei kommunane som i dag utgjer Nordmøre, har innbyggartalet i løpet av 42 år gått ned med 1.121.
For regionen totalt er talet kanskje ikkje så dramatisk. Men for indre Nordmøre ser vi ei svært negativ utvikling. Sidan 1. januar 1979 har Surnadal, Sunndal og Tingvoll mista 1.682 innbyggarar. Trenden for dei tre kommunane har vore konstant over mange år no, og kjem nok til å halde fram også i 2021.
Mest ille ute i denne samanstillinga er Smøla, som sidan 1979 har mista 30 prosent av innbyggarane. Også i Gjemnes er trenden negativ, og i Aure ligg folketalet i dag betrakteleg under summen av gamle Aure og Tustna.
Veksten på Nordmøre ligg i området Kristiansund/Averøy. Rett nok gjekk talet på innbyggarar i Kristiansund ned med 80 i siste kvartal i fjor. Men samanliknar vi med 1979, er folketalet i Kristiansund i dag 1.910 høgare enn i gamle Kristiansund og Frei til saman. Averøy veks, og det er nok berre eit tidsspørsmål før øykommunen er større enn Surnadal. I fjerde kvartal 2020 minka differansen mellom dei to kommunane med 68 innbyggarar. (Klikk på bildet ein eller to gongar for å forstørre).
Meir statistikk finn du her.
Endeleg vår i lufta - og Mette sette personleg rekord
Det skjer store ting på ein søndag. Endeleg vart veret slik at vi kunne ta oss ein tur på kyststien. Litt kald sno, rett nok, men sola gjorde at vi likevel fekk ein fin rusletur.
Vi var heller ikkje dei einaste som ville nyte vårveret. I dag var det godt med folk på kyststien.
Og ikkje nok med det. Mette sette ein solid personleg rekord etter kneoperasjonen. Dette vart den klart lengste turen til no, så her går det rette vegen!
10. april: Kong Haakon og Paul McCartney sa nei - og verda fekk farger
Denne dagen kan ein dvele ved nokre hendingar som på kvar på sitt vis - ja, heilt utan samanlikning - kom til å påverke ettertida.
På Elverum 10. april 1940 møtte kong Haakon og utanriksminister Halvdan Koht den tyske ministeren Bräuer. Bräuer kravde at Norge skulle overgje seg, og at kongen utnemnde ei tyskvennleg regjering leia av Vidkun Quisling. Verken kongen eller Koht ville ta stilling til kravet utan at regjeringa vart konsultert.
Same kveld vart det halde statsråd i Nybergsund. Her kom kong Haakon med sitt berømte nei, og skal ifølge referatet ha sagt: «Jeg kan ikke utnevne Quisling, som jeg vet ingen tillit har verken i vårt folk som helhet, eller i dets representasjon, Stortinget. Hvis regjeringen ville gå med på tyskernes krav - så er det ingen annen utvei for meg enn å abdisere.»
Kongen sitt nei skulle kome til å bety mykje for mobiliseringa og kampen mot dei tyske okkupantane.
Eit anna nei frå denne datoen, nærmare bestemt i 1970, påverka verken krig eller fred. Men det var altså 10. april 1970 at Paul McCartney kunngjorde at han forlet The Beatles, som dermed vart oppløyst. Hendinga kan trygt omtalast som musikkhistorisk. Beatles er den dag i dag rekna for å vere den mest populære popgruppa som nokon gong har eksistert. Salet av plater er estimert til 1 - 2,5 milliardar eksemplar.
I Southhampton la «Titanic» ut på jomfruturen sin 10. april 1912, og på dagen seksti år seinare starta NRK prøvesendingar i farger. «Tjuvstarten» fann stad nyttårskvelden 1971, da kong Olav sin tale vart sendt i farger.
Stortinget vedtok med 94 mot 34 stemmer å innføre fargefjernsyn 10. desember 1971. Senterpartiet, Venstre og enkeltrepresentantar frå KrF og Ap stemte imot. Motstanden vart begrunna med at fargefjernsyn var meir umoralsk enn TV i svart-kvitt fordi ein lettare kunne forveksle TV-bilda med verkelegheita når dei kom i farger.
I dag er det også rart å tenke på at Dagbladet faktisk gjekk imot fargefjernsyn på leiarplass.
Når det ikkje finst anna råd, får ein mimre litt...
På ein aprilfredag etter påske, der vermeldingane spår mest inneliv dei næraste dagane, kan det vere greit å mimre litt. Dette bildet er tatt på Tæla 9. april 2016, som det året faktisk var andre laurdagen etter påske. Skjærtorsdagen var så tidleg som 24. mars.
April og mai er dei finaste ski-månadane i fjellet. Eg har alltid meint at dei som avsluttar skisesongen når påska er over, ikkje veit kva dei går glipp av. Men dette har kanskje noko med mi totalt fråverande interesse for våronn i hagen å gjere?
Eg la ut dette bildet på Facebook for fem år sidan med slik tekst: «Tror dette blir en fin dag. Snart tur.» Eg hugsar ikkje kor det bar, men ein fin tur vart det nok.
Det blir ikkje skitur på Tæla denne helga. Men kanskje om nokre dagar? Ein får leve i håpet.
Da eggelikøren kom inn i norsk politikk
7. april 1973 såg Anders Langes parti til sterk nedsettelse av skatter, avgifter og offentlige inngrep dagens lys. Partiet skifta i 1977 namn til Fremskrittspartiet.
Folk si oppfatning av kva som var sømmeleg og kva som var kontroversielt var heilt annleis for 48 år sidan enn i dag. Anders Lange braut med alle konvensjonar. Han drakk eggelikør på TV, og målbar i mange saker standpunkt som i det trauste sosialdemokratiet Norge skapte moralsk indignasjon.
Det siste leveåret sitt, frå 1. oktober 1973 til dødsdagen 18. oktober 1974, sat Lange på Stortinget. Året er omtala som «absurd teater», der Lange viste verken evne eller vilje til å lære seg dei parlamentariske spelereglane.
Få trudde at partiet skulle klare å slå rot ute i folket. Men etter at Carl I. Hagen tok styringa i 1978 og gjorde Frp stuereint, starta ei utvikling som i 2015 altså skulle bringe partiet inn i regjeringskontora. I mars 2006, ein dryg månad før Siv Jensen overtok som formann, oppnådde Frp 34,9 prosent på ei meningsmåling.
Det har opp gjennom åra vore stifta mange politiske parti i Norge, ofte som resultat av intern strid i allereie eksisterande parti. Splittinga av Venstre i 1972 er kanskje det mest kjente dømet. Nokre av dei nye har vist ei viss evne til å overleve, i alle fall i delar av landet. Men ingen er i nærleiken av Fremskrittspartiet når det gjeld suksess.
Ein dato for katastrofer
To store katastrofer knyter seg til 7. april. På denne dagen skjedde både den store Tafjordulykka og «Scandinavian Star» sitt forlis.
Det var om natta den 7. april 1934 at tre millionar kubikk med stein rasa frå Langhammaren og ned i Tafjorden 700 meter under. Raset skapte ei enorm flodbølge, som tok livet av 23 menneske i Tafjord, der det på denne tida budde om lag 270 personar. Flodbølga gjorde også stor skade i nabobygdene Fjørå og Sylte. Totalt mista 40 menneske livet som følge av katastrofen.
Brannen om bord på «Scandinavian Star», som natt til 7. april 1990 var på veg frå Oslo til Frederikshavn, tok heile 159 menneskeliv. Det var 383 passasjerar og 99 besetningsmedlemmar på skipet. Det rår mange teoriar om korleis brannen oppstod, og det har i ettertid vorte avdekt at etterforskinga var mangelfull. Den mest utbreidde oppfatninga er at brannen var påsett.
Eit stykke norsk krigshistorie er at Aftenposten på denne dagen i 1940 trykte ei melding frå Berlin om at eit angrep på Norge var venta. Avisa vart ikkje trudd. To dagar seinare vakna nordmennene til eit okkupert land.
Nesten så ein blir versjuk...
Kalenderen viser 6. april, og som værdama på TV2 sa tidlegare i dag: Vi er snart ei veke inn i den andre vårmånaden. Ja, du verda for ei lykke. Ingenting er som våren!
Eg er normalt ikkje så opptatt av veret. Det blir som det blir, uansett. Men akkurat no tykkjer til og med eg at det er tungt. Først ei miserabel påskehelg, vermessig sett, og så møter første ørkdagen etter påska oss med enda meir regn, snø og vind. Ein kan bli versjuk av mindre.
Eg ser på Yr, som eg eigentleg ikkje trur så mykje på, at det heller ikkje er spesielt mykje betring i sikte dei nærmaste dagane. Vi kan visst sjå fram til ei helg med grisever, når den tid kjem. Men altså: Meteorologane har det med å ta feil. Håpet lever.
På denne dagen for 123 år sidan kom diktaren Aasmund Olavsson Vinje til verda. Eg avsluttar denne pessimistisk stemte epistelen med ei strofe frå Vinje sitt dikt «Vaaren» for å minne både meg sjølv og eventuelt andre versjuke om at det midt i alt styggveret likevel er grunn til å sjå lyst på livet.
Enno ein Gong fekk eg Vetren at sjaa,
for Vaaren at røma;
Heggen med Tre som der Blomar var paa,
eg atter saag bløma.
Enno ein Gong fekk eg Isen at sjaa,
fraa Landet at fljota,
Snjoen at braana, og Fossen i Aa,
at fyssa og brjota.
Graset det grøne eg enno ein Gong,
fekk skoda med blomar.
Enno eg høyrde at Vaarfuglen song,
mot Sol og mot Sumar.
Tilbake til kvardagen etter verdas lengste påskeferie
Ei påske som reint værmessig vart svært så lite minneverdig, er straks over. Ole Nordmann må tilbake til kvardagen, etter det som er sagt å vere verdas lengste påskeferie. Vi deler denne plasseringa med Danmark og Island. Desse tre landa er dei einaste i verda der påska består av fem samanhengande helge- og helligdagar, med fri både skjærtorsdag, langfredag og 2. påskedag. I andre land er ein eller fleire av desse tre dagane vanleg kvardag.
Desse landa har fire samanhengande helge- eller helligdagar i påska: Storbritannia, Finland, Tyskland, Australia og Spania. Tre dagar: Sverige, Frankrike og Italia. Kortast påske har USA, der høgtida kun er ei vanleg helg. (Kjelde: Aftenposten).
Når det gjeld den norske påskefeiringa, er det vel også rett å seie at den i dag strekker seg over mykje meir enn fem dagar. Folk dreg gjerne til hyttene sine i god tid før palmehelga, slik at påskeferien for mange har vorte halvanna veke lang.
For eigen del fekk eit par døgn på Tæla. Svært dårlege vermeldingar gjorde at eg braut opp 1. påskedag. Det var nok ei fornuftig avgjerd. Men sjølv om påskeveret var noko av det mest miserable eg har opplevd, vart det trivelege dagar i eige selskap i Tælastuå. Hyttenabo Bjarne braut seg også opp liene påskelaurdag, slik at vi fekk ei triveleg kaffestund i lag. Bortsett frå nokre ryper, såg eg ikkje snurten av andre levande vesen under opphaldet.
No er den 30. hyttesesong på Tæla i gang for både meg og Bjarne. Det skal ikkje bli lenge til neste tur.
Ein gammal tradisjon: Fake news for moro skuld
Har du vorte narra april i dag? I så fall er du utsett for ein gammal skikk, som ingen heilt veit korleis oppstod. Vil du vite meir om dei ulike teoriane om opphavet, kan du lese om dette på Wikipedia.
Media har opp gjennom åra servert mange aprilspøkar av det fornøyeleg slaget. Ein av dei mest kjente her til lands, er da Aftenposten 1. april 1950 meldte at folk kunne møte opp på Vinmonopolet for å kjøpe vin i bøtter. Forklaringa på det gledelege tilbodet var at tapperiet på Hasle hadde gått tom for flasker. For å unngå å brenne inne med store mengder med rødvin, ville polet ifølge Aftenposten selje vin svært rimeleg til kundar som møtte opp med bøtter eller anna eigna emballasje. Folk gjekk fem på, og det danna seg køar som her ved utsalet på Majorstuen.
37 år seinare slo Bergens Tidens til med ein spøk av same slaget. Avisa meldte at Vinmonopolet hadde konfiskert 10.000 liter med smuglarvin, og at bergensarane var inviterte til å få ein del av varene i staden for at herlegdomen gjekk i kloakken. 200 kvinner og menn møtte opp utanfor polet med flasker, bøtter og spann!
Ein oversikt over gode aprilspøkar finn du her. Usmakelege forsøk på å vere morosam på 1. april finn du ved å klikke her.
I VG kan du lese om årets aprilspøkar.
Fokuset på fake news har gjort at NRK og dei fleste største norske avisene har slutta med å publisere aprilspøkar.
Eit lite minne om ein heidersmann
Det har plutseleg vorte fjorten år sidan denne heidersmannen gjekk bort. Rundt påsketider tenker eg ofte på min gode ven og læremeister Gunnar Bele. Alle dei fine turane vi hadde saman er minne som eg for alltid vil bere med meg.
Da vi tok over hytta på Tæla var det mykje som måtte reparerast. Gunnar var til uvurderleg støtte. Ja, utan hjelpa frå han er det ikkje godt å seie korleis det hadde gått med restaureringsprosjektet. Gunnar hadde den fine eigenskapen at han alltid sette andre framfor seg sjølv. Vi har mykje å takke han for.
Bildet er tatt på Botnfjellet ein av dei første dagane i mai 2004. Det var berre vi to på tur, mellom mektige fjell i den store stilla.
Ekte vennskap og naturoppleving.
Ein treng ikkje å seie så mykje. Slike stunder ligg bortanfor orda og gjev varig rikdom.
Vi er mange som saknar Gunnar.
Det skal koste litt...
Bildet viser transport av utstyr til Tæla i 1975. Vi ser Odd og Berit Ormset, saman med ein gjest (lengst t.h.) som eg ikkje har namnet på. Følget ser ut til å vere komne fram til Haukarstokken. På denne tida var det ikkje bru over elva på Hyldbakkan, slik at turen var betrakteleg lengre og tyngre enn i dag. Det var vanleg å seie at når ein kom fram til Haukarstokken var turen halvgått i tid, men ikkje i distanse.
For oss som held til på Tæla no, var det eit stort framsteg da gangbrua kom. Seinare gjorde vegen til Nordviksetra det lettvint å kjøre scooter opp til hytta. Børene og turane har derfor vorte lettare enn før. Men alt slitet er ikkje borte. Og det er greit. Det skal koste litt å kome seg opp på Tæla. Det er ein del av hytteluksusen.
Berit og Odd Ormset tok over «Tælastuå» etter Ane og Peder Kvendbø, som starta bygginga tidleg på 50-talet. Ane var tante til Berit. Vi som i dag er eigarar av dette paradiset, har mykje å takke dei tidlegare eigarane for. Alle fire er no borte. Ikkje minst sender vi ofte varme tankar til bygningsmannen Peder, som for 70 år sidan satsa så stort og bygde ei hytte på heile førti kvadratmeter på stølen. Det var i ei tid da hytter på 12-15 kvadrat framleis var normalen i dette området.
Om ei øydelagt ski, forventningar og ei veke utan klokkeklang
.jpg?ph=3ee4d447a3)
Vi er inne i den stille veka. Som gutunge og ungdom likte eg dagane før sjølve høgtida ekstra godt. Livet gjekk i sakte fart. Ja, det var nesten som om dei alltid trivelege Myra-karane hadde ekstra god tid når dei kom for å hente posten.
Det meste handla elles om å førebu helgedagane og, ikkje minst, sjå til at ski- og turutstyret var i orden. Ein skitur var obligatorisk kvar dag i påska, uansett ver. Om det var aldri så håplaust, vart det minimum ein tur til skihytta for å drikke eit glas appelsinsaft. Elles var Strengen, Tæla og Fossafjellet faste mål.
Apropos utstyr; eit år heldt eg på å hamne i alvorleg trøbbel. Ein av dagane før påske, måndag eller tysdag, datt eg skikkeleg etter eit til meg å vere uvanleg langt skihopp. Skia stod i vinkel, og i nokre fortvilte minutt såg eg for meg ei påske utan skiturar.
Heldigvis hadde far min gode kontaktar. Den brotne skia var sendt til Rindal. Der vart den reparert på rekordtid og påskehelga var berga. Eg meiner reparasjonen skjedde på Landsem skifabrikk.
Uttrykket «den stille veka» har for øvrig for ikkje noko med ferie og fritid å gjere. Forklaringa på uttrykket ligg i at kyrkjeklokkene tradisjonelt ikkje ringer denne veka. Ein kan eventuelt slå på klokkene med ein dymbill, ei treklubbe som gjev ringing med ein dempa klang, les eg på Wikipedia.
Den stille veka er tida mellom palmesøndag og påskedag. Ho vert òg kalla den heilage veka (latin Hebdomas sancta) eller Den store veka (Hebdomas maior). Når folk kallar desse dagane for påskeveka, er det eigentleg feil - påskeveka begynner 1. påskedag.
Medan eg skriv desse linene ausar regnet ned i Bud. Et ser på webkameraet på Nesøya at forholda i «mine fjell» heller ikkje er så mykje skryte av. Vermeldinga for påska finst det akkurat no inga trøyst i. Det skal bli vått og grått både ute mot storhavet og på Kvennbøtæøla, der eg har tenkt å opphalde meg frå fredag og ut påska.
Men veret får bli som det blir. Langfredag traskar eg opp liene om det så regnar oppover. Covid-19 sørga for hytteforbod i fjor. Vergudane skal ikkje få ta frå meg denne hyttepåska. Det finst da grenser.
Eit 120-årsminne om ei populær kronprinsesse
Kronprinsesse Märtha kom til verda 28. mars for 120 år sidan. Kronprinsesse Märtha var dotter av prins Carl av Sverige og prinsesse Ingeborg av Danmark. Hennar fulle namn var Märtha Sofia Lovisa Dagmar Thyra.
21. mars 1929 gifta ho seg med den to år yngre kronprins Olav. Dei to var søskenbarn, da kong Haakon var onkel til Märtha.
Kronprinsesse Märtha døydde 5. april 1954, berre 53 år gammal. Dødsårsaka var hepatitt, og smitta fekk ho i seg etter ei blodoverføring i samband med ein operasjon i USA under krigsåra.
Märtha var ei svært populær kronprinsesse. Dødsfallet utløyste landesorg i Norge. Kong Haakon, som sette svigerdotter si høgt, skal ha sag til C. J. Hambro: «Det burde heller ha vært meg, gamle, unyttige mann.»
Sommartid igjen - og eit trist minne
Det er 27. mars og siste dagen med vintertid. Natta som kjem skal altså klokka stillast, om du da ikkje har ei som ordnar dette sjølv. Og ho skal stillast fram. I morgon vaknar vi til sommartid, etter ei uvanleg kort natt.
Historia viser at det har litt att og fram med sommartid i Norge. Sommartid vart gjennomført i 1916 og innført igjen frå 1940 til 1945. Frå hausten 1940 til hausten 1942 var det også sommartid om vinteren. I Norge hadde vi så sommartid i perioden 1959-65, før det vart pause fram til 1980. Etter det har vi nordmenn pliktoppfyllande stilt klokka to gonger i året - om ikkje alltid rette vegen.
EU planlegg å avvikle ordninga med sommar- og vintertid. Men saka har vorte utsett, m.a. på grunn av pandemien.
På denne dagen i 1980 velta Alexander Kielland-plattforma i Nordsjøen. Av dei 212 personane om bord mista 123 livet. Av desse vart 93 funne, dei seks siste da plattforma vart snudd i 1983. Dette er den største industriulykka nokon gong her til lands.
Det er vanleg at folk hugsar kor dei var da Brå brekte staven. Mange hugsar vel også kvar dei var og kva dei gjorde denne forferdelege marskvelden for 41 år sidan.
Kan du reglane for påskehøgtida?
Ved inngangen til påskehelga har regjeringa kome med ei lang rekke anbefalingar for korleis vi alle kan bidra til å få gjennomført ei så trygg og smittefri feiring av høgtida som mogleg.
Det er mykje å sette seg inn, og - som vi har sett - lett å gjere bommertar. Kjenner du anbefalingane, eller hadde det kanskje vore greit med ei oppfrisking?
Regjeringa sine anbefalingar finn du her.
Maria bodskapsdag med endeleg beskjed om hytteforbod
25. mars for eitt år sidan vart det klart at flere hundre tusen hytteglade nordmenn måtte halde seg heime i påska. Regjeringa kunngjorde at dei strenge tiltaka frå 12. mars vart forlenga til over påske.
For eigen del tenkte eg vel at eit såpass offer måtte vi hytteglade tole, i ei tid der ein skummel og ukjent pandemi herja. Når så påska på våre trakter kom med det verste veret som tenkast kan, gjekk det i grunnen nokså bra. Attpåtil sleit eg med ein kranglevoren rygg gjennom påska. Eg var i grunnen veldig godt nøgd med styggeveret.
Påskedagane brukte eg m.a. til å blogge om eksperimentet heimepåske, som eg ikkje hadde opplevd sidan 1992. Innlegga finn du her: Dag 1, Dag 2, Dag 3, Dag 4, Dag 5.
Skjebnen til hyttepåska vart avgjort på Marimesse om våren, kanskje meir kjent som Marias bodskapsdag. Den ortodokse kyrkja feirar alltid dagen den 25. mars. Denne datoen er ni månader før 25. desember, juledagen,
I den katolske kyrkja gjeld visse unntak for feiringa. Om dagen fell i den stille veka eller i påskeveka, vert han feira måndagen etter Kvitesøndag, 2. søndag etter påske. Fell han saman med ein fastesøndag, vert han feira måndagen etter. (Kjelde: Wikipedia).
På primstaven er marimesse om våren lagt til 25 mars, og markert med ei krone, ein kvinnefigur, eit hovud eller eit tre.
På denne dagen i 1957 vart Romatrakten, som la grunnnlaget for EEC, underteikna av Vest-Tyskland, Frankrike, Italia og BeNeLux-landa. Det som den gongen var eit samarbeid mellom seks land, har i dag vorte til eit EU med 27 medlemsland der det bur nesten ein halv milliard menneske.
Tapte medaljer og ei finsk tragedie
Onsdag 24. mars fyller langrennsløparen Erling Jevne 55 år. Jevne har ei imponerande merittliste. Men truleg kunne den ha vore enda betre.
Under VM i Trondheim i 1997 tok han sølv på femmila bak finske Mika Myllylä, og det same skjedde på tremila året etter under OL i Nagano. Myllylä vart seinare tatt i doping. Så det uunngåelege spørsmålet er: Var Myllylä rein i 1997 og 1998?
Finnen tok også to VM-gull i 1999, og viste i denne perioden ei imponerande evne til å prikke inn formen til dei store meisterskapa.
Begge dei nemnte løpa var uhyre sterke prestasjonar frå Jevne si side. I Trondheim slo han tredjemann Bjørn Dæhlie med over eitt minutt. Men det var altså ikkje nok.
Det må leggast til det ikkje finst bevis for at dei finske løparane var dopa i Trondheim og Nagano. Men faktum er i alle fall at under ski-VM 2001 i Lahti testa Myllylä og fire andre finske løparar positivt for doping. Dei hadde brukt stoffet hemohes, vart fråtekne gullmedaljen i stafett og vart utestengde frå skisporten i to år i ettertid.
For Mika Myllylä resulterte dopingavsløringane i ei personleg tragedie. Han fekk store problem, med alkoholmisbruk og valdsepisodar. Han vart funnen død i heimen sin sommaren 2011, berre 41 år gammal.
Ein oversikt over Erling jevne sine prestasjonar i langrennsløpya finn du her.
Majesteten som måtte abdisere
Fjellet Skåla er eit karakteristisk og dominerande landemerke på sørsida av Fannefjorden. Kjører du E39/fv 62 gjennom Kleive og Hjelset, kan du ikkje unngå å sjå den flotte fjellformasjonen.
Heilt sidan Bolsøy og Molde kommunar vart slått saman i 1964, har Skåla med sine 1.128 meter over havet vore det høgste fjellet i Molde. Men kommunereforma, som gjorde Molde, Nesset og Midsund til ein kommune, tvinga majesteten til å abdisere.
Frå 1. januar 2020 var den høgste toppen i Molde Nesset-fjellet Kleneggen, som ragar heile 1.964 meter over havet. Og det er langt frå det einaste fjellet i gamle Nesset som er høgare enn 1.128 meter. Skåla vart skuva langt ned på lista.
I 14 år budde eg på Hjelset og hadde fri utsikt til Skåla. Som pendlar mellom Hustadvika og Sunndalsøra i åtte år helsa eg på fjellet noko slikt som 3.300 gongar. Eg kan ikkje skryte av å ha vore på Skåla. Men vi er likevel god kjente, eg og denne prektige toppen som tronar mellom Fannefjorden og Langfjorden.
Skåla er synleg frå eit vidt omland, Surnadal inkludert.
Litt om sol og måne på ein grå måndag
To dagar etter vårjamdøgn er det grått og vått her ute i Bud. Det er måndag, den siste før vi over helga går inn i den stille veka.
Påska er ei merkeleg høgtid, på den måten at det er månen som bestemmer når ho skal kome. Men heller ikkje vårjamdøgn har ei heilt konstant plassering på kalenderen. Vårjamdøgn varierer mellom 20. og 21., og ein sjeldan gong den 19. mars.
I år var det altså den 20. mars.
Påska kjem på eit tidspunkt som mange vil kanskje vil oppfatte som litt tidleg i år. 1. påskedag fell på 4. april. Men legg vergudane godsida til, kan det likevel bli fine dagar.
Påskedagen kan tidlegast kome 22. mars og seinast 25. april. 1. påskedag på 22. mars skjedde sist i 1818 og vil ikkje gjenta seg igjen før i 2285. Det hender ikkje så ofte, med andre ord.
Sist 1. påskedag kom på 25. april var i 1943. Neste gong er 2038.
Spesielt interesserte kan gle seg til at vårjamdøgn neste gong kjem på 19. mars i 2096.
Påskeminne på Bendiktsmesse
«24. påske på rad i Tælastuå». Dette var teksten på eit minne som kom opp på Facebook-minne frå 21. mars 2016. Det var mandag før påske, og feiringa var allereie i gang på Tæla.
No går det mot påske igjen. Etter hytteforbodet i fjor, skal det bli fint å kome opp på Tæla. Litt amputert blir det rett nok også i år. Mette er i full opptrening og stor framgang etter kneoperasjonen, og må halde seg heime. Ho siktar seg inn mot første halvdel av juni. Sjølv reknar eg med å bli på hytta to - tre døgn i påska, alt etter veret.
For meg blir dette den trettiande sesongen på Tæla, og den tjueåttande påska i Tælastuå. Mette tek fatt på sin tiande hyttesesong. Det er utruleg kor fort tida går.
21. mars er det etter primstaven Bendiktsmesse eller Bendiksmesse, og er i den katolske kyrkja til minne om Benedikt fra Nursia, stiftaren av Benediktinerordenen. Dette var hans dødsdag.
I norsk folketradisjon blir Bendiktsmesse også kalla «Bendik prøvesvin» eller «Bent prøvesvin», fordi ein gris no burde tåle eit hardt stokkeslag utan å falle dersom vinterforinga hadde voregod nok, vårjamdøgn eller åt-tid. Frå Midt-Norge og nordover meinte ein at veret på St. Hanskvelden blir som det var denne dagen. (Kjelde: Wikipedia).
Fleire kjente personar har gebursdag på dennne datoen: Åge Aleksandersen (f. 1949), Ingrid Kristiansen (f. 1956), Ole Funnnar Fidjestøl (f. 1960) og Marit Bjørgen (f. 1980). 21. mars var også kong Olav sin bryllupsdag. Han gifta seg med sitt søskenbarn Märtha i 1929.
Lite visste han kva som venta...
20. mars 1935 gjekk Johan Ludwig Mowinckel si Venstre-regjering av og Johan Nygaardsvold frå Ap overtok, etter at partiet hadde inngått det såkalla kriseforliket med Bondepartiet.
Lite visste nok Nygaardsvold da om kva han hadde i vente. I 1940 kom krigen, og regjeringa vart tvinga til å forlate Norge i juni 1940. Nygaardsvold leia eksilregjeringa i London fram til våren 1945.
Johan Nygaardsvold var fødd i Hommelvik 6. september 1879. Han døydde 13. mars 1952 i Trondheim.
- Har betydd meir for norsk langrenn enn Petter Northug
Marin Johnsrud Sundby har kome til at nok er nok. No satsar han på langløp, og droppar satsinga mot OL neste år. Attesten han får med seg frå landslagstrenar Eirik Myhr Nossum er ikkje snau:
– Petter Northug satte standarden for popularitet og gjorde nasjonalidretten til allemannseie, men Martin har betydd vesentlig mye mer for utøverne på treningsmentaliteten. Han har gått den ekstra mila, seier Nossum VG, og legg til: – Arven Martin gir fra seg er helt ekstrem .
Eg tykkjer attesten er heilt fortent. Martin Johnsrud Sundby jobba lenge og hardt for å nå toppen. Til slutt lausna det. Johnsrud Sundby vann både Tour de Ski og verdscupen, og leverte mange gode prestasjonar i meisterskap. Men som Oddvar Brå klarte han pussig nok berre eitt individuelt meisterskapsgull. Det kom på 15 km under VM i Seefeld i 2019, 37 år etter at Brå vann same distanse under VM i Oslo.
Toppidrettsmenn og -kvinner kjem og går. Martin Johnsrud Sundby er ein type det går veldig få av på dusinet. Ein ekte toppidrettsutøvar som vil bli sakna, rett og slett.
Skikongen fyller 70 på Gudmundsmesse
16. mars 2021 er Oddvar Brå sin 70-årsdag. Brå er ein av Norges mest meritterte langrennsløparar gjennnom tidene, sjølv om han aldri vart nokon stor meisterskapsløpar. Si einaste individuelle gullmedalje i meisterskap tok han under VM i Oslo i 1982, da han vann 15-kilometeren. Under stafetten i same VM skjedde det berømte stavbrekket i duellen med Aleksandr Zavjalov.
Oddvar Brå har 16 NM-titlar, som er fleire enn nokon annan har klart. I tillegg tok han 12 sølv og bronse i NM. I 1984 vart Brå norgesmeister i 20 km terrengløp.
Primstaven viser at Oddvar Brå jubilerer på Gudmundsmesse, som vart feira til minne om den islandske biskopen Gudmund Arason av Hólar (1161-1237).
I eit gammalt vermerke heitte det at snødde det på Gudmundsdagen, vart det kronår for korn, medan kom det snø dagen etter, som er Gjertrudsdagen, vart det uår.
Eit historisk svev - men var den eine dommaren for raus?
To veker etter at han hadde vunne sitt andre VM-gull i Oslo, sette Bjørn Wirkola verdsrekord med 146 meter i Vikersund 13. mars 1966. Det var eit fenomenalt skihopp, som fekk 5x19,5 og 1x20 i stil av dommarane. Eg hugsar enno kor fantastisk vi tykte det var å sjå svevet i sakte film på Sportsrevyen om kvelden.
Stilkarakterar var diskusjonstema også for 55 år sidan. I avisene var det påpeika at dommaren som ga 20 var for raus, da Wirkola eit lite sekund på veg over kulen så vidt var ute og styrte med høgrehanda. Elles kan ein vel seie at hoppet har gått inn i historia som eit av dei aller vakraste. 146 meter var ubegripeleg langt i 1966.
«Negrene» testa ut borgarrettslova - enno lever rasehatet i USA
På ein surfetur i Nasjonalbiblioteket sitt avisarkiv, kom eg tilfeldigvis over denne artikkelen frå Arbeiderbladet, datert 6. juli 1964.
Loven om borgarrettar frå 1964 skulle hindre ei kvar form for diskriminering i det amerikanske samfunnet. Artikkelen fortel om farga amerikanarar, her omtala som «negrene», som ville sette lova på prøve og dei reaksjonane dette vekte. Vi les om ein restauranteigar som heller ville gå i fengsel, enn å sleppe farga menneske inn i restauranten sin.
Tankevekkande lesing, vil eg seie. Og sjølv om borgarrettslova no er 57 år gammal, lever diskrimineringa av svarte i beste velgåande i USA. Alle har vi ferskt i minnet det grufulle politidrapet på George Floyd i mai 2020. Black Lives Matter-rørsla vart stifta i 2013, etter at ein sivil mann drepte den mørkhuda 17-åringen Michael Brown. Drapsmannen vart i retten frikjent.
Landet vart stengt på Gregusmesse
Primstaven fortel at 12. mars er Gregusmesse, pave Gregor den store sin messedag. Gregusmesse var en viktig merkedag om våren og vart delvis rekna som vårjamdøgn: «Gregors tid, natt og dag like vid». Primstavteiknet er ein rokk eller fugl - eigentleg ei due, som var eit av Gregors attributter, men i Norge tradisjonelt identifisert som kråke. På Jæren var Gregusmesse flyttedag for tenarar. (Kjelde: lokalhistoriewiki.no).
Slik blir veret dei førti neste dagane
Legg deg på minnet korleis veret var denne 9. mars. Før i tida sa dei at slik som veret var denne dagen, skulle det bli dei førti neste.
9. mars, Dei førti riddarar, var ein minnedag om 40 romerske soldatar som døydde som martyrar i Armenia tidleg på 300-tallet. I dag er det ei katolsk kyrkjehøgtid som blir feira dagen etter, 10. mars, og går da under namnet Førti martyrar av Sebasteia.
Dagen kan være avmerka på nordiske primstavar, og da som ein halvsol.
Kvinnene sin kampdag
8. mars er den internasjonale kvinnedagen. Det første forslaget om ein slik dag kom frå den kjende, tyske politikaren Clara Zetkin på den sosialistiske Andre Internasjonalen sin kvinnekonferanse i København i 1910. I 1975 erklærte FN 8. mars som internasjonal kvinnedag.
I Norge vart kvinnedagen markert første gong i 1915. Då heldt Kvinneforbundet i Arbeidarpartiet folkemøte for fred, og kommunisten og feministen Aleksandra Kollontaj frå Russland heldt tale i Oslo.
I Norge blir kvinnedagen markert over heile landet, sjølv om oppslutninga i dag ikkje er riktig den same som tidlegare, da mange av krava frå i 70-talet no er innfridde. 8. mars 1978 nådde markeringane eit høgdepunkt, då 20.000 kvinner og menn gjekk i tog rundt om i landet.
På denne dagen i 1984 vart det 14. vinter-OL opna i det da fredelege Sarajevo i Jugoslavia. 19 år seinare vart Bente Skari den første norske kvinna som vann tremila i Holmenkollen.
Ein leiar av verkeleg stort format
Det er forskjell på å vere sjef og leiar. Det siste er mykje vanskelegare enn det første.
Hopptrenar Alexander Stöckl er ein ekte leiar. Forutan å vere kanskje verdas beste hopptrenar når det gjeld det reint sportslege, viser han også gong på gong at han har omsorg for sine utanfor bakken. Vi hugsar korleis han stod fram nærast som ein far da Marius Lindvik måtte operere ei betent tann midt under Hoppuka. Alexander Stöckl tok jobben som privatsjåfør og følgde Lindvik til klinikken i Østerrike.
No les vi i rapportane frå Oberstdorf at Stöckl er den som sørger for mat på døra til isolerte Halvor Egner Granerud og mediesjef Steinar Bjerkmann, og sørger for at dei har det så bra som råd er.
Og ikkje nok med det. I staden for at Granerud skulle bli sittande for seg sjølv på eit hotellrom med takvindu heilt fram til 17. mars, har Stöckl klart å ordne ei leilegheit med terrasse for den uheldige hopparen.
Skihopparane har nesten ikkje vore heime sidan sesongen starta. Ein kan berre tenke seg kor trygt det må kjennast for dei dei som sit makteslause heime at trenaren stiller opp på denne måten når ulukka er ute.
Trenar, lagbyggar og omsorgsperson. Alexander Stöckl er ein leiar av verkeleg stort format.
28 år sidan vi tok farvel med 10-øringen
1. mars 1993 vart 10-øringen tatt ut av bruk. Dermed var det berre 50-øringen att av myntar verdt mindre enn ei krone. I 1972 vart 1- og 2-øringen tatt ut av sirkulasjon, medan 5- og 25-øringen vart tatt ut i 1982. 50-øringen forsvann 1. mai 2012.
Enn så lenge har vi kontantar til å betale med. Men før eller sidan vil det kontantfrie vere ein realitet. Det spørs kor lenge det går. For eigen del er eg allereie kontantfri. Lommeboka med myntar og sedlar la eg bort for fleire år sidan.
Statsministeren rundar dei 60 på Mattismesse
24. februar, på Mattismesse, fyller statsminister Erna Solberg 60 år. Erna Solberg, som er fødd i Bergen, har vore statsminister i Norge sidan 2013. Med så langt 2.688 dagar som regjeringssjef, er ho den statsministeren som har sjette lengst regjeringstid i Norge.
Erna Solberg har vore leiar i Høgre sidan 9. mai 2004. I perioden 2001 - 2005 var ho kommunal- og regionalminister i Kjell Magne Bondevik si andre regjering.
Mattismesse er ein merkedag som opphavleg vart feira til minne om apostelen Mattias, den trettande apostelen, som ifølgje Apostelgjerningane kom inn som ny apostel etter Judas Iskariot. Vêrmerka for dagen er identiske med dei som gjeld for Peter stol, to dagar før. I gammal tid vart skotårsdagen skoten inn framom mattismesse, slik at mattismessa da fall på den 25. februar. Somme primstavar hadde ein dobbelkross til merke for denne dagen, sidan dagen i skotår skulle reknast for to.
Ein dag til minne om Peter - og ei tragisk togulykke
22. februar er Peterstoldag. Dagen vert feira til minne om at Peter vart kyrkja sitt overhovud. Andre norske namn på dagen er Per varmestein og Per heilstein. Frå denne dagen meinte ein mange stader at vinteren var slutt, og at ein var ferdig med den mørkaste tida. Sjøisen kunne brytast opp rundt innefrosne skiip, fordi det ikkje ville fryse på igjen, og telen gjekk opp av jorda.
Ei tragisk hending på denne dagen i nyare tid var Tretten-ulykka 22. februar 1975, da eit nordgåande persontog og eit sørgåande ekspresstog kolliderte ein kilometer nord for Tretten stasjon i Gudbrandsdalen. 27 personar mista livet og 25 vart såra. Dette er den største togulykka i fredstid her til lands. Til saman var 800 passasjerar om bord på dei to toga.
Oskeonsdag - og fastetida er i gang
Frå feit mat i går, til fastetid i dag. Oskeonsdag er ein kristen heilagdag, som markerer byrjinga på fastetida. Søndagane blir ikkje talde med i fastetida, og derfor fell han frå kyrkjeleg synspunkt 40 dagar før påske (1. påskedag). Talet på dagar er fastsett til minne om Jesus Kristus sitt 40 dagar lange opphald i ørkenen. Oskeonsdagen er ein gong mellom 4. februar og 10. mars, avhengig av når påska kjem. (Wikipedia).
Feittysdag - dagen før dei magre tidene
Kalenderen viser 16. februar. Det er feiitysdag. Feittysdag er dagen før fastetida startar. Det er påskehelga som bestemmer kva for dato feittysdagen fell på. Ytterpunkta er 3. februar og 9. mars.
På Wikipedia kan vi lese følgjande om dagen: Dette er ikkje ein dag frå den kriste liturgien, men ein folkeleg festdag i oppkøyringa til den kristne fastetida. Det har vore tradisjon for å eta mykje feit mat på feitetysdagen for å vera best mogleg budd på fasteperioden, og for å tøma skapa for ingrediensar ein ikkje treng i fasta. Matskikkane har halde seg godt mange stader, endå det no er få som fastar etterpå.
Vil du vite meir, klikk her.
Fjella, dei står der dei står, dei veit kor dei hører til
Orda i overskrifta tilhøyrer diktaren Olav Duun.
Fjella som står på bildet er frå venstre Talstadhesten (913 m.o.h.), Heian (694 m.o.h.) og Kvannfjellet (981 m.o.h.). Eit flott syn, på ein dag med klår himmel, kvite marker og vebju.
Etter ein lang periode med glitrande vinterver, er det grått og snødrev i lufta her i ytre denne måndagen. Vi får vel finne oss i det. Som kjent er det ei tid for alt. Men minna, og bilda, om veker som folk knapt har opplevd maken til, kan vi bere med oss.
Og fjella dei står der, uansett ver og til evig tid.
Her kan du teste VM-kunnskapane dine
Vi er inne i ein hektisk VM-periode for vinteridretten. Kor mykje kan du om VM-historia i nordiske greiner? Her er ein uhøgtideleg quiz, der du kan teste deg sjølv. Om du vil gjere det lettvint, er det berre å google i veg. Dei fleste svara kan du finne på den måten. Men da er vel kanskje det meste av tidtrøyta borte? Fasiten blir også publisert på denne sida om nokre dagar. Lukke til!
1. Kvar vart det første VM etter krigen arrangert?
Svar: Lake Placid.
2. Når vart det første meisterskapet etter overgangen frå fjerdekvart til annakvart år arrangert?
Svar: 1985.
3. Kven var arrangørby dette året?
Svar: Seefeld.
4. Kor mange gongar har Oslo vore VM-arrangør etter krigen?
Svar: 3.
5. Ein japansk by har vore både OL- og VM-arrangør. Kva er namnet på byen?
Svar: Sapporo.
6. Magne Myrmo vart den siste verdsmeister på treski. Hva heiter arenaen der han gjekk i mål?
Svar: Lugnet.
7. Når vart laghopp innført som VM-øving?
Svar: 1982.
8. Dei norske stafettdamene tok ei sensasjonell medalje under VM i Oslo i 1966. Kva var valøren?
Svar: Sølv.
9. Kor mange VM-gull tok kombinertløparen Fred Børre Lundberg?
Svar: 2.
10. I kva øving tok Harald Grønningen sitt einaste VM-gull?
Svar: Stafett.
11. I kva VM vart Gundermetoden innført i individuelle konkurransar?
Svar: 1985.
12. Eit av meisterskapa i Lahti vart ein stor dopingskandale for vertslandet. Kva år var det?
2001.
13. Kvifor deltok ikkje Torgeir Brandtzæg i ski-VM i 1966?
Svar: Han hadde lagt opp, etter ein stygg skade året før.
14. På 50 km under VM i Trondheim i 1997 tapte Erling Jevne gullet til ein finsk løpar, som seinare vart tatt for doping. Hva var namnet på denne løparen?
Svar: Mika
Myllylä
15. Kven tok det første norske individuelle VM-gullet i damelangrenn?
Svar: Berit Aunli.
16. Kva år vart Arild Monsen frå Molde verdsmeister i stafett?
Svar: 1985.
17. Kor mange individuelle VM-gull har Oddvar Brå?
Svar: 1.
18. Ein bakar var verdsmeister i kombinert i 1962. Kva var namnet?
Svar: Arne Larsen.
19. I 1954 vart ein rindaling nummer 5 på 50 km i VM. Kva var namnet?
Svar: Edvin Landsem.
20. Kva heiter den norske kombinertløparen som i VM i 1999 og 2001 til saman tok tre gull?
Svar: Bjarte Engen Vik.
21. I kva år vann Marit Bjørgen sitt første VM-gull?
Svar: 2003.
22. Kven vann hopprennet i normalbakken i 2013?
Svar: Anders Bardal.
23. Kven tok det første VM-gullet på 15 km langrenn på glasfiberski?
Svar: Jozsef
Luszczek, Polen
24. Kven er den siste norske skihopparen som har tatt både VM- og OL-gull?
Svar: Espen Bredesen.
25. I kva år tok Bjørn Dæhlie sitt første VM-gull?
1991.
Nøtter:
1. Kva heitte nordmannen som vart nummer 15 i normalbakken i 1966?
Svar: Ronald Jensen.
2. I 1991 deltok eit svensk brødrepar i hopp. Kva het dei?
Svar: Per-Inge
og Staffan Tällberg.
3. Personen på bildet gjekk ein distanse under VM i
Oslo i 1966. Kven er dette?
Svar: Jo Eggen.
For ein idrettsmann!
Det er gode tider for oss som likar hoppsport. Helga vart ein ny opptur, med to førsteplassar til Halvor Egner Granerud. Kva er denne idrettsmannen laga av?
No ventar straks VM. Det er berre å gle seg, sjølv om det blir aldri så nervepirrande. Bjørn Wirkola var storfavoritt i 1966, og tok to VM-gull. Kva kan vi vente no?
(Bildet er lasta ned frå hopplandslaget si facebookside).
Samefolket sin dag
6. februar feirar vi samefolkets dag, også kalla samisk folkedag (sámi álbmotbeaivi). Dagen, som markerar det første samiske møtet i 1917, vart først feira i 1993. Ei markering med flaggheising utanfor Stortinget i 2004 varsla at dagen vart gjort til offisiell flaggdag.
I dag er det også dortemesse, ein katolsk messedag for Dorothea fra Kappadokia.
Andre hendingar på denne dagen:
1929: Sixten Jernberg, svensk skiløpar, vart fødd.
1958: Manchester United mista åtte spelarar i ei flyulykke ved München.
1968: 10. olympiske vinterleikar vart åpna i Grenoble, Frankrike.
5. februar: Ågotsmesse
Ågotsmesse eller musedagen er ein helgendag i den katolske kyrkja til minne om den heilage Agatha frå Sicilia, som vart levande brend i 251. Dagen vert feira 5. februar. Ågot er ein vernehelgen mot brann i katolske land. I norsk segner skal musene ha gnege øyrene og nasa av ho til ho lovde å halde dagen heilag. På primstavmerket var ofte ei mus eller ein kross. (Wikipedia)
Andre hendingar på denne dagen:
1810: Ole Bull vart fødd i Bergen. født i Bergen.
1891: Hammerfest fekk elektrisk gatelys (frå vannkraft) som den første staden i Europa.
1906: Noregs Mållag vart stifta.
40 år sidan Gro vart statsminister
4. februar 1981 vart Gro Harlem Brundtland statsminister for første gong.
Ho var den første kvinnelege statsministeren i Norge, og nummer åtte i rekka av kvinnelege statsministrar på verdsbasis.
Gro var statsminister i tre periodar: Først i åtte månader i 1981, så frå 1986 til 1989 og igjen frå 1990 til 1996.
I hjartet av Bud
Denne korskyrkja frå 1717 ligg midt i hjartet av Bud. Eit vakkert byggverk å sjå på, uansett årstid. Men etter min smak tek kyrkja seg ekstra godt ut no, når det snøkledde buaværet ligg bada i vintersol.
Det blir lite vind i Bud i 2021
Blåsmesse 3. februar var katolsk messedag for biskop Blasius, martyr i 316. Dersom det bles denne dagen, vart det mykje vind resten av året. Når eg skriv desse linene er det heilt vindstille ute, så dette ser altså lovande ut.
Ifølge Norsk historisk leksikon har ordet blåsmesse ved lydleg assosiasjon med verbet å blåse, og det var ei utbreidd førestilling at det ved blåsmesse vart blåst liv i skapningar som låg i dvale, og at blåsmessedagen burde en ikkje bruke reiskap som vart dreidd, for da ville buskapen bli utsett for sjukdom.
Det er berre å kome seg ut på tur!
Hustadvika kommune har eit rikt utval av tilrettelagde turstiar. På kommunen si heimeside er desse opplista:
Kystien i Bud
Nordneset kyststi på Farstad
Hågå rundt, Ormen på Atlanterhavsveien
Elnestangen kyststi i Elnesvågen
Skaret natursti
Haukåsdalen turstier i Elnesvågen
Tornes tursti
Bålhuset på Vevang
Halåssetra
Her er noko for ein kvar kondis. Felles for alle traseane er at dei byr på fantastisk flott natur og høve til helsebringande rekreasjon. Det er berre å kome seg ut på tur!
Du kan lese meir om dei enkelte turstiane her.
Bildet over er tatt på stien utover mot Nordneset fyr på Farstad. Storholmen i bakgrunnen.
Hugsar du dette bladet?
Under ein ryddeaksjon i gamle papir, kom eg over dette eksemplaret av bladet Lykkesmeden. Sparebankforeningen ga ut Lykkesmeden, som vart delt ut gratis til norske skulebarn.
Lykkesmeden kom ut på 1950- og 1960-talet. Redaktør i 1968 var Rolf Riktor, som mange sikkert vil hugse frå fjernsynet sin barndom.
Så er det nok ikkje tilfeldig at eg tok vare på akkurat dette eksemplaret. Interessa for skihopping var stor i oppveksten, og eit blad med bilde av Holmenkollen på framsida var sjølvsagt noko som gjekk rett i den store samlinga med utklipte sportsbilde.
Nesten som i gamle dagar...
Det er fredag igjen. Det er fantastiske dagar, med eit januarver som ein sjeldan opplever maken til.
Eg driv framleis med debriefing etter 43 års kamp mot klokka, og brukar gode pensjonistdagar til å farte rundt med kameraet. Landskapet ute ved havet byr alltid på skiftande og fascinerande lys. Ja, til og med styggveret kan vere fint.
Denne veka, med snødekte svaberg og marker, har fått meg til å tenke på barndommens vintrar heime på Kvennbø. Der starta vinteren som regel i november, og vi såg ikkje berr mark igjen før langt ut i april.
Den snøen som no har lagt seg over Buaværet blir nok ikkje liggande så lenge. Det skal ikkje meir til enn ein dag med mildver, vind og regn, så er alt borte. Men det er fint så lenge det varer. Og sanneleg, ifølge yr.no er eit skikkeleg veromslag enno ikkje i sikte.
Myrull – i få ord
